Bruce Lee
| Bruce Lee | |
|---|---|
 | |
| Doğum |
Lee Jun-Fan (李振藩; pinyin: Lǐ Zhènfān) 27 Kasım 1940 San Francisco, Kaliforniya, ABD |
| Ölüm |
20 Temmuz 1973 (32 yaşında) Hong Kong |
| Meslek | Dövüşçü, Oyuncu |
| Etkin yıllar | 1941–1973 |
| Evlilik(ler) | Linda Emery (doğumu 1945) |
| Çocuk(lar) |
Brandon Lee (1965-1993) Shannon Lee (doğumu 1969) |
| Ödüller |
Ömür Boyu Başarı Dalında Hong Kong Film Ödülü, Hong Kong Film Ödülleri Yüzyılın Yıldızı Ödülü |
| Resmî site | Bruce Lee Kuruluşu |
Bruce Jun Fan Lee ("Lee Jun Fan" Kantonca'daki adı; d. 27 Kasım 1940, San Francisco – ö. 20 Temmuz 1973, Hong Kong), Çin kökenli aktör ve Jeet Kune Do savunma sanatı ustası.
Bruce Lee, ABD doğumlu olup Çin kökenlidir. San Francisco'daki Chinese Hospital hastanesinde dünyaya gelmiştir. Babası Lee Hoi-Chuen (李海泉) Çinli, annesi Grace Lee (何金棠) yarı Çinli yarı Kafkas'lıdır. Bruce Lee Jeet Kune Do (Türkçe; durduran yumruk yolu) adını verdiği bir savunma sanatı sistemi geliştirmiştir. Lee'nin bu sistemi geliştirmeden önce eğitimini aldığı savaş sanatları arasında; Kung Fu, Wing Chun, Karate, Boks, Tayland boksu, Jujutsu, Kick Boks, Aikido, Judo, Eskrim, Güreş ve Taekwondo bulunmaktadır.
Hayatı
San Francisco'da doğan Lee'nin gerçek adı Lee Jun-Fan'dır. İsmini doğumunda hazır bulunan doktor vermiştir. Babası ve annesi, Çin operasında oyuncuydu. Lee doğduğunda, bir turne için Birleşik Devletlerde bulunuyorlardı. Ailesi, Kung Fu öğrenmesini istedi. 6 yaşındayken bile ilerideki hırçın, sert karakterini belli ediyordu. Lee, Kung Fu tekniklerini bilinçsiz bir şekilde öğrenmeye başladıktan sonra, 1954'de ünlü Kung Fu Ustası Yip Man'ın öğrencisi olarak Wing Chun sistemini çalışmaya karar verdi. Bunun diğer bir nedeni ise bir sokak kavgasında küçük düşme korkusunu yenebilmekti. İlerleyen zamanlarda da Wing Chun sistemine boks çalışmalarını da eklemeye başladı. Dansa büyük bir ilgi duymaktaydı. Henüz 14 yaşındayken dans etmenin çok eğlenceli olduğunu keşfetmişti, zaten bunun içinde yetenekliydi. Dans etmek isteyenleri geri çevirmezdi. Dans dengesi ve ayak hareketlerinin çoğu onun daha sonra dövüş stilinde etken olmuştur. En sevdiği dans olan Cha Cha dansında Hong Kong'da şampiyon bile seçilmişti.
Sık sık karıştığı sokak kavgalarından dolayı 19 yaşındayken kötü şöhret edinince 1959'da ailesi onu doğduğu Amerika Birleşik Devletleri'ne kendi arkadaşlarının yanına göndermiştir. Seattle'de otururken bir resturanın çatı katında garsonluk yaptığı sürece kalmasına izin verildi. Liseyi bitirip üniversiteye geçti. Washington Üniversitesinde Felsefe bölümüne girdi ve geceleri restaurantta çalışmaya devam etti. Bir yandan okula devam ederken, bir yandan da Amerikalılara Çin Kültürü'nün zenginliğini anlatmak için o güne kadar Çinlilerden başkasına öğretilmesi yasak olan olan Kung Fu dersleri vermeye başlamıştı. Bu amaçla kendi adını taşıyan Jun Fan Kung Fu adında bir okul açmıştı. Bu spor okulu 1963 yılına kadar açık kalmış, yine aynı yıl Amerikalı Linda Emery ile evlenmiştir. Lee daha sonra Oakland'da ikinci okulunu açtı. Burada geniş bir kitleye, Amerikalılara yabancı olan bu sanatın ne kadar geniş içerikli ve derin felsefeye sahip olduğunu ispatladı.
Kariyeri
Bruce Lee, Ed Parkers'la 1964 yılında ilk uluslararası çıkışını yaptı. Sonrasında Green Hornet adlı dizide oynamaya başladı. Bruce, bunun kendisi için bir çıkış olacağını düşünürken dizi bir sezon sonra yayından kaldırıldı. Daha sonra James Garner'in oynadığı "Marlowe" adlı filmde küçük bir rol kaptı ve birkaç bölümünde göründü. Sakatlansa da vazgeçmemişti fakat bu küçük rol kariyeri ona hiçbir fayda sağlamadı.
