Ayaşlı ile Kiracıları
| Yazarı | Memduh Şevket Esendal |
|---|---|
| Dili | Türkçe |
| Türü | Roman |
| Anadilinde basım tarihi | 1934 |
Ayaşlı ile Kiracıları Memduh Şevket Esendal’ın kitap olarak yayımladığı ilk romandır. Önce Vakit gazetesinde tefrika edilmiş; 1934'te kitap olarak yayımlanmıştır.
Türk edebiyatının en önemli yapıtlarından biri sayılır[1] Eser, 1942’de CHP Roman Yarışması’nda beşincilik ödülü almıştır. Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk yıllarında yaşanan toplumsal değişiklikleri yansıtan, yalın dille kaleme alınmış bir romandır.
Milli Eğitim Bakanlığı’nın 100 Temel Eser listesinde yer alır.
Konu
Bir banka memuru, Cumhuriyetin ilk yıllarının Ankarası’nda dokuz odalı bir apartman dairesine taşınır. Bu daire, bir köy beyinin oğlu olan Ayaşlı İbrahim Bey tarafından devletten kiralanmıştır ve çeşitli sebeplerle Ankara’ya gelenlere oda oda kiralanır. Pansiyon olarak kabul edilebilecek bu mekanda çok sayıda insan bir arada yaşamaktadır. Anlatıcı rolünü üstlenen banka memuru, rastlantı sonucunda taşındığı bu mekanda birlikte yaşadığı kişileri ve tanık olduğu olayları anı biçiminde anlatır.
Anlatıcı, bu mekânda yaşayan kişileri yakından tanıdıkça ortama dedikoduculuk, çıkarcılık, bencillik, sorumsuzluk, paraya ve kumara düşkünlüğün hakim olduğunu görür ve rahatsızlık duyar. Dairedekilerin hemen hepsi pansiyonerlerden Turan Hanım'ın odasında kumar oynamak veya kumar oynayanları seyretmek için toplanmaya başar. Turan Hanım, İskender Bey ve İffet Hanım, kumarda baş rolü oynar, diğerleri onlara para kaptırır. Turan Hanım, dairenin merkezi haline gelirken İffet Hanım bir salon kadınına dönüşür. Turan işleri büyütüp ayrı bir evde kumarhane kurduğunda pansiyonda kumarhane işletme işini İffet üstlenir ancak daireye kumar için dışardan gelip gidenlerden biri ile ilişkiye girip zührevi bir hastalığa yakalanınca kumar işini yürütemez. Pansiyonun hizmetçisi Halide de gayri-meşru bir ilişkiden hamile kalmıştır ve çocuğunu doğurmaya karar vererek pansyiondan ayrılır. Pansiyonda yaşayanlar ölme, öldürülme, tutuklanma, boşanma gibi sebeplerle dört bir yana dağılırken Anlatıcı, pansiyonelerden Hasan Bey’in Ayvalık’ta yaşayan kızı Selime ile mutlu ve saygın bir evlilik yapar, birlikte Adana'ya giderler. Ayaşlı, apartman katını devletten yeniden kiralamaktan vazgeçer; kocası tarafından terkedilen Faika Hanım ile ayrı bir eve taşınır. Ayaşlı, kısa bir süre sonra hayatını kaybettiğinde daha önce felç geçirerek ölen Hasan Bey'in yanındaki bir mezara defnedilir.
Karakterler
Romanda Anlatıcı dışında romana anlamsal katkıda bulunan 36 karakterin adı geçer. 18’i pansiyonda yaşayan, 18’i ise dışardan kimselerdir.[1]
- Halide, pansiyonun hizmetçisi. Dürüst, samimi ama görgüsüz bir kişi.
- Ayaşlı İbrahim Bey, Kastamonulu yaşlı bir tüccar. Çalışkan, paraya düşkün, cahil, yer yer şefkatli yer yer acımasız biri.
- Fuat, İstanbullu genç bir şoför. Faika’nın kocası.
- Fuat’ın annesi, İstanbullu yaşlı ev kadını .Geçmişe özlem duyan, dedikoducu, kötü niyetli.
- Faika, Ankaralı genç bir ev kadını. Fuat’ın karısı, Ayaşlı’nın üvey kızı.
- Haki, bir devlet dairesinde memur. Ahlâki değerleri düşük biri.
- Turan, Hâki'nin kumarbaz eşi. Romanın anlatıcı ile de cinsel ilişkisi olur.
- Şefik Bey, İstanbullu yaşlı bir tercüman. Korkak, yalancı, sorumsuz, tembel bir kişilik.
- Hasan Bey, kendisini içkiye vermiş Trakyalı bir iş adamı. Anlatıcı’nın hemşehrisi. Duygusal, dürüst, yardımsever birisi.
- İskender, Rusya’da eğitim görmüş Hemşinli bir fabrikatör. Eğlenceye, kumara düşkün, hırslı, kibirli biri. Uyuşturucu satar, başı sık sık polisle derde girer.
- Abdülkerim, Buharalı bir tüccar. İş zekası gelişmiş ancak sorumsuz, duygusuz bir kişilik
- İffet, İstanbullu genç bir ev kadını. Abdülkerim’in karısı. Zayıf karakterli, sevgisiz, rahatına düşkün.
- Hüseyin Bey, Vanlı bir çiftçi. İnatçı, zeki, bilgili, çalışkan biri.
- Raife, Halide’den sonra pansiyonda hizmetçilik yapan yaşlı İstanbullu kadın. Kötü niyetli, dedikoducu, ikiyüzlü biri.
- Ziynet, İzmirli genç bir kadın. Pansiyonda hizmetçilik yapan üçüncü kadındır. Temiz, konuşkan, gözüaçık, akıllı biri.
- Doktor Fahri, Anlatıcının en yakın dostu, sırdaşı.
- Selime, Hasan Bey’in iyi eğitimli, kendisiyle barışık dul kızı.
- Rasim, Maliye’de çalışan genç, iyi eğiti görmüş, Halide’yi hamile bırakan genç.
- Makbule Hanım, Ayaşlı’nın randevu evi işleten karısı.
- Anlatıcı, yoksul bir çiftçi ailesinden gelme genç, aydın bankacı. Romanda adı verilmez.
Uyarlamalar
Eser, 1989’da TV dizisi olarak uyarlanmış ve yönetmen Tunca Yönder tarafından çekilmiştir. Dizi, TRT'de yayımlandı.