Erkek organ (çiçek)
 |
Bu maddenin veya maddenin bir bölümünün gelişebilmesi için konuda uzman kişilere gereksinim duyulmaktadır. Ayrıntılar için maddenin tartışma sayfasına lütfen bakınız. Konu hakkında uzman birini bulmaya yardımcı olarak ya da maddeye gerekli bilgileri ekleyerek Vikipedi'ye katkıda bulunabilirsiniz. |
Erkek organ, stamen ya da anter olarak da bilinir, çiçeğin erkek üreme organı.
Bir çiçekte bulunan erkek organların tümüne birden "andresium" ya da "androecium" denir. Genellikle dişi organın çevresinde yer alan erkek organların her biri, ipçik olarak bilinen sap kısmı (filament) ve çiçektozlarının üretildiği başçık (anter) bölümlerinden oluşur.
İpçik genellikle silindir biçiminde ya da yassıdır. Biçim ve renk olarak büyük çeşitlilik gösteren başçık ise çoğu kez teka adı verilen iki kısımdan (loptan) meydana gelir. Her bir tekada iki polen kesesi (lokulus) vardır. Polen keselerinde polenleri meydana getiren polen ana hücreleri vardır. Stamenlerin sayısı ve biçimi taksonomik ilişkilerin saptanmasında önemli bir etkendir. Satmenler için de haploid spor ya da polen taneciklerinin oluştuğu polen keselerini (mikrosporangiumları) içerir.
Polen keseleri içinde meydana gelen polen ana hücreleri mayoz bölünme ile her biri 4 polen (polen tetratı) meydana getirir. Başlangıçta tek haploit nukleusa sahip olan polenler mitoz bölünme ile biri generatif diğeri vejetatif olmak üzere iki nukleus meydana getirir. Vejetatif hücre polenin çimlenmesi esnasında polen tüpünü meydana getirir, generatif hücre tekrar bölünerek 2 sperma nukleusu oluşturur.
Polenler, angiospermlerde çeşitli şekillerde bulunurlar. Genellikle 2 zara sahiptirler, dıştaki eksin zar olup bu zar sert yapılı ve üzerinde porlar bulunur, içteki intin zardır, daha ince yapılıdır. Genç bir anterden enine kesit alınıp incelendiğinde dıştan içe doğru epidermis, endotesyum, aratabaka, tabetum ve polen ana hücreleri olarak sıralanırlar. Olgun anterlerde tabetum hücreleri genellikle parçalanmış ve kalıntıları kalmıştır. Polen ana hücrelerinde polen tatratları meydana gelir. Anterler olgunlaştığı zaman boyuna bir yarıkla, enine bir yarıkla, delik veya kapakla açılırlar. Yarıklar anterin iç yüzüne açılıyorsa intrors, dış yüzüne açılıyorsa ekstrors olarak adlandırılır.
Anterlerin filamente bağlanış şekilleride farklıdır. Filament anterin tabanına bileşikse bazifiks, anterin ortasına bileşikse versatil, filament anterin sırtında bir yere bileşikse dorsifiks olarak adlandırılır.
Bir çiçekte bulunan stamenlerden ikisi uzun, ikisi kısa ise didinam, 6 stamen mevcut ve bunlardan 4’ü uzun, 2’si kısa ise tetradinam adını alır. Filamentler genellikle serbesttir, bazen bileşikte olur. Filamentler bir tüp halinde birleşmisse monodelf, iki grup halinde birleşmisse dialydelf olarak adlandırılır. Filamentler serbest anterler bileşikse singenezik, filamentler ginekeumla birleşmişse ginostegyum olarak adlandırılmaktadır. Verimsiz stamenler staminod adını alır.
Kaynakça
- Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi Biyoloji Bölümü, Tohumlu Bitkiler Sistematiği Ders Notları,
Prof. Dr. Osman BEYAZOĞLU, TRABZON, 2007