Azak
| Azak Azov Азов |
|||
 Azak Limanı |
|||
|
|||
.svg.png) |
|||
  |
|||
| Ülke |  Rusya |
||
|---|---|---|---|
| Oblast | Rostov Oblastı | ||
| Kuruluş (gorod) | 1749 (1807) | ||
| Yönetim | |||
| - Vali | Sergey Bezdolnyy | ||
| Yüzölçümü | |||
| - Toplam | 66,7 km2 (25,8 mi2) | ||
| Nüfus | |||
| - Toplam | 83.139 | ||
| Zaman dilimi | MZD (+3) | ||
| - Yaz (YSU) | MZD (+4) | ||
| Alan kodu | 86342 | ||
| İnternet sitesi: http://www.rostov-gorod.ru/ | |||
Azak[1][2][3][4][5] ya da Azov, Rusya Federasyonu'nun Rostov Oblastı'na bağlı il ve merkezi. Coğrafi konumu nedeniyle değerli olan Azak Kalesi ile bilinir.
Nüfus
2010 Nüfus sayımına göre 82.882 kişi yaşamaktadır.
Coğrafya
Don Nehri kıyısında ve nehrin Azak Denizi'ne döküldüğü noktaya 16 km uzakta kuruludur. Azak şehri, çok yakınındaki Rostov-na-Donu adlı büyük kentin ve limanının gelişmesiyle geçmişteki önemini yitirmiştir.
Azak Kalesi
Azak Kalesi, Azak Limanı’nın güneyinde ve şehir merkezi Petrovskaya Meydanı’nın kuzeybatısında bulunmaktadır. Don Nehri'nin Karadeniz'e döküldüğü noktada kurulan, 17. ve 18. yüzyıllarda Osmanlı ve Rusya arasında çok sayıda muharebeye sahne olmuş Azak Kalesi, defalarca el değiştirdikten sonra, son olarak 1771'de Rusya'ya bağlanmıştır.
Tarihçe
İlk yerleşimler
Don Nehri’nin Azak Denizi’ne döküldüğü yer her zaman önemli bir ticari merkez oldu. Kentin ve nehrin Antik Yunanlar ilk olarak Tanais (Tana) adıyla kenti kurmuş, nehre de aynı adı vermişlerdir. M. Ö. 7. Ve 3. yüzyıllar arasında kurulan Yunan kolonilerinin Kırım’ın doğusundakiler Bosporan Kingdom veya ‘’Kingdom of the Cimmerian Bosporus’’ adıyla bir antik çağ devleti kurdular.
Orta Çağ
10. yüzyıldan itibaren Kıpçak ve Slav akınlarıyla nüfus yapısı değişmiştir. Bu arada Tmutarakan adlı bir Slav prensliği kuruldu.
13. yüzyıldan itibaren Karadeniz ticaretinin en önemli kenti haline geldi. Aynı yüzyılda Altın Orda Devleti egemenlğine giren Azak, 1395'te Timur tarafından yıkıldı. Cenevizliler tarafından yeniden inşa edilen Azak Kalesi 1475'e kadar bu deniz gücünün elinde kaldı.
Kırım Hanlığı
Azak Kalesi II. Mehmet döneminde, 1475 yılında Gedik Ahmet Paşa'nın komutasındaki Kırım seferi sırasında ele alındı ve buradaki Ceneviz kolonilerine son verildi.
Rusya ile savaşların başlangıcı (1637-1642)
1637'de Kırım'da başgösteren karışıklıklardan faydalanan Don Kazakları, Rusya Çarlığı’nın da yardımıyla Azak Kalesi’ni ele geçirdilerse de, Osmanlı Padişahı İbrahim'in (1640-48) Rusya Çarlığı'na verdiği ültimatoma savaşla karşı veremeyecek durumda olan Rusya Çarlığı, 1642'de kaleyi teslim etti.
Osmanlı-Rus Savaşı (1686-1700)
İkinci Viyana Kuşatması'nı (1683) takip eden savaşlar sırasında Osmanlı Devleti'nin birçok cephede savaş halinde olmasından yararlanmak isteyen ilk Rus Çarı I. Petro, 1695 ve 1696 yıllarında iki Azak seferi düzenlemiştir. I. Petro, ilk Azak seferinin hazırlıklarını 1695 yılının baharında başlattı. 27 Haziran'da Ruslar 31.000 asker ve 170 topla Azak Kalesi’ni kuşattılar. Ancak Osmanlıların nehir yoluyla kaleye erzak ve cephane getirmelerini engelleyemediler. Azak Kalesi’nin içindeki Osmanlı garnizonunun mevcudu 7.000’dir. Ruslar 5 Ağustos ve 25 Eylül'de iki defa kaleyi ele geçirmek için saldırıya geçtiler ama başarısız oldular. Kaledeki Kefe Beylerbeyi Murtaza Paşa ve Kırım prensi Kaplan Giray'ın birliklerinin sayıca kendilerinden çok üstün bir kuvvete karşı 96 gün süren direnişi başarılı oldu ve Ruslar 1 Ekim'de kuşatmayı kaldırmak zorunda kaldılar.
