İgor Kurçatov
İgor Vasileviç Kurçatov (Rusça: И́горь Васи́льевич Курча́тов; 12 Ocak 1903 – 7 Şubat 1960) Sovyet fizikçi. Sovyet atom bombası projesinin lideridir.
Gençliği
Simbirsk Ufa’da doğmuştur. Simferepol Lisesinin bitirdikten sonra Kırım Devlet Üniversitesinde Fizik ve Petrograd Politeknik Enstitüsünde Gemi Mühendisliği eğitimi almıştır. 1924-25 arasında Kurçatov, Bakü Politeknik Enstitüsü Fizik Fakültesinde araştırma görevlisidir. (Burası bugün Azerbaycan Devlet Petrol Akademisidir) 1925 yılında Fizik – Teknik Enstitüsünde hocası Abram Federoviç Ioffe ile birlikte radyoaktivite üzerine çalışır. 1932’de kendi nükleer araştırma ekibi için devlet desteği alır ve ekibiyle birlikte Sovyetler Birliğinin ilk siklotronunu 21 Eylül 1939’da inşa eder. Kurçatov ve yardımcısı Georgi Flyorov uranyum zincirleme tepkimesini ve nükleer reaktör temel kavramını ilk olarak keşfederler. Kurçatov 1942 yılında yaptığı açıklamada bir kilogram uranyumdaki maddesel bağların kopartılmasıyla muazzam bir enerjini açığa çıkacağını öngörebilmiştir.
Büyük Anayurt Savaşı ve atom bombası
Nazi Almanyası 1941 yılında Sovyetler Birliğine saldırınca Kurçatov, bilimsel araştırma konularını gemileri manyetik mayınlardan korumak ve tank zırhları gibi askeri konulara yöneltir. 1943 yılında Sovyetler Birliği gizli polis teşkilatı NKVD 1943 yılında İngilizlere ait bir belge ele geçirecek, bu belgede atom bombasının yapılmasının mümkün olduğu belirtildiği öğrenilecektir.Bu bilginin üzerine Sovyet lider Stalin Sovyet nükleer projesinin başlatılması emrini verir. Konu ile ilgilenen dışişleri Bakanı Molotov, Ioffe ile görüştükten sonra Kurçatov’a görevi verir. Sovyet atom bombası projesi, Sovyetler Birliğine çalışan ajan Klaus Fuchs tarafından bombaya dair ayrıntılı bilgiler alınana dek ikincil önemde bir proje olarak ilerler. Fuchs, ABD’deki atom bombası projesi olan Manhattan Projesinde çalışmakta ve projeye dair önemli bilgilere sahip bir konumdadır. ABD tarafından Japonya’ya atılan iki atom bombasının ardından ve Fuchs’un verdiği bilgiler ışığında Sovyet atom bombası projesi hızlandırılır. Projeyi 1948 yılında tamamlamak için işin sorumluluğu NKVD Başkanı Lavrentiy Beria’ya verilir. Proje için Volga nehri kıyısındaki Sarov kenti seçilir ve adı değiştirilerek Arzamas-16 yapılır. Proje ekibine Sovyet nükleer bilimadamları Khariton ve Zeldoviç dahil olacaktır. Ayrıca ABD’de yayınlanan bilimsel makaleler ve Fuchs tarafından sağlanan bilgiler kullanılsa da Kurçatov ve Beria her veriyi tekrar deneyerek test ederler. Hatta Beria, elde edilen istihbaratın sadece yapılan araştırmaları teyit etmek için kullanılmasını isteyecektir. Proje ekibi 29 Ağustos 1949 tarihinde ilk test deneyini yapacak ve Semipalatinsk Test Alanında ilk patlamayı başarıyla gerçekleştircektir. Kurçatov atom bombası projesinin başarısının ardından 1953 yılında başarıyla tamamlanacak olan hidrojen bombası projesinde de çalışacaktır. Sonraları nükleer enerjinin sadece barışçıl amaçlarla kullanılmasını savunacak ve nükleer denemelere karşı çıkacaktır.
Bilimsel başarıları
Bilimsel çalışmaları arasında birçok başarıya imza atan Kurçatov;
- Avrupa’daki ilk nükleer reaktörü tamamlamıştır (1946)
- Moskova’daki ilk siklotronu yapmıştır (1949)
- Dünyadaki ilk nükleer güç santralini yapmıştır (1954)
- Dünyadaki ilk nükleer güçle çalışan denizaltıyı hayata geçirmiştir (1959)
- Dünyadaki ilk nükleer güçle çalışan sivil gemi olan buzkıran Lenin’i başarıyla tamamlamıştır (1959)
Hayata veda edişi
Atom bombası projesi sırasında Kurçatov proje başarıyla tamamlanıncaya kadar sakalını kesmemeye yemin etmiştir. Bunun da etkisiyle sürekli kendine has sakalıyla anılacaktır. Kurçatov 1960 yılında beynindeki bir kan pıhtısı yüzünden hayata veda edcektir. Külleri ünlü Sovyet kahramanlarının yanına, Kremlin Duvarı Mezarlığına gömülmüştür. Anısını yaşatmak için ismi iki kente verilmiştir. Ayrıca dünyamızın uydusu Ay'daki bir kratere ve asteroit 2352’ye Kurçatov ismi verilmiştir.