Hjalmar Bergman
Hjalmar Fredrik Elgérus Bergman (d. 19 Kasım 1883, Örebro, İsveç - ö. 1 Ocak 1931, Berlin, Almanya), İsveçli oyun, roman ve öykü yazarı. Yapıtları karmaşık ruhsal durumlar üzerine yoğunlaşmıştır.
Yaşamı
Varlıklı bir bankerin oğluydu. Geleneksel bir orta sınıf ailesinin rahatlığı içinde, ama kimse onun duyarlılığının ve düş gücünün farkına varmadan büyüdü. Örebro yakınlarındaki maden bölgesi Bergslagen'e yaptığı iş gezilerinde babasına eşlik etti. Bu geziler onun birçok yapıtının arka planını oluşturacaktı.
Bergman, 1900-01 arasında, Uppsala Üniversitesi'nde okudu. 1901-08 arasında Avrupa'yı, özellikle İtalya'yı dolaştı. 1908'de oyuncu ve yapımcı August Lindberg'in kızı Stina ile evlendi. Birlikte önce Lindesberg'e, sonra bir süre için Roma'ya yerleştiler. Bergman, I. Dünya Savaşı dışında yaşamının sonuna değin İsveç ile öbür Avrupa ülkeleri arasında, sürekli tedirginlik ve garip bir yalnızlık içinde yaşadı.
İlk oyunu Maria, Jesu moder (1905; İsa'nın Annesi Meryem) 1890'ların edebiyat anlayışından çok şey almıştı, ama İsa ile Meryem'in psikolojisine özgün bir yaklaşım da içeriyordu. Öbür gençlik dönemi oyunlarında Ibsen'in etkisi belirgindi. Tiyatro sanatına en büyük katkısı, son romanlarındakine benzer bir karamsarlığı yansıtan Marionettspel (1917; Kukla Oyunları) adlı oyunuydu. Bergslagen'de geçen ilk tanınmış romanı Hans Nåds testamente (1910; Baron Hazretlerinin Vasiyeti) tuhaf bir kişiliği olan Baron Roger ile uşağı Vickberg'i çok gülünç sahnelerle betimliyordu. Romandaki mizahın ardında, sonraki yapıtlarına özgü bir trajedi seziliyordu. Çoğu İtalya'da geçen öykülerinin derlendiği Amourer (1910), insan davranışının belirleyici bir öğesi olarak gördüğü usdışını ince bir anlayışla sergilemekteydi. Bergman, Vi Bookar, Krokar och Rothar ile (1912; Biz Brokar, Krokar ve Rothar) başlayarak En döds memoarer ile (1918; Bir Ölünün Anıları) tamamlanan bir dizi roman ve uzun öykü de yazdı. Bu yapıtlarda Bergslagen'in eski dönemleri ile bazı aile ve kişilerin başından geçenler, karmaşık kan davaları işleniyordu.
Şaşırtıcı ölçüde güçlü bir belleği ve gözlem gücü olan Bergman, kendi deneyimleri ile sözlü geleneklerden yararlanarak yaşamın gerçek dekorları içinde, ama bütünüyle kendine özgü fantastik, grotesk, karanlık ve etkileyici bir dünya yarattı. Markurells, Wadköping'in (1919; Wadköping'li Markurell'ler) yayımlanamasıyla geniş bir okur kitlesine ulaştı. Birçok yinelemelerle 24 saatlik bir süre içinde geçen bu güldürü romanı, garip bir adam olan hancı Markurell'i anlatıyordu. Hancı, Wadköping kasabasında hemen herkesi buyruğu altına almıştı, ama tek oğlu olan Johan'a olan sevgisinden ötürü insaflı davranıyordu. Sonunda oğlunun gerçek babasının, Markurell'in baş düşmanı olduğu anlaşılacaktı. Roman, alaycı bir tarzda yazılmış olmakla birlikte, trajedi duygusu her yanına sinmişti. Temelde karamsar bir yazar olan Bergman, insanın zayıf yanlarına yer yer mizahın aydınlattığı bir acıma duygusuyla bakıyordu.
Bu romanın ardından Farmor och vår Herre (1921; Büyükanne ve Efendimiz), Chefen fru Ingeborg (1924; Bayan Şef Ingeborg) ve Clownen Jac ile (1930) Bergman yeni başarılar elde etti. Swedenhielms (1925; Swedenhielm Ailesi) adlı oyunu, bugün de canlılığını koruyan birkaç İsveç komedisi arasında yer alır. Markurells'in oyunlaştırılmış biçimi de hala tutulan bir yapıttır. Bergman radyo skeçleri ile film senaryoları da yazmıştır.[1]