Üretici dil bilgisi

Üretici dil bilgisi (generative grammar), kuramsal dil biliminde söz dizimiyle ilgili belirli bir yaklaşımı ifade etmektedir. Bir dilin üretici dil bilgisi, o dildeki dil bilgisel cümle oluşturacak kelimelerin kombinasyonlarını veren dizileri tahmin etmeye çalışır. Üretici dil bilgisi yaklaşımlarının çoğu, bir cümlenin biçim bilgisel yapısını tahmin etmeye odaklanır.

Noam Chomsky, 1950'lerin sonunda gerçekleştirdiği çalışmalarla üretici dil bilgisinin ilk temellerini atmıştır. Kuram, ilk dönemlerinde dönüşümsel dil bilgisi olarak da adlandırılır, bu terim de dil bilimciler arasında kullanılmaktadır. Üretici dil bilgisi, şu an bile işlerliğini korumaktadır. Chomsky, sonraki yıllarda bu kuramı olgunlaştırmıştır. 1995'te "Minimalist Program"ı yayınlamıştır. Bu bağlamda baş-öbek yapısı dil bilgisi, sözlüksel işlevsel dil bilgisi, ulamsal dil bilgisi, ilişkisel dil bilgisi, ağaç-bitişik dil bilgisi diğer önemli kuramlar olarak kabul edilebilir.

Noam Chomsky, üretici dil bilgisinin pek çok özelliğinin arkasında 'doğuştan' evrensel bir dil bilgisinin yattığını savunur. Üretici dil bilgiciler, dil bilgisinin iletişimsel işlevin sonucundan orta çıkmadığını, sadece çevrenin etkisiyle dil bilgisinin öğrenilemeyeceğini iddia ederler. Bu bakımdan, bilişsel dil bilgisi işlevsel ve davranışçı kuramlardan ayrılır.

Kaynakça

• İngilizce Wikipedia Generative Grammar Maddesi

Türkçe Kaynaklar

• CHOMSKY, Noam,, (2001), Dil ve Zihin, Ankara, Ayraç Yayınevi. (Language and Mind kitabının çevirisi)
• CHOMSKY, Noam,, (2002),Dil ve Sorumluluk, Ekin Yayınları. (Language and Responsibility kitabının çevirisi)
• CHOMSKY, Noam, (2009), Bilgi Sorunları ve Dil-Managua Dersleri, (Çeviren: Veysi Kılıç), BGST Yayınları, 234 s.
• CHUNG, Sandra (1994), "Günümüz Sözdiziminde Üretimsel Yaklaşımlar" (Çeviren: Ahmet Kocaman), Dilbilim Araştırmaları, s.145-150.
• KIRAN, Zeynel (1996), Dilbilim Akımları, Ankara, Onur Yayınları, 278 s.
• RİFAT, Mehmet (1998), XX. Yüzyılda Dilbilim ve Göstergebilim Kuramları (1. Tarihçe ve Eleştirel Düşünceler), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 223 s.
• PESETSKY, David (1994), "Yönetme ve Bağlama Kuramı", (Çeviren: Ahmet Kocaman), Dilbilim Araştırmaları, s.141-144.
• RİFAT, Mehmet (1998), XX. Yüzyılda Dilbilim ve Göstergebilim Kuramları (2. Temel Metinler), (Çeviriler: Mehmet ve Sema RIFAT), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 341 s.
• SEZER, Ayhan (2009), "Chomsky Sonrası Çağdaş Dilbilim: Yol Ayrımına Doğru", International Journal of Central Asian Studies.