İlk uzun metrajlı filmi; Çinli prodüktör Raymond Chow'un yeni kurduğu film şirketi Golden Harvest ile çekilen Big Boss (Büyük Patron) filmidir. Film, Hong Kong ve güneydoğu Asya bölgesinde şimdiye kadar kırılmış tüm gişe rekorlarını alt üst ederek büyük bir patlama yaptı. Bunun üzerine Asya milliyetçiliğinin işlendiği Fist of Fury (Öfkenin Yumruğu) filminde oynadı. Lee'nin bu filmlerinde kendisine özgün stilini de görmek mümkündür. Hong Kong film sanayinde avantür filmlerin hareketli sahnelerine Bruce Lee'nin Hollywood tecrübesi ile olağanüstü koreografileri yeni bir boyut kazandırmıştır. Dönemin süper starı Wang Yu bile onun altında bir role razı hale gelmişti. Büyük Usta çekilen filmin güzel olması için dövüş sahnelerinin koreografisini düzenlerken gece gündüz demeden çalışıyordu. Hareketli sahneler için uzun plan çekimler yapar, yüksek tekmeler kullanır, Escrima'nın (silahlı dövüş sanatı) Nunchaku, Bo, Kali, bıçaklar ve küçük Çin okları gibi tüm silahlarını kullanarak dövüş sahnesini olağanüstü artistlik figürlerle süslemekteydi.
Bruce Lee kalitesi ile Kung Fu sineması sektörüne yeni bir boyut kazandırdı. Escrima ustası Dan Inosanto, Lee'nin özgün stili Jeet Kune Do’nun kesinlikle gösteri olmadığını, aksine çok gerçekçi, fantezisi olmayan, vücut hareketlerinin işlevine uygun bir spor olduğunu söylemekteydi. Lee'nin komple bir sporcu olduğunu, Jeet Kune Do'nun da gerçek bir dövüşte çok etkili bir sistem olduğunu hararetle savunurdu. Bunun yanında Bruce Lee'nin de çok iyi bir aktör olduğundan, dövüş sanatını beyaz perdede fantastik bir şov olarak seyirciye sergilemeyi becerebildiğini söylemekteydi. İşte bu yüzdendir ki; filmleri dünya sinema klasikleri arasına girmiştir.
Bruce Lee’nin üçüncü filmi Way of The Dragon (Ejderin Yolu) oldu. Bu filmde Lee'nin yanında yardımcı oyuncu olarak, Amerikada yedi defa karate şampiyonu olmuş Chuck Norris görülmüştü. Filmin final mücadelesinde ise adeta Karate ve Kung Fu'nun üstünlük mücadelesi sergilenmektedir. Bruce Lee'nin her filmi bir diğerine nazaran yenilikleri ile göze çarpmaktadır. Bruce Lee'yi zirveye taşıyan film ise, Dan İnosantio ve Kerim Abdül Cabbar ile birlikte rol aldığı Game of Death (Ölüm Oyunu) filmidir (Fakat bu filmi tamamlayamadan ölmüştür). Amerikan filmlerinde başrol oynamayı çok isteyen ancak bunu başaramayan Lee, dördüncü filmini çekerken Amerikalı yapımcılardan başrol oynayacağı bir film teklifi geldi. Bunun üzerine sanatçı Ölüm Oyunu filmini yarıda bırakarak, Çin-Amerikan ortak yapımı olan Enter The Dragon (Ejder Kalesi) filmini çekti.
Ölümü
Son zamanlarda sırtından çok ciddi bir şekilde rahatsızlanmıştı. Doktorları ona dövüş sanatlarını kesinlikle bırakmasını ve iyileşmesi için yataktan çıkmaması gerektiğini söylediler. Bu Bruce Lee'nin hayatında en kötü dönemlerinden biriydi. 6 ay boyunca sırtüstü yatakta kaldı. Ama beynini çalışmaktan alıkoyamıyordu. Bu zaman diliminde "Jeet Kune Do Tao" adlı kitabı yazmaya başladı. Ancak bitiremeden hayata veda etti. Kitabını ölümünden sonra karısı tamamladı. 20 Temmuz 1973'teki Bruce Lee'nin ölümünü çevreleyen koşullar Asya'da bir bilinmezlik fırtınası ve dünyanın her tarafında ölümüne dair bir sürü iddianın gezindiği bir trajedi olarak kaldı.
Betty Ting'inde başrol oynayacağı "Game Of Death" adlı filmini bitirmek için yapımcısı Raymond Chow'la görüşmek üzere Betty'nin dairesine gitmişti. Raymond, öğleden sonra akşam tekrar konuşmak üzere onlardan ayrıldı.,Başağrısından şikayet eden Bruce, Betty'i her zaman kendisininde kullandığı bir aspirin karışımı olan Equogesic verdi. Ondan sonra Bruce uzanmak üzere yatak odasına gitti. Raymond akşam niçin gelmediklerini öğrenmek için onları aradığında Betty, Bruce'un uyuyakaldığını söyledi. Raymond, Betty'nin dairesine gidip Bruce kaldırmayı çalıştı ama başaramadı. Panik olmaya başladılar ve Betty doktor çağırdı. Onu kurtarmak için yapılan birçok başarısız denemeden sonra ambulans çağırıldı.
