Aşka Vakit Yok (film, 1972)
| Aşka Vakit Yok | |
|---|---|
| What's Up, Doc? | |
 "Aşka Vakit Yok" (What's Up, Doc?) filminin özgün film afişi | |
| Yönetmen | Peter Bogdanovich |
| Yapımcı | Peter Bogdanovich |
| Senarist |
Buck Henry David Newman Robert Benton Peter Bogdanovich (senaryo öyküsü) |
| Oyuncular |
Barbra Streisand Ryan O'Neal Madeline Kahn |
| Müzik | Artie Butler |
| Görüntü yönetmeni | László Kovács |
| Kurgu | Verna Fields |
| Stüdyo | Saticoy Productions |
| Dağıtıcı | Warner Bros. |
| Cinsi | Sinema filmi |
| Türü | Romantik komedi ("screwball"), kaba komedi ("slapstick"), yanlışlıklar komedisi |
| Renk | Renkli (Technicolor) |
| Yapım yılı |
1972,  ABD |
| Çıkış tarih(ler)i |
9 Mart 1972, ABD 7 Ocak 1974, İstanbul (Konak, Dünya, İpek Sinemaları) |
| Süre | 94 dakika |
| Dil | İngilizce |
| Hasılat | $66,000,000 (ABD, 1972) |
| Diğer adları |
Aşka Vakit Yok (Türkiye) On s'fait la valise, Doc? (Fransa) Ma papà ti manda sola? (İtalya) ¿Qué me pasa, doctor? (İspanya) Is' was, Doc? (Batı Almanya) |
Aşka Vakit Yok, 1972 ABD yapımı romantik komedi filmidir. Özgün adı What's Up, Doc? (Tr: Ne Haber Doktor?) olan film 7 Ocak 1974 tarihinde Türkiye'de de gösterime girmişti.[1]
Filmin adı
Film adını, 1950 tarihli aynı adı taşıyan bir Bugs Bunny çizgi filminden almıştır. "What's up, Doc?", aynı zamanda ünlü çizgi film karakteri tavşan Bugs Bunny'nin 1950'li yıllarda ağzından düşürmediği ve adeta bir slogan haline gelmiş olan ünlü repliğidir. Bu çizgi filmler Türk televizyonlarında gösterilirken "What's up, Doc?", Naber canım şeklinde Türkçeleştirilmişti. Repliğin Türkçesi de aynı şekilde dillerden düşmeyen bir slogan haline geldi. Zaten Barbra Streisand'ın filmde canlandırdığı Judy Maxwell karakterinin pervasız ve yaramaz davranışları da hemen Bugs Bunny'yi akıllara getirmektedir. Judy filmde tıpkı Bugs Bunny gibi elinde bir havuçla gözükür. Bugs Bunny çizgi filmlerinden kısa bir bölüm de film içinde film olarak ekrana gelir (uçakta gösterilen film).
Aslında "What's Up, Doc?" repliğinin Türkçe karşılığının "Ne haber doktor" dan çok, "ne haber dostum" veya "ne haber ahbap" şeklinde olması daha uygundur. Bu filmde repliğin yöneltildiği kişinin bir müzikoloji doktoru olması tesadüfidir. Zira filmin gönderme yaptığı çizgi filmdeki Buggs Bunny adlı tavşan karakterinin bu hitabı yönelttiği Elmer Fudd karakteri çoğunlukla bir avcı bazen de fotoğrafçıdır, doktorlukla bir ilgisi yoktur. Bu hitap şekli muhtemelen karşısındakine gerçekte sahip olmadığı daha yüksek bir unvan vererek onu üstü kapalı olarak küçümseme, gizlice alay etme amacıyla yapılmıştır, tıpkı Türkçe'de sokak dilinde kullanılan "Nasılsın müdürüm?" repliği gibi.
"Aşka Vakit Yok", hem 1950'lerin Buggs Bunny filmlerine hem de 1930'ların komedi filmlerine, özellikle de 1938 tarihli Howard Hawks filmi Bringing Up Baby (Tehlikeli Bebek)'ye bir selâm duruşudur.
