Adıyaman'ın ilçeleri

Adıyaman il haritası

Adıyaman ilinde bulunan ilçeler şunlardır: Besni, Çelikhan, Gerger, Gölbaşı, Kâhta, Samsat, Sincik ve Tut.

Etimoloji

Samsat

Kuruluş tarihi çok eskilere dayanan Samsat’a Sümerler zamanında “Semizata” dendiği rivayet edilmektedir. Mısırların ise yine Samsat’a “Şamşuata” (?) veya “Şemşiata” (?) dediği rivayet edilmektedir. Ancak kentin adını Kommagene krallarından I. Antiochos Epiphanes’in dedesi olan Kral Samos’tan almış olduğu düşünülmektedir. Bu ismin manasının ne olduğu bilinmemekle birlikte antik çağlardan itibaren Samsat ismi muhtemelen Kral Samos’tan dolayı “Samasota”, “Samusat”, “Şimsat” “Simisat” adıyla adlandırılmıştır . Samsat adının Süryanice ve İbranice isminin “Simsat” (Şimsat) olduğu ve bu ismin “Güneş” “Güneş Diyarı” manalarına geldiği söylenmekle birlikte bunun yanlış olduğu kanatindeyiz. Çünkü ortaçağın ilk dönemlerinde IV. asrın başlarında Ermeniler Hıristiyanlığı kabul etmeden önce ateşperest idiler. Hıristiyanlığın ilk dönemlerinde bu eski dinlerini muhafaza etmiş olan Ermenilere “Arevebaşt” (yani güneşe tapınan) veya “Arevorti” (güneşin oğlu) deniliyordu. Bunların XIV. Asıra kadar yoğun olarak yaşadıkları en önemli merkez Samsat’tı. Bu yüzden güneş diyarı değil de güneşe tapanların memleketi olarak bilinmelidir. İslam fetihleriyle birlikte “Samosata” ismi Arap şivesine uydurularak artık “Sümeysat” olarak adlandırılacaktır. Osmanlıların son dönemlerinden itibaren günümüze kadar olan dönemde ise “Sümeysat” adı değişerek günümüzdeki kullanılan “Samsat” halini almıştır.

Kâhta

Bilge Umar bu ismin Süryanice'den geldiğini belirtmektedir. Bu yörede bir zamanlar önemli miktarda Süryani yaşamış olduğundan onun bu düşüncesini paylaşmaktayız. Süryani Mihael’de bu isim “Gaktai” olarak geçmektedir. Abu’l Faraç’ta ise Kâhta ismi “Kahti” olarak geçmektedir. Honigman ise bu isimlerden başka “Kjakta” kelimesini eserindeki haritada göstermiştir. Ermeniler bu yeri “Gakhta” olarak Arap tarihçileri ise “Kâhta” olarak adlandırmışlardır. Kürtçe Gexte denildiği gibi ayrıca Kolik de denmektedir. John Freely ise kentin Kâhta’nın ismini almadan önce MÖ 3. yüzyılın ortalarında Kommagene Kralı Arsemes tarafından kente verilen “Arsemia” isminden başka bu şehir içinde “Nymhaeum Kenti” olduğunu dolayısı ile böyle bir isminin de olduğunu söylemektedir. Bu isim şehrin yanından geçen Nymphaios (Kâhta) Çayı’n dan gelmiş olmalıdır. Nympha Yunan Mitolojisinde su ve orman perilerine verilen isimdi. O halde bu kentin ismi “su perisi kenti” veya “orman perisi” kenti olmalıdır.

Gerger

Gerger ilçesi ve Gerger kalesi çok eski olmakla birlikte, kale birlikte büyük ihtimalle Kommagene Krallığı döneminde yapılmış veya tamir görmüştür. Çünkü kalenin duvarlarında bu dönemden kalma bir yazıt vardır. Gerger ismi büyük olasılıkla Ermenice "büyük taş yapı veya heykel" anlamına gelen Gargar sözcüğünden gelmiştir. Bir başka rivayete göre Gerger adının kaynağı Kerkük'den Adıyaman'a iskan edilmis bir Karakeçili Türkmen aşiretidir. Gergerler dünya çapında yayılmış eski bir sülaledir. Gerger soyadı bazılarına göre Kerkük'de bulundukları bölgenin adidir. Urfa'ya yerleşmiş aşiret mensuplarının soyadları Gerger, Gergerli ya da Gergerlioğlu olmakla beraber bu adın kaynağının Kerkük'teki Gerger mi, yoksa bugünkü Gerger ilçesi mi olduğu açık değildir.

