İstanbul Kürek Şampiyonası
İstanbul Kürek Şampiyonası, 1917'den 2003'e kadar her yıl düzenlenen ve İstanbul'da kürek sporundaki muhtelif kategorilerde kulüp ve sporcu şampiyonlarının belirlendiği yarışmadır.
İstanbul'da modern anlamda kürek sporunun başlaması
İstanbul'da modern anlamda kürek sporunun yaygınlaşması ise XX. yüzyılın başında İngilizlerin faaliyetleriyle başladı. 1907 yılında kurulan Fenerbahçe Spor Kulübü'nün maç ve antrenmanlara gidebilmek için 1908 yılında aldığı ilk futayla sarı-lacivertli kulüpte de bu sporun icrası fiilen başlamış, kulübün Kuşdili Lokali'ne geçmesiyle yapılan kayıkhaneyle 1914 yılından itibaren Fenerbahçe filosu zenginleşmeye başlamıştır [1].
Türkiye'de ilk resmi kürek yarışmaları 7 Eylül 1913'te Donanma-i Osman-i Muavenet-i Milliye Cemiyeti tarafından İstanbul'da düzenlendi [2]. Yarışa davet edilen İstanbul Sultanisi ile Galatasaray Sultanisi'nin öğrencileri arasında yapılan Türk sporcular arasındaki ilk müsabakada Galatasaray Sultanisi birinci oldu[3].
Kulüplerarası mücadelenin başlangıcı
1914 yılında Birinci Dünya Savaşı'nın patlamasının ardından el konulan İngiliz teknelerinin kulüplere dağıtılması sonucunda kulüplerarası faaliyetler canlandı. İlk dönemler kürekte söz sahibi olan Fenerbahçe, Anadolu, Altınordu ve Haliç gibi kulüplere daha sonra Modaspor, Galatasaray, Beykoz gibi kulüpler de katıldı.[4] 13 Temmuz 1917 tarihinde düzenlenen ilk resmi kulüplerarası İstanbul şampiyonasında Fenerbahçe iki çifte ve üç çifte yarışlarında Anadolu'yu geride bırakarak şampiyon oldu. Galatasaray Sultanisi'nden aldığı destekle 1915 yılında kürek takımını kuran Galatasaray ile ilk İstanbul şampiyonluğunu kazanan Fenerbahçe arasında 24 Ağustos 1917 tarihinde düzenlenen ve sarı-lacivertli takımın yarışı önde bitirerek kazandığı Sultan Reşat Kupası da kürek sporunda ezeli rekabetin başlangıcı oldu.
Kürek sporunun resmi hüviyete bürünmesi
İstanbul'un İşgali nedeniyle 1918-1922 döneminde duraklayan kürek sporu, Kurtuluş Savaşı'nın başarıyla sonuçlandığı 1922 yılında tekrar canlandı ve yeniden yarışlar başladı. Kürek, 1924'te Su Sporları Federasyonu'na bağlanarak faliyetlerini uzun süre bu kuruluşun bünyesinde gerçekleştirdi[4]. 1925 yılında İstanbul Bölgesi Denizcilik Heyeti kuruldu. Daha sonra İstanbul Kürek Ajanlığı adını alan kurum, 1957 yılında Türkiye Kürek Federasyonu'nun kurulmasıyla bu Federasyon'a bağlandı.
Şampiyonanın seyri
İstanbul Kürek Şampiyonası, 1918-1921 dönemi istisna olmak üzere, takvim yoğunluğu nedeniyle 2004'ten itibaren yapılmamaya başlanana dek, düzenli olarak her yıl yapılan bir spor organizasyonu oldu. Bunda, Türk sporunun büyük kulüpleri Fenerbahçe ve Galatasaray'ın bu sporun Türkiye'de başlangıcından beri düzenli olarak faaliyet göstermelerinin teşvik edici rolü olduğu görülmektedir. Nitekim, bu iki kulüp İstanbul Kürek Şampiyonası'nda yaşanan rekabette başı çektikleri gibi, şampiyonlukların önemli bir bölümünü de aralarında paylaşmışlardır.
