Ölçü sistemi

Bir ölçü sistemi, ölçü birimleri ve onları birbirine bağlayan kuralların bir toplamıdır. Ölçü sistemi,tarihsel olarak öneme sahip olup bilim ve ticaret amaçları için tanımlanır ve düzenlenir. Kullanılan modern ölçü sisteminin örnekleri metre sistemi,ingiliz ölçü birimi ve amerikan geleneksel birimleri içerir. 

Tarihi

Mısırlıların ölçü sanatını keşfettiğini dile getirebilmemize rağmen ölçü bilimi sadece Yunanlarla birlikte ortaya çıkmaya başladı. Yunanların geometri bilgisi ve onların ağırlıklar ve ölçüler ile olan önceki deneyimleri yakın zamanda daha bilimsel bir temel olarak onların ölçü sistemine yerleşmeye başladı. Yunanlara kıyasla daha erken gelen Roma bilimi Yunan bilimi kadar gelişmiş değildi. [1]

 Fransız devrimi meter sisteminin kabul edilmesine neden oldu ve bu dünya geneline yayılmaya başladı ve çoğu geleneksel ölçü birimininin yerini aldı. Çoğu sistemde,uzunluk(mesafe),ağırlık,zaman temel birimlerdir ya da şimdi bilimde daha iyi olarak kabul edilir. Ağırlığın kütlenin yerine geçmesi daha iyi,daha temel katsayı olarak kabul edilir. Bazı sistemler gelişen ilişkinin farkına varmak için değişir ve açık bir şekilde, 1824 yasası ingiliz ölçü birimine geçer.

Daha sonra ki bilimsel gelişmeler elektrik yük ya da elektrik akımdan birinin tüm diğer meteorolojik birimlerin tanımlanabildiği temel özelliklerin küçük bir parçasını tamamlamak için kullanılabildiğini gösterdi.(ancak,elektriksel birimler küçük bir parça için gerekli değildir. Örneğin,gauss birimleri temel miktarlar olarak sadece zaman,kütle ve uzunluğa sahiptir.). güç,sürat gibi diğer miktarlar temel bir parçadan türevlenir. Örneğin,sürat,birim zamanda ki alınan mesafedir. Tarihsel açıdan,birimlerin büyük bir çoğunluğu aynı miktarlar için kullanıldı. Birçok geleneksel oluşumda, uzunluk 10’nun gücü olmayan dönüşüm faktörleriyle inç,feet,yard,fathom,rod,chain,furlong,mil,deniz mili,stadya,lig ile ölçülürdü. Tabii ki,benzer kültürel geçmişlere sahip farklı ülkeler arasında aynı ya da benzer gerekliydi. Tarihsel açıdan,newton fiziğinin önemli bir özelliğinin idrakı ve olgunlaşmasıyla daha evrensel ve daha iyi bir ölçü sistemi yayılmasında ki anlamı ve ölçü sistemlerinin onların kendi kültürel ölçüsüne harika bir şekilde uygun olduğu modern okuyucular tarafından anlaşılabilmek zorundadır. Ayrıca,bir ölçü sisteminin değişimi,bir ölçü sistemiyle daha iyisinin yer değiştirmesinin sonucu olarak büyüme avantıjının yanında gerçek kültürel ve mali bedele sahiptir.

Bir alana yayılan ve değerlenen alanı içeren inceleme araçları inşaat ve makine mühendisliği gibi geleceğe yönelik bilimlerde kullanıldığı zaman ölçümün yaygın bir temeline dönüşümü için baskı kuruldu. Birçok ulusal geleneksel sistem arasında ki değişimin zorlukları ve bu ihtiyaçları beğenen insanların çoğalması daha geniş bir şekilde farkına varıldığından dolayı ölçümleri tek düze bir hale getirmek için uluslararası bir çaba için açık bir nedeni vardı. Fransız devrimi kıvılcımı bu yolda ki ilk önemli ve radikal bir karardı.

Antik çağlarda,ölçü sistemi yerel bir şekilde tanımlanırdı. Kralın baş parmağının uzunluğu ya da ayağının genişliği adımının uzunluğu,omuzun uzunluğu ya da bir fıçıda ki suyun ağırlığında ki gibi geleneğe göre belki de elleri ya da boğumlarına göre bağımsız bir şekilde farklı birimler kullanılırdı.bazı standartların temelinde bazı tanımların olduğu eşsiz bir özelliğe sahiptir ama modern kesinliğe göre o gülünç ya da bencilce görülebilir. Son olarak,cubit ve adımlama geleneksel birimlere yayıldı ve tüccarların talebi ve ihtiyacı altında yardımcı oldu.

