Alkman

Şair Alkman mozaiği, MS. 3. Yüzyıl

Alkman (ya da Alcman; Eski Yunanca: Ἀλκμάν, gen.: Ἀλκμᾶνος; MÖ 7. yüzyıl) Sparta'da yaşayan grekçe şiirler yazan koro lirik şairidir.

MÖ 7. Yüzyıl'da yaşamış olan Alkman, koro liriğinin ilk temsilcisi, Lydia başkenti Sardes’te doğmuş bir İyonialıdır. Annesinin adı bilinmemesine rağmen babasının Damas ya da Titarus olduğu sanılmaktadır.^[1]

7. yüzyılın ortalarında Sparta’da İkinci Mesense Savaşı'ndan sonraki refah ve barış döneminde yaşamıştır. Bilinmeyen bir sebepten dolayı İyonda’dan göçüp Sparta’ya yerleşmiş, şair olarak bütün emeklerini burada vermiştir. Koro türküleri Sparta’da çok eskiden beri vardı. 7. yüzyılda bu şehir Helen Sanatı'na tek defa olarak karışınca koro türküleri de daima Dor lehçesiyle yazılmıştır.

Alkman şiirlerini kendini çok rahat hissettiği bu refah döneminde yazmıştır. Özellikle Partheneionlar, yerel (Dioskurlar, Artemis Orthia) ve Panhellenik (Apollon, Hera, Aphrodite, Athena, Dionysos) tanrılara ilahiler, kahramanlık şiirleri, Hymenaionlar, Hyporkhemalar yazmıştır. İskenderiye filologları Parthenionlara (bakire türküleri, örneğin; bekar kızlar tarafından oluşturulmuş koronun söylediği türküler) öncelik tanımışlardır. Parthenion denilen türküler yerli tanrı ve tanrıçaların bayram günlerinde genç kızlar tarafından söylenirdi.

Alkman'in şiirinin papirüs fragmenti

Bütün bu şiirlerinden çeşitli uzunluklarda aşağı yukarı doksan fragment kalmıştır. Bunların en uzunu 1855 yılında bir Mısır papirüsünde bulunmuş ve 1863 yılında yayınlanmış, boşluklarla dolu 105 dizelik bir partheneiondur. Şiiri oluşturan on strophun sekizi günümüze kadar gelmiştir.

Günümüze kalan bu partheneion birbirinden çok farklı iki bölümden oluşur. Başlangıcı kaybolmuş olan birince bölümde Herakles ile Dioskur’ların, Tyndareos’u tahttan kovdukları için Hippokoon’un oğullarından öç aldıklarını anlatır. Parlak ve berrak imgeleriyle –altının, güneşin ve Hagesikhora’nın sarı saçlarının ışıltısı- gibi Alkman’ın fragmentlerinde kullandığı tüm özellikleri ilk bölümde görülür. Ayrıca bu hikâyelerden şair insanların güçlerini aşan işlere girişmemeleri gerektiği fikrini savunur ve tanrılar da böyle günahları cezalandırır. Türkünün ikinci bölümünde bambaşka bir konu ele alır: Burada, korodaki Agido adında bir kız övülür. Bu canlı hatta dramatik bölüm türkünün bir efsane anlatan birinci bölümünün tam karşıtıdır.

Alkman’ın ayrıca Sparta erkeklerinin olgunluğa erişme törenleri için de koro türküleri yazdığı ihtimaller arasındadır. Bu yüzden Spartalı tarihçi Sosibius (yaklaşık olarak MÖ 200) Alkman’ın türkülerinin Gymnopaedia Festivali boyunca söylendiğini belirtir.

MS 2. yüzyılın sonlarında yaşamış ünlü Yunan gezgin ve coğrafyacı Pausanias'a göre, öldülten sonra Sparta'da Truvalı Helen'in yanına gömülmüştür.^[2]

Kaynaklar

1. Suda, s.v. Ἀλκμάν.
2. Pausanias 3.15.2-3.

Okumalar

• Easterling, P.E. (Series Editor), Bernard M.W. Knox (Editor), Cambridge History of Classical Literature, v.I, Greek Literature, 1985. ISBN 0-521-21042-9, cf. Chapter 6, "Archaic Choral Lyric", pp. 168–185 on Alcman.
• Zaikov, Andrey: Alcman and the Image of Scythian Steed. In: Pontus and the Outside World: Studies in Black Sea History, Historiography, and Archaeology (= Colloquia Pontica. 9). Brill, Leiden and Boston 2004, 69–84. ISBN 90-04-12154-4.

Dış bağlantılar

• SORGLL: Alkman 58; read by Stephen Daitz (İngilizce)