Bostan (mesnevi)
Bostan ya da Sadiname (Farsça: بوستان, Bustan), Şirazlı Sadi'nin küçük öykülerden oluşan ünlü ahlaki ve didaktik mesnevisi.
Sadi bu mesneviyi 1257'de yazmıştır. Kitapta Bostan adı geçmemekle birlikte, yapıt bu adla çoğaltılmış ve anılmıştır. Yaklaşık 4 bin beyitten oluşan Bostan, aruzun feûlün feûlün feul kalıbıyla yazılmıştır. Yazma ve basma nüshaları arasında farklılıklar olup, bazı beyitler birçok öyküde yinelenmiştir.
Şirazi eserinin başında Allah'ın yüceliğini, "Canı yaratan Allah adıyla, dilde sözü yaratan hikmet sahibinin adıyla" anarak başlayıp, Muhammed’i "seciyeleri üstün, huyları güzel, yaratılmışların Nebisi, ümmetlerin şefaatçisi, Resullerin imamı, yolun önderi" sıfatlarıyla resmeder. Eserde kısa hikayelerle davranış ve ahlakla ilgili birçok hatırlanacak dersler verdikten sonra, "Gel gönülden el açalım, çünkü toprağın altından el açılmaz yarın" dizeleriyle okuyucuyu duaya davet eder.[1]
Bostan, bir girişten sonra on bölüme ayrılır. Giriş bölümünde münaca't, na't, sebeb-i telif (kitabın yazılış nedeni), kitabın tarihi ve yapıtın ithaf edildiği Atabeg Ebubekir'e ve oğluna medhiyeler yer alır. Asıl bölümler kısa "hikaye" ve "güftar"lardan (konuşma) oluşur. Ama bölümler sistematik değildir ve bir öykü, konusuyla ilgili bölümün dışında da geçer. Güftarlar didaktik özellikler taşır. Öyküler ise mutlaka bir sonuca bağlanır ve öğütler verir; daha çok yazarın anılarından, gezilerinden ya da yazılı kaynaklardan alınmıştır. Bir bölümü de uydurulmuş, ama gerçek havası vermek amacıyla özel adlarla anlatılmıştır. Öykülerin bir bölümüne özel adlar konmuş, öbürleri ise adlandırılmıştır.
Bostan'da, siyasal, askeri, toplumsal ve kişisel ahlak, aşk, terbiye, yaşam kuralları, dünya-insan, Tanrı-insan ilişkisi gibi konulara yer alır. Yapıt bu yönüyle, Sadi'nin öbür önemli yapıtı Gülistan'a benzer.
Behzad'ın minyatürlerine de konu olan Bostan, birçok kez şerh edilmiştir. Türkçe şerhlerin en önemlileri Süruri (ö. 1561), Şem'i (ö. 1592/93), Sudi (ö. 1598?) ve Hevayi'ninkilerdir (ö. 1603). Sudi'nin şerhi öbürlerinden daha ünlü olup 1871'de basılmıştır.
İran, Türkiye ve Hindistan'da vb. medreselerde ders kitabı olarak okutulan Bostan, 1838'de İngilizceye, 1856'da Almancaya, 1934'te Rifat Bilge tarafından, 1950'de de Hikmet İlaydın tarafından Türkçeye çevrilerek yayımlanmıştır. Hikmet İlaydın tarafından yapılan Türkçe çevirisi Milli Eğitim Bakanlığı tarafından şark klasikleri arasında yayımlandı.