Metre ve diğer güncel sistemlerde,her temel miktar için tek bir temel birim kullanılır. Sıklıkla ikinci birimler(çarpım ve bölüm) basitce ondalık kısmı hareket ettirerek yani onun kuvvetileriyle çarpılarak temel birimleri değiştirerek kullanılır. Yani,uzunluğun metrik birim metredir.1.234 m 1234.0 milimetre ya da 0.001234 ‘e denktir.

Geçerli uygulama

Metrik sisteme geçiş hemen hemen tüm ülkelerde nerdeyse tamamlanır ya da tamamlanır. Amerikan gelenkeksel birimleri ağırlıkla birleşik devletlerdeve Liberia’nın bazı yerlerinde kullanılır. Geleneksel burmese ölçüm birimleri Burma’da kullanılır. Amerikan birimleri aşırı ticarete dahip olmasından ötürü Kanada’da sınırlı şartlarda kullanılır. Buna ek olarak,ingiliz ölçümleri ve ağırlıkları göze çarpan bir kullanımı vardır., despite de jure Canadian conversion to metric.

Diğer yargılamaların bir sayısı sadece mil ve yard gibi ingiliz mesafe birimlerine izin veren trafik ışığı yasalarına sahip Birleşik Krallık’da ki ya da Hong Kong’da ki gibi bazı içerikler diğer ölçü sistemlerini manda altına alan ya da izin veren yasalara sahiptir. [2]

Birleşik Devletler’de,metre birimleri hemen hemen bilimde evrensel biçimde kullanılır. Örneğin,geniş bir biçimde orduda , kısmen endüstride, ama geleneksel birimler evde baskın olarak kullanılır. Perakendecilerde,litre hacim için çok yaygın bir biçimde kullanılır. Özellikle,içecek şişelerinde kullanılır ve katkı maddelerini belirtmek için tanecikten ziyade miligram kullanılır. Ayrıca, metreden farklı deniz mili ve knotsin gibi ulusal taşımacıklık ve havacılıkta evrensel olarak kullanılan diğer standart ölçü birimi sistemleridir.

Metrik sistem

Bir bebek şişesi geleneksel ingiliz, geleneksel amerikan ve metrik sistem olmak üzere üç ölçü sisteminde ölçülür.

1795’de, ilk kez iyi bir biçimde tanımlanan sistemin kabullnemesinden dolayı metik sistem birimleri yayıldı. Bu sistemlerin kullanılışının evriminin sırasında ilk olarak ingilizce konuşmayan ülkelere daha sonrasında ingilizce konuşan ülkelere ve tüm dünyaya yayıldı. 

Metrik birimlerin çarpımları ve bölümleri onun kuvvetiye alakalıdır ve onların isimleri ön takıyla oluşturulur. Bu ilişki ondalık sayı sistemiyle alakalıdır ve o büyük bir şekilde metrik birimlerin uygunluğuna katkı sağlar.

Önceki metrik sistemde,kütle için gram ve uzunluk için meter olmak üzere iki temel birim vardı. Uzunluk ve kütlenin diğer birimleri ve tüm alan,hacim birimleri ve yoğunluk gibi türevlenen birimler bu iki temel birimden türetilir.

Mesures usuelles(geleneksel birimlerin fransızcası) metrik sistemi ve geleneksel ölçümler arasında ki bir anlaşma olarak sahnelendiği belirtilen bir ölçü birimi sistemidir. Bu 1812’den 1839’a kadar Fransa’da kullanıldı.

Metrik sistemlerde ki çeşitliliğinin bir sayısı kullanımdadır. Bunlar bilimde kullanışlı yerçekimi sistemlerini,santimetre-gram-ikinci sistemleri ve USSR’de önceden kullanılan metre-ton-ikinci sistem ve ayrıca metre-kilogram-ikinci sistemini içerir. 

Akım ulusal standart metrik sistemi ulusal sistem birimidir.( Système international d'unités or SI) O,kelvin amper,kandela ve molün yanısıra ikinci,metre ve kilogramı temel alan bir mks sistemidir.

Ulusal sistem birimi uluslararası olarak anlaşılan ve tanımlanan iki birim sınıfından oluşur. Bu sınıflardan ilki uzunluk,kütle,zaman,sıcaklık,elektrik akımı,parlaklık yoğunluğu ve madde miktarı için yedi ulusal sistem birimidir. Ikinci sınıf ise ulusal türevlenen sistem birimidir. Bu türevlenen birimler yedi temel birim yardımıyla tanımlanır. Tüm diğer miktarlar(güç,kuvvet,iş …) ulusal türevlenen sistem birimi aracılığıyla açıklanır.

