Cüzi irade

Cüz'i irade islam inancına göre (akaid, kelam) insanlara verilmiş olan ve kaza ve kader sınırları çerçevesinde hareket imkânı tanıyan özgür iradedir. Cüz'i kelimesi Arapça ve Osmanlı Türkçesi'nde kısmi anlamına gelir. Buna karşılık Külli irade yani Allah ın iradesi herhangi bir sınırla bağlı değildir ve cüz'i iradenin üstünde yer alır.

İslam inanç teoriğinde önemli tartışmaların kaynaklarından birisi insanın sorumluluğu meselesidir. Eğer kader var ise ve her şeyi kader belirliyor ise insan niçin sorumlu tutulacaktır? Bu soruna cevap olarak inanç teorisyenleri (kelamcılar) insana seçim hakkının verildiği ve insanların cüz’i irade ismini verdikleri bu seçim hakkından dolayı sorumlu olduklarını ifade ederek sorunu çözmeyi amaçlamışlardır.

Cüz'i irade sadece insanoğluna verilmiştir, diğer mahlûkatta ve Melekler'de irade yoktur. İslam dinine göre insan'ın sorumluluğu da kendisine cüz'i irade verilmiş olmasından kaynaklanmaktadır. Buna göre cüz'i irade insanın kendi yaptıklarıyla kaderini belirlemesidir. Külli irade ise Allah'ın belirlediği kaderdir.