İlk kuşatmanın başarısız olması üzerine Çar I. Petro donanmasına nehir tersanesinde yeni gemiler inşa etme kararı aldı. 1695-96 kışı boyunca Don Nehri üzerindeki Voronej kentindeki nehir tersanesinde gemi yapıldı. İlkbahara kadar kuşatmaya denizden yardımcı olması için 2 ana muharebe gemisi, 4 kundak gemisi ve 23 kadırgadan oluşan yeni bir filo inşa edildi. Nisan 1696’da Aleksei Shein komutasındaki 75.000 kişilik bir ordu kara yoluyla Azak Kalesi’ne doğru yola çıktı. Aynı zamanda yeni inşa edilmiş Rus donanması Voronej Nehri ve Don Nehri yoluyla Azak Kalesi’ne doğru ilerledi. Çar I. Petro kadırga filosundaydı ve o da filosuyla 3 Mayıs'ta Azak'a doğru hareket etti.
27 Mayıs'ta bu donanma Azak Kalesi’ni kuşattı. Azak Kalesi karadan ve denizden bombalanmaya başlandı. 14 Haziran'da 4.000 asker ve 23 gemiden oluşan Osmanlı donanması Azak Kalesi’nin yardımına yetişti. Ancak Rus donanması tarafından iki gemisi batırılınca Osmanlı donanması savaştan çekildi. İlk kuşatmada zaten oldukça harap olan kaledeki Türk garnizonu başka destek kuvvet alamadı ve 17 Temmuz günü Ukrayna ve Don Kazakları'nın dış suru tamamen ele geçirmesine engel olamadı. Sonunda 19 Temmuz'da kale garnizonu teslim oldu ve Azak Kalesi Rusların eline geçti.
Rusya bu savaşta fazla bir başarı elde edemedi, ancak Azak Kalesi'ni ele geçirmeyi başardı. 14 Temmuz 1700 tarihinde Osmanlı Devleti Rusya'yla İstanbul Antlaşması’nı imzalayarak Azak Kalesi'ni Ruslara bırakıp, Taganrog'da inşa edilen Rus kalesini de kabullenmek zorunda kaldı.[6]
Prut Savaşı (1710-11)
Prut Savaşı’nda Osmanlı Ordusu tarafından kuşatılan I. Petro, müzakerede kalenin Osmanlı Devleti'ne geri verilmesini kabul etti. İmzalanan 1711 tarihli Prut Antlaşması ile Azak tekrar Osmanlıların eline geçti.
Osmanlı-Rus Savaşı (1735-39)
1736-39 Osmanlı-Rus Savaşı sırasında Ruslar tekrar kaleyi zaptettiler ve 1739 yılında imzalanan Belgrad Antlaşması ile kale yıkılmak şartıyla tekrar Rusya'ya bırakıldı.
Osmanlı-Rus Savaşı (1768-74)
1768-1774 Osmanlı-Rus Savaşı sırasında 1768'de Osmanlıların ele geçirdiği Azak, 1771'de Ruslarca tekrar alındı. Savaşın sonunda Kırım'ın da kaybedilmesiyle Azak'ı geri alma umudu da kalmadı. Osmanlı ile Rusya arasında imzalanan 21 Temmuz 1774 tarihli Küçük Kaynarca Antlaşması'nın 20. maddesinde sonsuza kadar Rusya'da kalacağı belirtildi.[7]
Kırım Savaşı (1853-56)
Yakın dönem
1696-1711 arasında Rusya İmparatorluğu'nun Azak Guberniyasının merkezi olan Azak, 1739'da adı Voronej olarak değiştirilen ilin merkezi oldu. Daha sonra Rostov-na-Donu karşısında önemini yitiren Azak, önce Rostov'un merkez olduğu bölge ile, sonra Novorossisk’in (Osmanlı dönemindeki adı Soğucak) merkezi olduğu Chernomore (Karadeniz) iline bağlandı. 1928'de buradan ayrılan Rostov Oblastı'na bağlı bir ilçe merkezi oldu.
Azak kenti II. Dünya Savaşı'nda Temmuz 1942-Şubat 1943 arasında Almanya tarafında işgal edildi.
Kaynakça
- ↑ Trabzon belediyesi 08 Ekim 2011 : Uluslararası Karadeniz Kulübü'nün 22. Asamblesi Rusya'nın Azak kentinde yapıldı.
- ↑ TRT Haber 10 Ekim 2011 : Uluslararası Karadeniz Kulübü'nün 22. Asamblesi Rusya'nın Azak kentinde yapıldı.
- ↑ Fikri Soysal (2007), Rumeli olay türküleri, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, yüksek lisans tezi, Eylül 2007 (Azak şehri Azak Denizi ve Don ırmağının ağzındadır. 1475 yılında Fatih döneminde Gedik Ahmet Paşa tarafından Osmanlı topraklarına katılmıştır. Azak ticaret yolu üzerinde olduğu için önemli bir şehirdi. Yeni ticaret yollarının keşfedilmesiyle önemini yitirmiştir. 1739 Belgrat antlaşmasıyla Ruslara bırakılmıştır.49 < 49 Cem Büyük Ansiklopedisi, İstanbul 1984, c. 2, s. 544-545)
- ↑ Yasemin Türkdoğan (2011), Belki Hızır bize de uğrar, Tarihin Seyrinde, tarihin götürdüğü yere git, Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Tarih Öğretmenliği Anabilim Dalı Bülteni, Nisan‐Mayıs‐Haziran 2011
- ↑ Alaattin Uca (2007), Türk Toplumunda Hıdırellez-I/In the Turkish Society Hıdırellez or May Sixth-I, A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi Sayı 34 Erzurum 2007, 113-138
- ↑ Warfare, State and Society on the Black Sea Steppe 1500-1700'’, Brian L. Davies, Oxon, 2007.
- ↑ Küçük Kaynarca Antlaşması
Koordinatlar: 47°06′56″K 39°25′11″D / 47.11556°K 39.41972°D