Besni

İlçenin adı antik çağda “Ostacuscum” du ve bu kent Kommagene krallığının beş önemli kentinden biri idi. Besni, Abu’l Farac’da “Bet Hesne”, Süryani Mihael’de ise “Beit Hesna” olarak ismlendirilmiştir. Her iki şekil de Süryanice olup "Hesna yurdu" anlamındadır. Kentin adı Urfalı Mateos’ta “Behesni”, İslami kaynaklarda ise “Bihisni” olarak geçmektedir. Honigmann “Bahasna” şeklinde kaydetmiştir.

Çakırhöyük (Keysun)

Çakırhöyük ismi Keysun isminin sonradan cumhuriyet döneminde değiştirilen şeklidir. Ama tarih boyunca bu yer “Kişum”, “Kaysum”, ”Cesum”, “Kaeasun”, “Kesun”, “Keasun” olarak adlandırılmıştır . Süryani Mihael ve Mateos’da “Keysun”, “Kaysun” Grigor’un Urfalı Mateos’un zeylinde ise “Gison” olarak geçer ve “Güzel” manasında olduğu açıklanmaktadır. Keysun ismi tarihçiler tarafından genellikle Maraş-Göksun ile karıştırılmaktadır. Süryanice “Kayşum”, Arapça “Kaysum”, Rumca “Kaesoun”, veya “Kessounion”'dur. Burası antep ile Besni arasındadır.

Gölbaşı

Bugünkü İnekli köyünün eski ismi ve bir zamanlar önemli bir ilk çağ kenti olan “Adata” idi . Honigmann’da “al-Hadas”, “Hadata”, olarak vermiştir[1].

Nüfus

İlçe 1965[2] 1970[3] 1975[4] 1980[5] 1985[6] 1990[7] 2000[8] 2007[9] 2008[10] 2009[11] 2010[12] 2011[13] 2012[14] 2013[15] 2014[16] 2015[17]
İl merkezi 73.679 86.481 100.570 115.262 139.017 175.647 249.530 254.505 256.247 259.497 262.349 270.117 273.820 279.037 283.556 290.382
Besni 58.742 63.072 72.428 72.963 84.348 88.531 108.667 80.468 80.651 80.681 81.304 79.443 78.462 77.404 75.910 75.041
Çelikhan 14.335 16.187 17.040 18.391 20.752 21.391 20.271 15.547 15.540 15.396 15.426 15.205 15.126 15.387 15.381 15.213
Gerger 26.723 29.395 30.820 30.380 32.618 32.587 27.208 25.811 25.769 25.440 24.622 23.826 22.526 21.458 20.368 19.561
Gölbaşı 26.300 33.889 41.477 45.546 49.890 55.358 52.988 47.284 47.599 48.069 47.906 47.560 48.601 47.406 47.593 48.027
Kâhta 59.590 66.350 75.582 75.079 92.757 94.928 114.994 115.658 116.049 116.749 117.655 117.378 117.794 117.865 117.964 118.646
Samsat 7.919 8.137 8.975 9.974 11.346 11.451 12.541 10.356 10.599 10.253 9.872 9.519 9.037 9.180 8.534 8.190
Sincik - - - - - 19.524 21.828 21.335 21.131 20.888 20.418 19.789 19.045 18.750 18.107 17.592
Tut - - - - - 13.714 15.784 11.798 11.482 11.502 11.383 11.094 10.850 10.697 10.422 10.122
Toplam 267.288 303.511 346.892 367.595 430.728 513.131 623.811 582.762 585.067 588.475 590.935 593.931 595.261 597.184 597.835 602.774

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ↑ Murat Gökhan Dalyan, Başlangıcından 1570 yılına Kadar Adıyman Tarihi, Ankara 2007.
  2. ↑ "1965 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BspOS5Ud. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  3. ↑ "1970 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6Btme5oMY. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  4. ↑ "1975 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BtoIZW7j. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  5. ↑ "1980 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BtuFenIg. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  6. ↑ "1985 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6Btv8JXMv. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  7. ↑ "1990 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BtxFXg4j. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  8. ↑ "2000 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6Btz3Iaeh. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  9. ↑ "2007 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6Bu1a3YtS. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  10. ↑ "2008 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6Bu3OA0GT. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  11. ↑ "2009 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BuCaqAD9. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  12. ↑ "2010 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BuEenBsH. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  13. ↑ "2011 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BuGGLwux. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  14. ↑ "2012 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6EZxLBfKQ. Erişim tarihi: 8 Mart 2013.
  15. ↑ "2013 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6NPUVxUeY. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.
  16. ↑ "2014 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6WFCQRWMI. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.
  17. ↑ "2015 genel nüfus sayımı verileri" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. https://biruni.tuik.gov.tr/medas/. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.
This article is issued from Vikipedi - version of the 4/26/2015. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.