Çelikçomak

Çelikçomak,^[1] iki takım arasında oynanan bir çocuk oyunu. Oyunun amacı "çelik" denen kısa değneği "çomak" denen uzun değnekle yerden havalandırarak uzağa göndermektir.

Araç-gereçler

Oyun için geniş bir saha, "çelik" denen kısa bir değnek ve "çomak" denen uzunca bir değnek gereklidir. Çeliğin yaklaşık 20–30 cm uzunluğunda ve 2-3 parmak kalınlığında olması gerekir. Çomağın ise çeliğin yaklaşık 2-3 katı uzunlukta olması yeterlidir. Çomak, çeliğe vurmakta kullanılır. Tek elle veya iki elle tutulabilir.

Oyun toprak bir sahada oynanıyorsa yere hendek şeklinde ince uzun bir çukur kazılır. Çelik (kısa değnek), bu çukurun üzerine artı (+) oluşturacak şekilde yerleştirilir. Oyun çukur kazılamayacak bir zeminde oynanıyorsa değnek, çukur yerine, iki taş üzerinde veya tek taş üzerinde ve bir ucu yere değecek şekilde (tahterevalli gibi) dengelenebilir.

Takımlar ve oynama sırası

Oyun en az iki kişi arasında oynanır ancak takımların kalabalık olması yeğdir. Takımların dengeli dağılması için adımlaşma gibi eleman seçme yöntemleri uygulanabilir.

Oyun başlamadan önce bir mini yarışma ile hangi takımın başlayacağına karar verilir. Örneğin iki rakip oyuncu uzak bir noktadan çeliği çukura veya çukur üzerine konmuş çomağa sırayla atar. Çeliği hedefe daha yakın düşüren oyuncunun takımı oyuna başlar.

Oynanış

Çelikçomak pek çok farklı şekilde oynanabilir.

Çukura girdirme

Çukura girdirme oyunu en az 2 kişi ile oynanır. Oyuncular bireyseldir yani takım yerine kendileri adına oynarlar. Önceden çelik için kazılan çukura benzeyen sahanın öbür ucunda bir çukur daha bulunur. Başlayan oyuncu " yazı tura " gibi kimin başlayacağını seçen yarışmalar yapılır. Bundan sonra birinci oyuncu çomakla çeliğe kuvvetli bir şekilde vurur. Sırayla oyuncular aynı işlemi yapar ve böyle sıra takip eder. Sahanın diğer ucundan vurulan çelik , sahanın öbür ucundaki çukura doğru götürülür. Çukura ilk girdiren birinci olur. 2. Girdiren ise 2. vb. Sonuncu olan oyundan çıkar ve oyun yeniden başlar. Sona kalan kazanır. Oyun şu farklı şekillerde de oynanır.

• Sahanın diğer ucundaki çukur yerine belirleyici bir çizgi kullanılabilir.

•Oyun takım şeklindede oynanabilir.

•Yenilene bir ceza belirlenebilir.

Kısa oyun

Kısa oyun özellikle küçük gruplar için uygundur. Oyuna başlayan takımın (örneğin A takımı) oyuncusu çomağın ucunu çukura sokar ve çeliği -alttan vurarak- havalandırır. Oyun oynanan saha büyükse havadaki çeliğe bir daha vurarak mümkün olduğunca uzağa gönderir. Saha küçükse sadece çukur içinden bir kez vurarak (hızla iterek) ileri doğru gönderir. Belirli bir mesafede bekleyen rakip takımın (B takımı) oyuncuları havadaki çeliği yere düşmeden yakalamaya çalışır. Yakalayamazlarsa cezalı duruma düşerler.

Rakip takımdan bir oyuncu veya takımın hepsi sekerek çeliği bulur ve geri getirir. Atıcılar çeliği mümkün olduğunca uzağa atarak rakip takımı yormaya çalışır.

Uzun oyun

Çelikçomak oyununun uzun varyantları kalabalık gruplar için uygundur; zira bunlarda çoğunlukla oyuncu elemesine rastlanır.

Kısa oyundaki gibi A takımından bir oyuncu çeliğe alttan vurarak havalandırır ve saha büyükse ikinci kez vurarak çukurdan mümkün olduğunca uzağa gönderir. Saha küçükse sadece alttan vurarak ileri doğru atar. Bu arada B takımının oyuncuları çeliği havada yakalamaya çalışır. Eğer herhangi biri çeliği yakalarsa atış yapan A takımı oyuncusu oyundan çıkar (elenir). B takımına, bu başarıdan ödülü belirlenen bir puan verilir. Çeliği yakalayamazlarsa, B takımından bir oyuncu elindeki çelik ile çukur üzerine bırakılmış çomağı vurmaya çalışır. Vuramazsa A takımı hanesine puan yazılır. Bu puan çeşitli şekillerde hesaplanabilir:

• Çeliğin düştüğü nokta ile çukur arası çomak boyu veya çelik boyu ile ölçülerek bulunan rakam kadar puan A takımı hanesine yazılabilir.
• Çeliğin düştüğü nokta ile çukur arası adımlanarak bulunan rakam puan olarak A takımı hanesine yazılabilir.
• Daha karmaşık fakat daha eğlenceli bir puanlama yönteminde ise A takımı B takımı oyuncusunun kaç adımda çelikten çukura ulaşabileceğini söyler. Örneğin 5 adımda ulaşabileceği söylenmiş olsun. B takımı oyuncusu gerekirse büyük adımlar atarak 5 adımda çukura ulaşmaya çalışır. Ulaşabilirse B takımı 5 puan alır; ulaşamazsa A takımı 5 puan alır. Adım sayısını belirlemedeki can alıcı nokta rakibin çukura ulaşamayacağı ve aynı zamanda A takımına en yüksek puanı kazandıracak sayıyı seçmektir.

Oyun sonunda hiç oyuncusu kalmayan takım oyunu kaybetmiş sayılır. Eğer oyun bitirilmeye karar verildiğinde her iki takımın da oyuncusu varsa, daha yüksek puana sahip olan takım kazanır.

Emniyet

Çelikçomak oyununda yaralanmaların önüne geçmek için çeşitli önlemler alınması gerekir:

• Oyun oynanan sahanın zemini düz, mümkünse taşsız olmalıdır. Oyuncular havadaki çeliğe bakarak koştuklarından tökezleyip düşme riski vardır.
• Oyuncular çeliğe bakarak koşarken birbirlerine çarpmamaya özen göstermelidir. Özellikle kafa kafaya çarpışmalar oldukça tehlikeli sonuçlar doğurabilir.
• Atıcılar çeliği diğer oyuncuların vücuduna doğru atmamalıdır. Özellikle yüze çarpan bir çelik yaralanmalara neden olabilir.
• Atıcı, vuruş esnasında çomağın elinden yanlışlıkla fırlamaması için azami özen göstermelidir.

Kaynakça

1. "çelikçomak." Türkçe Sözlük. Dil Derneği. Erişim: 2 Şubat 2015.