Bu iki kulübün haricinde, bazı kulüpler de dönemsel olarak rekabete ortak olmuşlar ve zaman zaman şampiyonluklar kazanmışlardır. 1957-74 yılları arasında Türkiye Kürek Federasyonu'nun ilk başkanlığını yürüten Eftal Nogan'ın sporculuk döneminde formasını giydiği Altınordu, 1920'li yılların ikinci yarısında bir dönem gücünü yitiren Fenerbahçe'nin yerini alarak Galatasaray ile rekabete girişen ilk kulüptür. Altınordu'yu Beykoz takip etti ve sarı-siyahlı takım, 1930'lu yıllarda şampiyonluklar kazanırken gücünü 1950'lerin sonuna kadar sürdürdü.
Yusuf Ziya Öniş'in başını çektiği bir grup Galatasaray yöneticisi ve sporcusu tarafından kurulan Ateş Güneş 1930'ların sonlarında futbol ve atletizmdeki şampiyonluklarına kürek şampiyonluklarını da eklerken, bu kulübün feshedilmesinden sonra 1942 yılında kurulan ve çok sayıda Ateş Güneş sporcusunun geçtiği Taksim Spor Kulübü, 1940'ların ikinci yarısında gücünü yitiren Galatasaray'a karşı üst üste şampiyonluklar kazandı. Yarışmalarda karşılaştığı haksızlıklardan usanan ve güçlü bir kulübün himayesine girmek isteyen bu kulübün Fenerbahçe'ye katılması ve sarı-lacivertli kulübün bu sporda en kuvvetli konuma geçmesiyle 20 yılı aşkın bir süredir zayıf bir şekilde ve Galatasaray lehine süren ezeli rekabet yeniden hız kazandı.
Galatasaray ile anlaşamayan bazı sporcuların 1959 yılında Anadolu Hisarı Spor Kulübü'ne geçmesiyle 1960'ların başında da sarı-yeşilli kulüp güç kazandı ve 1960-1965 arasında üç kez şampiyon oldu. Bu, üçüncü bir kulübün Fenerbahçe ve Galatasaray'ı geride bıraktığı son dönem oldu ve 1966'dan 2003'e kadar tüm şampiyonluklar sarı-lacivertli ekip lehine olmak üzere bu iki kulüp tarafından paylaşıldı.
2003 yılında, 1995 yılından beri şampiyonluğu elinde tutan Fenerbahçe'ye karşı şampiyonluğu kazanmayı başaran Galatasaray son İstanbul şampiyonu oldu. Nitekim, 2004 yılından itibaren ülke içi ve uluslararası yarışların yoğunluğu nedeniyle İstanbul Kupası'yla birlikte İstanbul Kürek Şampiyonası da düzenlenmemeye başlandı ve 83 kez düzenlenen bu organizasyon tarihe karıştı.
1936 yılında ilk yurt dışı ziyaretini Türkiye'ye yaparak Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk ile görüşen ve ziyaret vesilesiyle 4-6 Eylül 1936 tarihlerinde İstanbul'a gelen İngiltere Kralı VIII. Edward, Moda Koyunda düzenlenen yarışları izledi. Yarışlar sonucunda Beykoz 11 puanla İstanbul şampiyonu olurken, 6'şar puanla Fenerbahçe ve Ateş Güneş ikinci, 4 puanla Galatasaray dördüncü oldu. Kadınlarda ise Fenerbahçe birinciliği kazandı[5].
Şampiyonanın statüsü
Şampiyonada yıllar içinde sınıflar ve şampiyonun belirlenme sistemi çeşitli değişikliklere uğradı. 1952 yılına kadar düzenli olarak puanlama sistemiyle şampiyon belirlenirken, 1953-1975 arasında ise kazanılan derece sayısı esas alınmaya başlandı. 1976'dan 2003'e kadar ise sezon başında açıklanan statüye bağlı olarak bazı yıllar puanlama, bazı yıllar ise derece hesabı benimsendi.