Özet
Bu yanlışlıklar komedisini, "Yeni Hollywood" yönetmenlerinden, aynı zamanda bir aktör, yapımcı, senarist, eleştirmen ve film tarihçisi de olan Peter Bogdanovich yönetmiştir. Filmin yapımcılığını da üstlenen Bogdanovich, aynı zamanda Buck Henry, David Newman ve Robert Benton'la birlikte filmin senaryosunu da yazmıştır. Başlıca rollerinde Barbra Streisand, Ryan O'Neal ve Madeline Kahn'ın oynadıkları filmin müziklerini Artie Butler bestelemiş, renkli görüntülerini ise László Kovács çekmiştir. Filmde Barbra Streisand ve Ryan O'Neal birlikte iki şarkı seslendirmişlerdir. Yönetmen Bogdanovich de ayrıca filmde "Santa Lucia" adlı parçayı seslendiriyor.
Film sonunda para ödülü de olan bir kongre için San Fransisko'ya gelen müzikolog Dr. Howard Bannister (Ryan O'Neal) ve onun gönlünü çelmeye çalışan delişmen genç kız Judy Maxwell (Barbra Streisand)'ın öyküsünü anlatmaktadır. Judy bir yandan doktoru, yaşlı ve buyurgan nişanlısı Eunice (Madeline Kahn)'ten ayırmaya çalışırken elmas hırsızlığı ve gizli belge hırsızlığı yapan iki ayrı çete de birbirlerininkine tıpatıp benzeyen çantalarıyla maceraya dahil olunca olaylar daha da karmaşık bir hal alır.
"Aşka Vakit Yok" 1972'nin en popüler ve gişede en çok iş yapan filmlerinden biri olmuştur. Çekimleri San Fransisko, Kaliforniya'da yapılan bu kaba komedinin (slapstick) senaryosu ABD Sinema Yazarları Deneği Ödülü'nü almıştı. Sinemada ilk kez uzun metrajlı bir filmde oynayan Madeline Kahn ise "sinemanın umut veren yeni yüzü" kategorisinde Altın Küre ödülüne aday gösterilmişti.[2] "What's Up, Doc?" ayrıca Amerikan Film Enstitüsü (AFI)'nün yayımladığı "100 Yılın 100 Kahkahası" listesinde 61. sırada, "100 Yılın 100 İhtiraslı Aşkı" listesinde ise 68. sırada bulunmaktadır.[3][4]
Tarzı
"Aşka Vakit Yok", bir anlamda sessiz sinema çağının güldürü filmlerinin başat tarzı olan "slapstick" ile 1930'ların "screwball" adı verilen romantik salon komedilerine bir dönüş yapmaktadır. "Slapstick" (Fars, kaba komedi, şaklabanlık) tarzı güldürüde ortada abartılı bir şiddet ve zorbalık gözükmesine rağmen karakterler ciddi bir biçimde yaralanmazlar. Olaylar ve sonuçları oldukça gerçek dışıdır. Otomobillerle yapılan çılgınca kaçma kovalamaca sahneleri, suratlara çarpılan pastalar vb. sahneler çoğunlukla mantığın sınırlarını zorlarlar. Bu filmler bol miktarda coşturucu "gag" (gülüt)lerle süslenmiştir.
"Screwball" (İngilizce kelime anlamı acayip, absürt, saçma tip ) komedide ise olayların odağında bulunan ciddi ve maskülen erkek karakterle, onun zıddı olan bir kadın karakterin ilişkileri ele alınır. Burada dizginler kadın karakterin elindedir ve erkeğin maço veya maskülen kişiliğine meydan okunur, sorgulanır. Genellikle sonunda değişikliğe uğrayan (yenilgiyi kabul eden) taraf erkek olur. Screwball komedi için "içinde seks olmayan seks komedi filmi" tanımlaması da yapılmıştır.[5]
Aynı zamanda bir sinema tarihçisi olan Peter Bogdanovich, "Aşka Vakit Yok"'ta bu iki eski ve unutulmaya yüz tutmuş Amerikan komedi tarzını harmanlayarak yeniden canlandırmayı denemiştir. Bunlara ek olarak İngilizce'nin kelime oyunlarına dayanan espirilere de filmde oldukça fazla yer vermiştir. Bu espiriler haliyle başka dillere çevrilirken anlamlarını yitirmektedirler.