İngiliz ve amerikan geleneksel birimleri

Ingiliz ve amerikan gelenksel birimlerinin ikiside önceki ingiliz birimlerinden türevlenir. Ingiliz birimleri çoğunlukla ingiliz milletler topluluğunda ve resmi İngiliz imparatorlupunda kullanılır ama tüm milletler topluluğu ülkelerinde,onlar çok geniş bir çoğunlukta metrik sistemine yerine kaptırır. Onlar yinede Birleşik Krallık’da ki bazı uygulamalar için kullanılır ama çoğunlukla ticari,bilimsel ve endüstriyel uygulamalarda metrik sisteme yerini bırakır. Birleşik Krallığın tam tersine ,Amerikan geleneksel birimleri Birleşik Devletlerde ana ölçü birimi sistemi olarak kullanılır. Metrik sistemine dönüşme yolunda bazı adımlar atılırken(1960ların sonunda ve 1970lerin başında) geleneksel birimler geniş endüstriyel altyapı ve ticari gelişmelerden dolayı geleneksel birimler güçlü bir etkiye sahiptir.

Ingiliz ve amerikan geleneksel sistemleri yakın bir şekilde alakalıyken onların arasında birkaç farklılık vardır. Uzunluk ve alan birimleri(inç,foot,yard,mil vs..) araştırma aö-maçları haricinde benzerdir. Kütle ve ağırlığın tartı birimleri bir pounddan(lb) daha büyük birimlerde farklılık gösterir. Ingiliz sistemi 14 lb’lik bir taşı,112 lblik elli kiloluk uzun bir tartı ve 2240 lblik uzun bir tonu kullanır.bu taş Birleşik Devletler’de kullanılmaz ve elli kiloluk tartı ve tonlar sırasıyla 100 lb ve 2000 lbden kısadır.

Bu sistemler gözle görülür bir biçimde hacim birimlerinde birbirinden farklılık gösterir. Bir amerikan sıvı ölçüm birimi(fl oz ,29.6 ml) ingiliz sıvı ölçü biriminden(28.4 ml) çok az daha büyüktür. Ancak,ingiliz biriminde 16 amerikan sıvı ölçü birimi (fl oz) ve 20 ingiliz sıvı ölçü birimi olduğu zaman bu ingiliz sıvı ölçü birimi %20 daha büyüktür. Bunlar quartlar ve gallonlar içinde de doğrudur. 6 amerikan galonu 5 ingiliz galonundan biraz daha azdır. 

Tartı sistemi,kütle ve ağırlığın genel bir sistemi olarak yansıtılır. Buna ek olarak, Troy ve Apothercarie sistemide vardır. Troy ağırlığı geleneksel olarak değerli metaller,kara barut ve kıymetli taşlarda kullanılırdı. SadeceTroy tekiri güncel hayatta kullanılır. O değerli metaller için kullanılır. O,onun tartı dengesinden daha geniş büyük olamasına rağmen pound daha küçüktür. Değersiz troy poundu tartı sisteminin poundu başına on altı tekire karşı 12 tekire bölünür. Apothecarie’nin sistemi geleneksel olarak eczacılık biliminde kullanılırdı ama şimdi yerini troy sistemi gibi aynı poundu paylaşan ama farklı bölmelere sahip metrik sistemine bıraktı. 

Doğal birimler

Doğal birimler,bazı seçilen fiziksel sabitlerin doğal birimlerin belirli bir parçası aracılığıyla açıklandığı zaman birinin sayısal değerini alması durumunda ki evrensel fiziksel sabitler aracılığıyla fiziksel ölçü birimi olarak tanımlanır. Doğal birimler doğaldır çünkü onların tanımının kökeni doğal durumlardan gelir ve herhangi bir insan yapımından değildir. Doğal birimlerin çeşitli sistemleri mümkündür. Aşağıda bazı örnekler listelenmiştir.

Standart olmayan birimler

Standart olmayan ölçü birimleri,kitaplar ve gazeteler vs bulunanlardan bazılarını içerir.

Alan

Enerji

Para birimi

Hesaplamada ki ölçü birimive ekonomide hesabın bir birimi olarak para kullanılır ve bir ölçü birimidir. Bu normalde bununla ilgili olarak bir ülke tarafından ya da bir küçük pay tarafından sorun olunan bir dövizdir. Örneğin,amerikan doları ve senti(bir doların yüzde biri) ya da euro ve onun senti.

ISO 4217, standratlaşma için uluslararası organizyon(IOS) tarafından kurulan dövizlerin isimlerini tanımlamak için döviz kodu olarak bilinen üç harfli kodu tanıtan uluslararası bir standartdır.

Ölçümün tarihi sistemleri

Tarih boyunca,birçok resmi ölçü sistemi kullanıldı. Artık resmi olarak kullanılmazken geleneksel sistemlerden bazıları günlük yaşamda arada sırada kullanılır;örneğin,yemek pişirme de.  

Ayrıca Bkz.

Dönüşüm tabloları

Notes and references

Kaynakça

Dış bağlantılar

This article is issued from Vikipedi - version of the 9/5/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.