Anadolu yapı geleneği

geleneksel bir Safranbolu evi

Anadolu'daki yerleşmeler, gelenekler, bölgesel veriler, uygulama ilkeleri ve koşullara bağlı olarak biçimlenirler. Bu oluşum ve biçimlenmede Anadolu insanının yaşamının ve toplum yapısının etkisi açıkça görülür.

Anadolu'daki geleneksel konut yerleşmeleri, planlama ilkeleri ve mekânsal örgütlenmeler açısından benzerlikler gösterir. Bölgesel özellikler yerleşmelerin dağınık ya da toplu dokuda oluşmasında etkendir. Yerleşmelerde yalın ve doğal biçimler etkilidir. Geleneksel Anadolu evi dış çevre ve iç çevre olarak ele alınabilir.

Dış Çevre

Bazen bir çeşme ya da bir dinsel merkezin bulunduğu meydanı çevreleyen sokaklarla oluşan mahalleler yerleşmenin özelliğini yansıtırlar. Sokaklar topografik özelliklere uyar ve genellikle insanla beraber yüklü bir hayvanın geçebileceği ölçektedir. Bazı yerleşmelerde sokak üzerine taşan saçaklar kapalı, samimi ve değişken perspektifli mekân etkileri oluştururlar. Bu organik sokakları bölgesel özelliklere göre bazen ahşap payandalı ya da taş konsollu çıkmaları ile yapı kütleleri, bazen de yüksek bahçe ya da avlu duvarları sınırlar.

İç Çevre

Bahçe, avlu ve avluyu çevreleyen mekânlardan oluşur. Her şey kullanıcının yaşama biçimi ve günlük eylemlerine göre tasarlanmıştır. Genel özellikler şöyle özetlenebilir:

Pratiklik ;işlevsellik ; çevre koşullarına uyum ; çözüme iç mekânla başlayıp dışa doğru geliştirmek ve bütünleştirmek ; malzeme ve gereçleri en yakından seçmek; çözümde, strüktürde, görünüşte yalınlık; işlevsel çözümlerin planlamadaki önceliği.

İç ve dış çevre arasında plan düzeninden doğan sıkı bir ilişki vardır. Zemin kat genelde sokak cephesinde kapalı tutulmuştur. Üst katlarda çıkmalarla sokağa açılır. Evler yaşamın yoğun olarak geçtiği bahçe ya da avluya yönelirler.

Evlerin plan şemaları ve kullanılan malzemeler Anadolu'nun değişik bölgelerinde değişik koşul ve bileşenlerde ortaya çıkmaktadır. Bunda iklim, çevresel koşullar, yöresel topografik durum gibi pek çok etken söz konusudur.

Yerleşmelerle ilgili bölgesel veriler şu yapım gruplarını karşımıza çıkarmaktadır:

Güneydoğu Anadolu'nun taş konut mimarisi ; Doğu Anadolu'nun ahşap hatıllı taş mimarisi ;Doğu Karadeniz Bölgesi'nin tipik ahşap iskeletli ev mimarisi ; Marmara Bölgesi'nin ahşap konut mimarisi ; Ege ve Akdeniz Bölgesi'nin kübik düz damlı, taş konut mimarisi ; Orta Anadolu'nun özellikle Kapadokya yöresine özgü taş ve kerpiç konut mimarisi ; İç Batı Anadolu ve Orta Anadolu küçük yerleşmelerindeki kerpiç dolgulu kagir ahşap konut mimarisi.

Safranbolu Evleri

Yaşam biçimi ve geleneklerin, yöresel doğa koşullarıyla birlikte oluşturduğu bir mimari. Safranbolu bir vadi yerleşmesidir. Yamaca yerleşen evler birbirlerini kapamazlar. Evler, sokaklar ve bahçe duvarları birbirini tamamlar. Zemin kat ile bütünleşen bahçe duvarı sokağın devamıdır. Üst katlarda çıkmalar ve geniş saçaklar cepheyi oluşturur. Safranbolu geleneksel nitelikleri koruyan bir yerleşimdir.

Doğu Akdeniz Evleri

Düz arazinin azlığı dağınık yerleşimi ortaya çıkarır. Yöresel malzeme mimarinin oluşmasındaki en önemli etkendir. Ahşap çatkı yapı ve arasındaki dolgu tipik mimeri öğelerdir

Bursa Evleri

Taş kaplı sokakları, evlerin üst katlarından taşan çıkmaları, küçük pencereleri ve kafesleri, çıkmaları taşıyan payandaları ile geleneksel bir yerleşimdir. Sokak evin bir parçasıdır, evler üretim ve yaşamın sürdürüldüğü iç avluya açılırlar.

Kula Evleri

Sokağa taşan çıkmalarıyla, geniş saçaklarıyla, yüksek duvarlarla çevrili iç avlularıyla, değişken sokak perspektifleriyle geleneksel Türk evi özelliklerini taşıyan bir yerleşim. Osmanlı mimarisinin 18. ve 19. yüzyıl örneklerini en iyi şekilde yansıtmaya çalışır yorgun yapısıyla kula.

Bodrum Evleri

Beyaz badanalı dış duvarları, küçük pencereleri, yüksek bahçe duvarlarından sarkan çiçekleri, dar, gölgeli taş kaplı sokakları ile tipik bir Akdeniz mimarisi.

Hemen hemen tamamında Başoda (iç sofa) denilen mekân tüm ailenin yaşadığı, yemek yaptığı ve yediği ana mekândır. Başoda, evin merkezinde bulunmakta, yatma mekânları genellikle bu mekâna açılmaktadır. Hayvancılık ve tarımla uğraşılan bölgelerde bu birimler üst kata çıkmakta, alt kat ahır ve depo olarak değerlendirilmektedir.

Hayat (Dış Sofa) : Yazın insanların dışarıda yaşadıkları ve tüm yaşama ve yemek yeme işlevlerini gerçekleştirdiği üstü kapalı yarı açık mekânlardır. Bu mekân bir iç avluya açılmakta ve oradan da sokakla buluşmaktadır.

Bodrum Sivil Mimarisinde konut yapıları geçmiş süreçte 4 tip ile ön plana çıkmışlardır. Bunlar :

Kaş Evleri

Dar sokakları, karakteristik evleri ve tarihi eserleri iç içe olan, Akdeniz kıyısında küçük bir yerleşim. Beyaz badanalı dış duvarlar, ahşap çıkmalar, küçük pencereler, cephedeki arşitrav tipik mimari öğelerdir.

Harran Evleri

Taş, toprak gibi yöresel malzemeyle üretilmiş birim konutlardan oluşan bir yerleşim. Birkaç konut birimi bir ailenin yaşadığı bütünü oluşturur. Piramit şeklindedirler. Tepede göz deliği dedikleri pencereleri vardır.

Ayrıca bakınız

Kaynaklar

This article is issued from Vikipedi - version of the 11/27/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.