Konusu
San Fransisko'da bir otelde başlayan ve daha sonra aynı kentin inişli yokuşlu sokaklarında arabalı kovalamacalar şeklinde devam eden bu yanlışlıklar komedisinde olaylar birbirine tıpatıp benzeyen dört kırmızı ekoseli çantanın etrafında dönmektedir. Bu çantalar:
- "Birinci çanta": Munis bir insan olan müzikolog Dr. Howard Bannister (Ryan O'Neal)'e aittir ve içi sıradan kaya parçalarıyla doludur. Iowa müzik konservatuvarında görevli olan Dr. Howard'ın, tarih öncesi mağara adamlarının bu kayaların çıkardığı sesleri kullanarak müzik yaptıkları şeklinde bir tezi vardır ve bu teziyle, Frederick Larrabee (Austin Pendleton)'nin hamiliğinde düzenlenen 20.000 dolar para ödüllü bir kongreye katılmak üzere otoriter nişanlısı Eunice Burns (Madeline Kahn)'la birlikte Kaliforniya'ya gelmiştir. Kongrede Howard'ın en önemli rakibi etnik kökenini kullanarak avantaj sağlamaya çalışan agressif tavırlı Hugh Simon (Kenneth Mars)'dır. İngilizceyi abartılı bir aksanla konuşan iri yarı Simon Hırvatistan'dan gelmiştir ve sürekli olarak çekingen bir adam olan Howard'ın önüne geçmeye çalışır.
- "İkinci çanta": Judy Maxwell (Barbra Streisand)'e aittir ve içi kadın iç çamaşırlarıyla doludur. İşsiz güçsüz ve parasız bir genç kız olan Judy sağda solda karnını doyurarak günlerini geçirir. Otel lobisinde Howard'ı görür görmez ona tutulur ve var gücüyle onun hayatına girmeye çalışır. Kaçak müşteri olarak kapağı otele atar, Howard'ın nişanlısının kılığına bürünerek kongreye bile katılır. Serseri görünüşüne rağmen Judy'nin müzik, taşlar, hatta birçok başka şey hakkında derin bilgisi vardır, çünkü beş ayrı üniversitede okumuş, ancak bitirmeden ayrılmıştır.
- "Üçüncü çanta": Milyoner bir kadın olan Mrs. Van Hoskins (Mabel Albertson)'e aittir ve içi değerli mücevherlerle doludur. Yaşlı kadın Van Hoskins çantayı bir gün sonra otel kasasına verecektir. Bunu bilen ve aynı zamanda otel görevlileri olan soyguncular (Sorrell Booke ve Stefan Gierasch) bu çantanın peşindedir.
- "Dördüncü çanta": Gizemli "Mr. Smith" (Michael Murphy)'e aittir ve içi hükümete ait çok gizli belgelerle doludur. Smith muhtemelen bu belgeleri yasa dışı olarak ele geçirmiştir ve hükümet görevlisi olduğunu söyleyen yine onun kadar gizemli "Mr. Jones" (Philip Roth) bu belgelerin peşindedir.
Tahmin edilebileceği gibi çantaların ve odaların sürekli olarak karışması komik durumları ortaya çıkaracak, otele sığmayan bu fars San Fransisko'nun sokaklarına taşacaktır. Tepeler üzerine kurulmuş bu kentin dik yokuşlu sokaklarında onlarca araba hurda haline geldikten sonra karmaşaya dahil olan herkes kendini eksantrik yaşlı yargıç Maxwell'in (Liam Dunn) nöbetçi mahkemesinde bulur. Burada yargıçın Judy'nin babası olduğu da ortaya çıkar.
