Damnatio memoriae

Damnatio memoriae, Latince bir deyim olup, tam olarak anlamı "Hatıranın Lanetlenmesi" ya da hatıradan çıkartma olgusudur. Onursuzlaştırmanın bir formu olup, Roma Senatosu'ndan vatan hainleri ya da Roma Devletinin itibarıyla oynayanlar için çıkartılabilir.

Açıklama

Bir ifade ve yaptırım olarak Damnatio Memoriae'nin anlamı, kişinin asla var olmamış gibi tüm izlerinin kentin kamusal onuruna uygun olarak Roma'nın yaşamından çıkartılmasıdır; sosyal görünüşün özellikle vurgulandığı, "civis romanus" olmanın saygınlık ve gururunun vatandaş olmanın temel gereksinimi olduğu bir şehirde bu, belki de en ağır cezaydı.

Uygulaması

En bilinen uygulamaları, sevilmeyen İmparator'ların ölümü üzerine cezalandırılmasıydı. Senato Caligula'nın hatırasını mahkûm etmek istedi ancak bu Claudius tarafından engellendi. Nero bir devlet düşmanı olarak ilan edildi ama ardından muazzam bir cenaze ile onore edildi, bu yüzden de durumu belli değildir. Benzer şekilde Domitian ve Commodus Roma Senatosu tarafından mahkûm edildiler. Commodus'un ölümünün hemen ardından, Roma'nın ve kurumlarının Commodus hayatta iken onun onuruna değiştirilen isimleri düzeltilerek eski adları geri verildi. Diğer dikkat çekici örneklerse, kardeşi Caracalla tarafından damnatio memoriae'ye mahkûm edilen Geta ve Senato tarafından mahkûm edilen Elagabalus'tur.

Bu cezaya mahkun edilen Roma İmparatorları'nın, heykelleri kırılır ya da başları halefleriyle yer değiştir ve isimleri kamu binalarından silinirdi.

Diğer topluluklardaki benzer uygulamalar

Modern bir örnek: Sovyet "olmayan adam" uygulaması: Komiser Nikolai Yezhov 1940'da gözden düşüp öldürülünce, resim düzeltildi.

• 18. sülalenin kafir Firavun'u Akhenaten'ın Kartuş'u (cartouche) halefi tarafından bozulmuştu. Aynı sülalenin erken döneminde firavun Thutmose III'nin tek başına saltanatında üvey annesi Hatşepsut benzer saldırıya uğramıştır. Her halukârda, Mısır'ın taç giymiş kralının sadece kabartma ve heykelleri saldırıya uğradı. Kraliçe olarak ona ait hiçbir betimleme zarar görmedi, (Kampanya oğlunun ardından kral naibi olan bir kraliçe tarafından sona erdirildi) bu durumda bunun tam olarak bir damnatio memoriae olduğu söylenemez.^[1]
• Efes Artemis Tağınağı'nı yakan Herostratus meşhur olmuştu. Efesli yöneticiler onu adının bir daha asla tekrarlanmamasına karar verdiler.
• 55. Venedik Dükü Marino Faliero, başarısız bir askeri darbeden dolayı damnatio memoriae ile cezalandırıldı.
• Damnatio memoriae'nin daha modern bir örneği ise Büyük Temizlik sırasında Josef Stalin'in muhaliflerine ait portrelerin, kitapların, insanların silindiği resimlerin ve diğer izlerin kaldırılmasıdır. Kaderin bir cilvesi olarak Khruschev Sovyetler Birliği liderliğine geldiğinde Stalin'in kendisi de bazı propaganda filmlerinden çıkarılmıştır.
• Damnatio memoriae nin modern konseptlerinden bir örnekte, George Orwell'in ünlü distopik roman'ı Bindokuzyüzseksendört te "unperson"ların (görmezden gelinen kişilerin) "buharlaştırılması"'dır; "yoktu; hiç var olmadı". ("He did not exist; he never existed".)

Notlar

1. Peter F. Dorman, "The Proscription of Hapshepsut", from Hapshepsut: From Queen To Pharoah, ed. Catherine H. Roehrig, Metropolitan Museum of Art (NY), pp.267-269

Dış bağlantılar

• "The Commissar Vanishes" — Yezhov Stalin'le olan resminden silindi.