Şampiyonalar
| Sezon | Şampiyon | Yer ve tarih |
|---|---|---|
| 1917 | Fenerbahçe | Moda, 13 Temmuz 1917 |
| 1922 | Fenerbahçe | Moda, 25 Ağustos 1922 |
| 1923 | Fenerbahçe | 5 Ekim 1923 |
| 1924 | Fenerbahçe | Moda, 3 Ekim 1924 |
| 1925 | Fenerbahçe | Moda, 4 Eylül 1925 |
| 1926 | Fenerbahçe | Moda, 10 Eylül 1926 |
| 1927 | Galatasaray | 5 Ağustos 1927 |
| 1928 | Altınordu | 11 Ağustos 1928 |
| 1929 | Galatasaray | 1929 |
| 1930 | Galatasaray | 22 Eylül 1930 |
| 1931 | Beykoz | 12 Eylül 1931 |
| 1932 | Beykoz | 16 Eylül 1932 |
| 1933 | Galatasaray | Salacak, 8 Eylül 1933 |
| 1934 | Galatasaray | Yenikapı, 10 Ağustos 1934 |
| 1935 | Galatasaray | Yenikapı, 8 Eylül 1935 |
| 1936 | Beykoz | Moda, 6 Eylül 1936 |
| 1937 | Galatasaray | Moda, 5 Eylül 1937 |
| 1938 | Beykoz | Yenikapı, 28 Ağustos 1938 |
| 1939 | Ateş Güneş | Yenikapı, 20 Ağustos 1939 |
| 1940 | Ateş Güneş | 10 Ağustos 1940 |
| 1941 | Galatasaray | Kumkapı-Samatya, 24 Ağustos 1941 |
| 1942 | Galatasaray | Samatya-Yenikapı, 17 Ağustos 1942 |
| 1943 | Galatasaray | Ortaköy, 1943 |
| 1944 | Galatasaray | Moda, 1944 |
| 1945 | Galatasaray | Beykoz, 26 Ağustos 1945 |
| 1946 | Galatasaray | Beykoz, 22 Eylül 1946 |
| 1947 | Taksim | 8 Eylül 1947 |
| 1948 | Taksim | 15 Ağustos 1948 |
| 1949 | Taksim | 8 Ağustos 1949 |
| 1950 | Galatasaray | Paşabahçe-Beykoz, 2 Eylül 1950 |
| 1951 | Fenerbahçe | Beykoz, 29 Ağustos 1951 |
| 1952 | Galatasaray | Paşabahçe-Beykoz, 8 Eylül 1952 |
| 1953 | Galatasaray | Paşabahçe-Beykoz, 13 Eylül 1953 |
| 1954 | Fenerbahçe | Paşabahçe-Beykoz, 26 Eylül 1954 |
| 1955 | Fenerbahçe | Paşabahçe-Beykoz, 20-21 Eylül 1955 |
| 1956 | Galatasaray | Beykoz, 13 Ağustos 1956 |
| 1957 | Galatasaray | Samatya-Yenikapı, 4 Ağustos 1957 |
| 1958 | Beykoz | Haydarpaşa-Salacak, 12 Eylül 1958 |
| 1959 | Galatasaray | Beykoz, 26 Temmuz 1959 |
| 1960 | Anadoluhisarı | Salacak, 7 Ağustos 1960 |
| 1961 | Anadoluhisarı | Kartal, 6 Ağustos 1961 |
| 1962 | Fenerbahçe* | Kartal, 5 Ağustos 1962 |
| 1963 | Fenerbahçe | Kartal, 18 Ağustos 1963 |
| 1964 | Fenerbahçe | Kartal-Pendik, 23 Ağustos 1964 |
| 1965 | Anadoluhisarı | Kartal, 29 Ağustos 1965 |
| 1966 | Galatasaray* | Kartal, 7 Ağustos 1966 |
| 1967 | Galatasaray | Kartal, 13 Ağustos 1967 |
| 1968 | Galatasaray | Kartal, 18 Ağustos 1968 |
| 1969 | Fenerbahçe | 10 Ağustos 1969 |
| 1970 | Fenerbahçe | Kartal, 16 Ağustos 1970 |
| 1971 | Galatasaray | 1971 |
| 1972 | Galatasaray | 1972 |
| 1973 | Fenerbahçe | Kartal, 12 Ağustos 1973 |
| 1974 | Fenerbahçe* | Kartal, 4 Ağustos 1974 |
| 1975 | Galatasaray | 31 Ağustos 1975 |
| 1976 | Fenerbahçe | Küçükçekmece, 21-22 Ağustos 1976 |
| 1977 | Fenerbahçe | Küçükçekmece, 14 Ağustos 1977 |
| 1978 | Fenerbahçe | Küçükçekmece, 6 Ağustos 1978 |
| 1979 | Fenerbahçe | Küçükçekmece, 28 Temmuz 1979 |
| 1980 | Fenerbahçe | Küçükçekmece, 9 Ağustos 1980 |