Küçük ejder Bruce hastaneye gittiğinde ölüydü. Acil müdahalede kalp ve solunuma müdahale edildi. Fakat bir hayat belirtisi yoktu. Bruce'nin nasıl öldüğü tartışma konusu oldu. Ölümünün beynindeki tümörden olabileceği söylendi. Bunun doğuştan mı yoksa daha sonra mı ortaya çıktığı meçhuldu ama kafasında her an patlamak üzere olan hasar görmüş bir damarla birlikte de çok vakti yoktu. Hatta ölümünden 2 ay önce bir beyin travması geçirmişti. Bruce Lee'nin genç yaşta ölümüyle Hong Kong yasa boğulmuş, binlerce insan sokaklara dökülüp, son yolculuğunda onu yalnız bırakmak istememişlerdi. Kalabalığı durdurmak için polis tarafından barikatlar bile kurulmuştu.
Diğer bir trajedi ise oğlu Brandon Lee'nin 31 Mart 1993'te Amerika'nın Kuzey Carolina eyaletinde "The Crow" filminin çekimleri sırasında kameralar önünde karnından vurularak ölmesidir.[1] Bruce Lee Amerika'nın Seattle eyaletinde Lake View mezarlığına gömülmüştür. Daha sonra 3 Mart 1993'te Brandon Lee'de babasının yanına gömüldü. Her gün kendisinin ve oğlunun mezarı dünyanın dört bir tarafından gelen insanlar tarafından ziyaret edilmektedir.[2]
Bruce Lee hayatında 4 öğrencisine Jeet Kune Do hocası olma lisansı verdi. Bunlar Taky Kimura, James Yimm Lee, Dan Inosanto ve Ted Wong'dur.
Filmografi
| Yıl | Çince ve İngilizce adı | ABD ismi | Not |
|---|---|---|---|
| 1941 | Golden Gate Girl | Bebek rolünde. | |
| 1946 | The Birth of Mankind | ||
| 1948 | Fu gui fu yun, aka Wealth is Like a Dream | ||
| 1949 | Meng li xi shi, aka Sai See in the Dream | "Yam Lee" rolünde | |
| 1950 | Xi lu xiang, aka The Kid | My Son, Ah Chung | "Lee Siu Lung" rolünde |
| 1951 | Ren zhi cue aka Infancy | Plays "Ngau". | |
| 1953 | Qian wan ren jia | ||
| 1953 | Fu zhi guo aka Blame it on Father | Father's Fault | |
| 1953 | Ku hai ming deng aka The Guiding Light | ||
| 1953 | Ci mu lei aka A Mother's Tears | ||
| 1953 | Wei lou chun xiao aka In the Face of Demolition | ||
| 1955 | Gu xing xue lei | ||
| 1955 | Gu er xing | ||
| 1955 | Ai aka Love | ||
| 1955 | Ai xia ji aka Love Part 2 | ||
| 1955 | Er nu zhai aka We Owe It to Our Children | ||
| 1956 | Zhia dian na fu | ||
| 1957 | Lei yu aka The Thunderstorm | ||
| 1960 | Ren hai gu hong aka The Orphan | "Ah San" rolünde. | |
| 1969 | Marlowe | Marlowe | "Winslow Wong" rolünde. |
| 1971 | The Big Boss | Patron Benim | "Cheng Chao-an" karakterinde Tayland'da bir uyuşturucu baronuna karşı dövüşüyor. |
| 1972 | Fist of Fury | The Chinese Connection | "Chen Zhen" karakteriyle Şangay'da Japon kötü adamlardan ustasının öcünü almak için dövüşüyor. |
| 1972 | The Unicorn Palm | Filmin dövüş koreografisini yaptı ve aynı zamanda filmin bir yerinde görünüyor. (Filmde belirtilmemiş). | |
| 1972 | Way of the Dragon | Dünya'da Benden Büyük Yok | "Tang Lung" rolünde. Suça karşı Roma'da, İtalya. A.B.D.'de 'Enter the Dragon' dan sonra yayınlandığından bu isimdedir. |
| 1973 | Enter the Dragon | Ejder Kalesi | Bir uyuşturucu madde tüccarının düzenlediği turnuvaya casus olarak gönderilmiş savaş sanatları ustası "Mr. Lee" rolünde. |
| 1978 | Game of Death | Ölüm Oyunu | "ABD versiyonunda Billy Lo" ve Orijinal versiyonda "Hai Tien" rolündedir. Lee yalnızca filmin 3. ve son bölümünde ve ölümünden sonra birleştirilmiş parçalarla görünmektedir. |
Galeri
Kaynakça
Dış bağlantılar
-
Wikimedia Commons'ta Bruce Lee ile ilgili çoklu ortam kategorisi bulunur. - Bruce Lee'nin Ünlü Sözleri
- Bruce Lee Resmi Sitesi
|