Abanoz Sokağı
Koordinatlar: 41°02′08.90″K 28°58′44.87″D / 41.035806°K 28.9791306°D
Abanoz Sokağı (bugün Halas Sokağı), İstanbul'un Beyoğlu ilçesine bağlı Hüseyinağa Mahallesi'nde, Atıf Yılmaz Caddesi (eskiden Sakızağacı Caddesi) ile Balo Sokağı arasında bulunan, 1970'li yıllara kadar genelevleriyle ünlü olan sokak.
Tanzimat'tan (1839) ve özellikle Kırım Savaşı'ndan (1853-56) sonra, Türkiye Avrupalıların hücumuna uğradı. Yabancı uyrukluların zorlamalarıyla, açılmasına hükümetçe göz yumulan genelevler, gittikçe çoğalıp halk sağlığını bozmaya başladı.
Hükümet ve belediye, bu gibi evlerde çalışan kadınların bir sağlık kurumu tarafından denetim altında tutulmasını istediyse de İstanbul'daki yabancı uyruklu kesim, bu konuda alınacak sağlık tedbirlerinden ötürü kişisel hak ve özgürlüklerinin kısıtlanacağını ileri sürüp Kapitülasyon hükümlerine sığınarak, herhangi bir kanun ya da nizamname çıkartılmasını engelledi.
1860'ta Galata ve Beyoğlu'nda adli ve tıbbi denetimden uzak olarak, çalışan 2.000 kadının varlığı tahmin ediliyor.
Kapitülasyonların kaldırılmasından (8 Eylül 1914) kısa bir süre sonra da, Türkiye çapında 18 Ekim 1915 tarihli "Emrâz-ı Zühreviyenin Men'-i Sirayeti Hakkında Nizamname" (Takvim-i Vekâyi, no. 2328) ile zührevi hastalıkların yayılmasını önlemek üzere özel bir teşkilat kuruldu. Bu teşkilat, İstanbul'da Polis Müdüriyet-i Umumiyesi'ne bağlandı. Teşkilatın çalışma tarzı ve görevleri ayrı bir talimatnameyle belirlendi. Beyoğlu'nda dağınık halde bulunan genelevler sınıflandırılarak belirli sokaklarda toplandı. 1920'de birinci sınıf genelevler Abanoz Sokağı'na taşındı. Ayrıca civarındaki Küçükyazıcı (1980'lerdeki yıkımlarda Tarlabaşı Bulvarı'na dahil oldu), Kilit, Lale (bugün Toprak Lüle), Fıçıcı (bugün Fıçıcı Abdi) ve Karnavula (bugün Karakurum) sokaklarında da genelevler vardı. Ancak bu sokaklardaki genelevler 1964 yılından önce kapatılmışlardı.
Abanoz Sokağı'nda 1951-56 yılları arasında ev sayısı 45'e, bu evlerde çalışan kadın sayısı da 500'e ulaşmıştı. 1957-58 yıllarında İstanbul'un uğradığı yoğun imar değişikliği sırasında Taksim-Aksaray arası araç trafiği bu sokaktan geçirildi. 1960'tan sonra ise kimlik kontrolünü sağlamak için sokağın her iki ucuna duvar örülerek birer kapı kondu.[1]
25 Şubat 1964 gecesi, İstanbul İl Zührevi Hastalıklar ve Fuhuşla Mücadele Komisyonu'nun 17 Ocak 1963 tarihinde almış olduğu kararın Danıştay tarafından onanması üzerine Galata dışındaki tüm genelevler kapatıldı.
Genelev çalışanları, Valilik'ten evlerini Sanayi Sitesi arkası, Ihlamurderesi, Paşabakkal Sokak, Çöplük ya da Aynalıçeşme arkasında açmak için izin istediler. Ancak istekleri uygun görülmedi. Abanoz Sokağı'ndaki evlerin kimisi gizli olarak 1974'e kadar çalıştı.
Kaynakça
- ↑ Turgut Kut, "Abanoz Sokağı", Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, c. 1, s. 4-5, (1994) ISBN 975-533-005-4.