Olanlardan ötürü para ödülü Howard'dan alınıp Hırvat Simon'a verilmiştir. Ancak havaalanında derin bilgisini konuşturan Judy, Simon'ın İntihal yapmış olduğunu, yani tezinin çalıntı olduğunu ayaküstü ispat eder ve ödül Simon'dan geri alınır. Mücevherlerine kavuşan milyoner Van Hoskins aynı miktarda bir para ödülünü Howard'a takdim edecektir, ancak verdikleri zararlar düşüldükten sonra Howard'a ancak yirmi dolar kalır. Eunice, kongrenin hamisi Larrabee'yle yaşamaya karar verir. Howard uçağa yalnız biner. Uçakta bu filmle de aynı adı taşıyan bir Bugs Bunny çizgi filmini seyrederken arka koltukta Judy'nin oturduğunu farkeder. Birbirlerini sevdiklerini itiraf ederlerken Judy, yine Ryan O'Neal'ın iki yıl önce oynadığı Aşk Hikayesi filminin romantizmin sloganı olmuş ünlü repliği "Aşk asla pişmanlık duymamaktır"ı söyleyince, Howard (Ryan O'Neal) "Bu şimdiye kadar duyduğum en aptalca söz" diye cevap verir ve film sona erer.
Müziği
Filmde yorumlanan şarkılar şunlardır:
- "You're the Top" - Beste: Cole Porter, yorum: Barbra Streisand ve Ryan O'Neal birlikte.
- "As Time Goes By" - Söz, müzik: Herman Hupfeld, yorum: Barbra Streisand ve Ryan O'Neal
- "Santa Lucia" - Beste: Teodoro Cottrau, yorum: Peter Bogdanovich
Oyuncu kadrosu
| Oyuncu | Rolü |
|---|---|
| Barbra Streisand | Judy Maxwell |
| Ryan O'Neal | Dr. Howard Bannister |
| Madeline Kahn | Eunice Burns |
| Kenneth Mars | Hugh Simon |
| Austin Pendleton | Frederick Larrabee |
| Michael Murphy | Mr. Smith |
| Philip Roth | Mr. Jones |
| Sorrell Booke | Harry |
| Stefan Gierasch | Fritz |
| Mabel Albertson | Mrs. Van Hoskins |
| Liam Dunn | Yargıç Maxwell |
| John Hillerman | Mr. Kaltenborn |
| George Morfogen | Rudy, şef garson |
| Graham Jarvis | Bailiff |
| Randy Quaid | Profesör Hosquith |
Kaynakça
- ↑ "Milliyet Gazetesi Arşivi" (Türkçe). gazetearsivi.milliyet.com.tr. 9 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20151209184413/http://gazetearsivi.milliyet.com.tr/Ara.aspx?araKelime=a%C5%9Fka%20vakit%20yok&isAdv=false. Erişim tarihi: 16 ağustos 2010.
- ↑ "What's Up, Doc? (1972)/awards" (İngilizce). IMDb. 28 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20140728160825/http://www.imdb.com:80/title/tt0069495/awards?. Erişim tarihi: 16 ağustos 2010.
- ↑ "AFI's 100 Years...100 Laughs" (İngilizce). www.afi.com. 7 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20110807135612/http://connect.afi.com/site/DocServer/laughs100.pdf?docID=252. Erişim tarihi: 16 ağustos 2010.
- ↑ "AFI's 100 Years...100 Passions" (İngilizce). www.afi.com. 16 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150316064206/http://www.afi.com:80/100Years/passions.aspx. Erişim tarihi: 16 ağustos 2010.
- ↑ "Screwball comedy film" (İngilizce). en.wikipedia.org. 9 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20151109111116/https://en.wikipedia.org/wiki/Screwball_comedy. Erişim tarihi: 16 ağustos 2010.
Dış bağlantılar
- IMDb'de What's Up, Doc?
- allmovie.com'da "What's Up, Doc?"
- Filmin çeşitli afişleri
- Barbra Streisand'ın sitesinde "What’s Up, Doc?"