| 1981 | Fenerbahçe | Küçükçekmece, 25 Temmuz 1981 |
| 1982 | Fenerbahçe | Küçükçekmece, 21-22 Ağustos 1982 |
| 1983 | Fenerbahçe | Küçükçekmece, 31 Temmuz 1983 |
| 1984 | Fenerbahçe | Pendik, 4 Ağustos 1984 |
| 1985 | Fenerbahçe | Pendik, 27-28 Temmuz 1985 |
| 1986 | Fenerbahçe | Pendik, 12-13 Temmuz 1986 |
| 1987 | Fenerbahçe | Pendik, 16-17 Temmuz 1987 |
| 1988 | Fenerbahçe | Pendik, 12-13 Ağustos 1988 |
| 1989 | Galatasaray | Pendik, 29-30 Temmuz 1989 |
| 1990 | Galatasaray | Sapanca, 14-15 Temmuz 1990 |
| 1991 | Galatasaray | Sapanca, 19-20 Temmuz 1991 |
| 1992 | Galatasaray | Sapanca, 1992 |
| 1993 | Galatasaray | Sapanca, 31 Temmuz 1993 |
| 1994 | Fenerbahçe | Sapanca, 5-6 Ağustos 1994 |
| 1995 | Fenerbahçe | Sapanca, 1995 |
| 1996 | Fenerbahçe | Sapanca, 1996 |
| 1997 | Fenerbahçe | Sapanca, 1997 |
| 1998 | Fenerbahçe | 1998 |
| 1999 | Fenerbahçe | 1999 |
| 2000 | Fenerbahçe | 5-6 Ağustos 2000 |
| 2001 | Fenerbahçe | 2001 |
| 2002 | Fenerbahçe | Haliç, 10-11 Ağustos 2002 |
| 2003 | Galatasaray | Haliç, 28-29 Haziran 2003 |
- 5 Ağustos 1962 tarihinde Kartal'da yapılan İstanbul Şampiyonası'nda Galatasaray erkeklerde üç birincilikle (4 tek dümencili, 4 tek dümencisiz ve 2 tek dümencili) şampiyon olmuştu. Fenerbahçe iki birincilikle (2 çifte ve 8 tek) ikinciliği, Anadoluhisarı ise tek birincilikle (2 tek) üçüncülüğü almıştı. Ancak Fenerbahçe, Galatasaray'ın dört tek ekiplerinde yeralan iki kürekçinin lisanslarının bir hafta önce iptal edildiğini öne sürerek yarışlardan önce itiraz etmişti. Mehmet ve Şenyu'nun lisanslarına yapılan itiraza istinaden basın da temkinli bir dil kullanarak, Galatasaray'ın şampiyonluğunu ilan etmemişti[6]. Bölge Müdürlüğü itirazı olumlu değerlendirerek, iki kürekçinin sahte lisansla yarıştıklarına hüküm getirdi ve bu iki sporcunun lisansları kesin olarak iptal edildiği gibi, Galatasaray'ın iki yarışta kazandığı birincilik de geçersiz sayıldı ve 12 Ağustos 1962 tarihinde düzenlenen Türkiye Şampiyonası'na dört tek dümencili sınıfında sırasıyla birinciliğe ve ikinciliğe yükselen Anadoluhisarı ve Fenerbahçe ile dört tek dümencisiz sınıfında birinciliğe yükselen Fenerbahçe ekipleri gönderildi[7]. İstanbul Şampiyonası'nda üç tekne birinciliğiyle Fenerbahçe şampiyonluğa, Anadoluhisarı da iki tekne birinciliğiyle ikinciliğe yükselirken, tek tekne birinciliğine düşen Galatasaray üçüncülüğe geriledi. Türkiye Şampiyonası'na İstanbul'da ilk ikiye giren dört teknesiyle katılan Fenerbahçe üç birincilik ve bir ikincilikle Türkiye şampiyonu olurken, yine dört tekneyle katılarak üç birincilik ve bir ikincilik alan Anadoluhisarı ikinci oldu (Sekiz tek yarışını kazanan Fenerbahçe Türkiye şampiyonu ilan edildi). Yarışlara cezalı dört tek ekiplerinin yokluğunda üç tekne sokabilen Galatasaray ise bir birincilik ve iki ikincilikle Türkiye üçüncüsü oldu[8][9].
- 4 Ağustos 1974 tarihinde Kartal'da yapılan İstanbul Şampiyonası'nda Galatasaray 3 birincilik (tek çifte, iki tek, dört tek) ve 4 ikincilik (iki tek dümencili, iki çifte, dört tek dümencili ve sekiz tek); Fenerbahçe ise 2 birincilik (iki çifte ve sekiz tek), 3 ikincilik (tek çifte, iki tek ve dört tek) ve 2 üçüncülük (iki tek dümencili ve dört tek dümencili) aldı. İki tek ve dört tek dümencili yarışları Anadoluhisarı tarafından kazanılmış, ancak dört tek dümencili yarışları tartışmalara neden olmuştu[10]. Nitekim, dümencilerin ve sporcuların ağırlıklarının kurallara uygun olmaması nedeniyle Anadoluhisarı ve Galatasaray diskalifiye edildi, Fenerbahçe birinci oldu[11]; ancak itiraz üzerine tekarlanan yarışta birinci Anadoluhisarı, ikinci Galatasaray oldu (Fenerbahçe kurallara aykırı olan bu yarışı protesto ederek katılmadı). Yarışmalar sonrasında yeniden yapılan değerlendirmede, Merkez Hakem Komitesi birinci kararı doğru saydı ve Anadoluhisarı ile Galatasaray'ın diskalifiye edilmelerini uygun bularak Fenerbahçe'yi birinci ilan etti. Anadoluhisarı Kulübü'ne de telgrafla bu karar tebliğ edilerek Türkiye Şampiyonası'nda İstanbul bölgesini dört tek dümencili sınıfında birinciliği onaylanan Fenerbahçe'nin temsil edeceği bildirildi.[12]. Bu sonuçlarla, Galatasaray'ın 3 birincilik ve 3 ikinciliğine karşı, (8 tek dahil) 3 birincilik, 3 ikincilik ve 1 üçüncülüğe sahip Fenerbahçe İstanbul şampiyonluğuna yükseldi ve bir sezon önce eline geçirdiği şampiyonluğu korudu.
Şampiyonluk sayıları
| Takım | Şampiyonluk sayısı/Erkekler | Şampiyonluk sayısı/Kadınlar |
|---|---|---|
| Fenerbahçe | 38 | |
| Galatasaray | 31 | |
| Beykoz | 5 | |
| Anadolu Hisarı | 3 | |
| Taksim | 3 | |
| Ateş Güneş | 2 | |
| Altınordu | 1 |
Kaynakça
- ↑ Rüştü Dağlaroğlu, "Fenerbahçe Spor Kulübü Tarihi 1907-1957", İstanbul (1957)
- ↑ ODTÜ kürek takımı resmi sitesi
- ↑ Galatasaray SK resmi sitesi, "Tarihte bugün; 7 Eylül 1913"
- 1 2 Türkiye Kürek Federasyonu resmi sitesi "Türkiye'de Kürek Sporu ve Şampiyonluklar"
- ↑ Cumhuriyet, 7 Eylül 1936
- ↑ Milliyet, 6 Ağustos 1962
- ↑ Milliyet, 12 Ağustos 1962
- ↑ [Milliyet, 13 Ağustos 1962]
- ↑ Cumhuriyet, 13 Ağustos 1962
- ↑ Milliyet, 5 Ağustos 1974
- ↑ Milliyet, 8 Ağustos 1974
- ↑ Cumhuriyet, 7 Ağustos 1974
Dış bağlantılar
- Türkiye Kürek Federasyonu
- "Kürekçi" adlı kürek haberleri sitesi
- Hürriyet gazete arşivi
- Milliyet gazete arşivi
- Cumhuriyet gazete arşivi
- Fenerbahçe Spor Kulübü resmi sitesi eski sürümünden alıntı
- Fotospor Gazetesi, "Eylül 1990 Almanağı", İstanbul (1990).
- Rüştü Dağlaroğlu, "Fenerbahçe Spor Kulübü Tarihi 1907-1987", İstanbul (1988).
- Rüştü Dağlaroğlu, "Fenerbahçe Spor Kulübü Tarihi 1907-1957", İstanbul (1957).
- Doğan Yıldız, "Türk Spor Tarihi", Eko Matbaası, İstanbul (1979).
- Cem Atabeyoğlu, "1453-1991 Türk Spor Tarihi Ansiklopedisi", Fotospor Yayınları, İstanbul (1991).