Dido ve Aeneas
| Dido ve Aeneas Dido ve Aenea | |
|---|---|
 | |
| Müzik: | Henry Purcell |
| Libretto: | Nahum Tate |
| Galası: | Ekim 1689 |
| İlk gösterim yeri: | Josias Priest Yatılı Kiz Okulu, Chelsea, Londra |
| Oyuncular: | * Dido, Kartaca kralicesi- soprano veya tiz-sesli mezzo-soprano
|
Dido and Aeneas (Z. 626)[1] İngiliz Barok stilinde muzik bestecisi Henry Purcell tarafından Nahum Tate'un Ingilizce liberetto ile hazirlanan bir prolog ve 3 perdeden oluşan bir opera eseridir. Eserin ilk temsili 1688 yazından sonra Londra'da Chelsea'de bulunan bir ozel kiz okulu olan "Josias Priest Yatılı Kiz Okulu"'nda temsil edilmiş ve ilk halka açık temsili bir mask olarak kraliyet sarayında yapılmıştır. Bu opera librettosunun konusu Antik Romalı şair yazar Vergilius'in klasik Truva'li kahramani olan Aeneas eserinin IV. Kitap'indan uyarlanmıştır.
Hazırlanma ve temsiller
Purcell Dido Ve Aeneas operasını hazırlamadan önce bazı tiyatro eserleri için müzik hazırlamıştı. "Dido ve Aeneas" operası onun İngiliz "mask" tipi müziğe bağlı olan ilk ve tek operasıdır. Libretto Nahum Tate'in daha önce yazmış olduğu "Brutus of Alba" oyundan çok etkilenmiştir. Bazı kritikler libretto konusunun günün politik durumunu gizliden hicveden bir alegori olduğunu da iddia ederler. Genel olarak opera bir trajedya olmasına rağmen bazı "hafif" müzik parçaları da ihtiva etmektedir.
Elimize orijinal libretto veya partitür notaları geçmemiştir. Güncel kullanılan libretto ve partitur notaları 1750'den sonra yapılan kopyalardan, ilkleri Oxfiord Üniversitesi Bodleian Kütüphanesi'nde bulunan kopyalardan, ibarettir. Librettonun orijinal prologunun nasıl olduğu ve operanin orijinal şeklinde perdelere nasıl bölündüğü de bilinmemektedir. Prolog, 2 Perde sonundaki "koru" sahnesi ve birkaç dans parçası için elimizde müzik partisyon notaları da bulunmamaktadır. Günümüzde yapılan sahnelenmesinde 18. yüzyılın ilk iki onyılı içinde eserin yapımlanması için "uyduruk" kısımlamalar ve eksik müzik kısımlarında Purcell stilinde yapilma kısım besteleri kullanılmaktadır.
"Dido ve Aeneas" operası ya İngiltere kralı II. Charles veya II. James huzurunda sarayda sahnelenmek için planlanıp hazırlanmıştır. Fakat kralın ölümü dolayısiyla bu planlar gerçekleşmemiş ve prömiyer temsil Temmuz 1688'den hemen önce, Chelsea'da bulunan Josias Priest adlı bir yatılı kız okulunda sunulmuştur. Bu temsileren sonra besteci Henry Purcell'in yaşadığı dönemlerde bu eser hiç temsil edilmemiştir. Bundan sonra ilk temsil 1700'de sahnelenen bir Shakespeare oyunu entraktında bir müzikli bir "mask" olarak icra edilmiştir. Bundan sonra gayet nadir olarak bu eserde bulkunan birkaç müziksel parça konser parçaları olarak icra edilmesi dışında bu eser 1895'e kadar hiç yapımlanıp sahnelenmemiştir. 1895'de ilk defa bir konser parçası olarak Dublin'de yapımlandı. Sonra 1923 ve 1924'de bir amatör eser olarak tamsil edildi. XX. yüzyılin ikinci yarısinda Barok müziğine ilgi artınca yeni ve kritik şekilde edit edilmiş partitür notaları hazırlandı ve bu eser yapımlanıp temsil edilmeye başlandı. Bu yapimlanmalar arasında Danimarka'da klasik sahne yapımlı Rønne Tiyatrosunda; 2099'da Hollanda, Londra, Leeds ve New York'da eser sahnelendi ve popüler ilgi çekti. Günümüzde eserin epeyce sayıda plak, teyp ve disk kayıdı da bulunmaktadır.
Eserin Türkiye prömiyerini, Purcell'in 300. yılında (1995) Leyla Pınar yönetimindeki İstanbul Barok gerçekleştirmiştir. Eser St. Michel Tiyatrosu, Yıldız Saray Tiyatrosu ve Cemal Reşit Rey Konser Salonu'nda 5 kez temsil edildikten sonra Kıbrıs-Gazi Mağosa'da Otello Kalesi ve Girne'deki Bella Pais Manastırı'nda da birer kez temsil edilmiştir. Başrolleri Evren Ekşi, Şebnem Ünal, Önay Günay, Ozan Oğraşan, Ezgi Saydam, Arzu Gedik, Eda Bilal, Burak Bilgili ve Çelik Kasapoğlu ile Efe Kışlalı dönüşümlü olarak paylaşmışlardır. Ayrıca 2000'lerin başında bir diğer versiyon da Işıl Kasapoğlu'nun Gedikpaşa Tiyatrosu'nda gerçekleştirilmiştir.
Roller
| Rol | Ses tipi | Prömiyerde roller: 1688 (Orkestra şefi: | |
|---|---|---|---|
| Dido, Kartaca kralicesi | soprano veya tiz-sesli mezzo-soprano[2] | ||
| Belinda, Dido'nun kizkardesi ve sirdasi | hafif soprano | ||
| Ikinci kadin, "Dido'un oda hizmetlisi | soprano veya mezzo-soprano | ||
| Aeneas, Truvali Prens | tenor veya tiz bariton[3] | ||
| Büyücü | mezzo-soprano, kontralto, kontrtenor veya bas[4] | ||
| İkinci büyücü (Merkür kılığında) | mezzo-soprano | ||
| Hayalet | soprano veya kontrtenor | ||
| Birinci denizci | tenor[5] | ||
| Koro: değişik kısımlarsa saraylılar, büyücüler, aşk perileri ve denizciler | |||
Konu özeti [6]
I. Perde
Kartaca'da Kraliçe Dido'nun Sarayı:
Kartaca Kraliçesi Dido'nun kız kardeşi ve sırdaşı olan Belında kızkardeşini daha mesut görünmeye ve gülmeye çalışmaya teşvik etkektedir. (Arya:"Shake the cloud from off your brow (Alnında bulunan karabulutu silkip at)." . Fakat Dido üzüntü içerisindedir. (Arya: "Peace and I are strangers grown (Huzur ve ben birbirimizin yabancısı olduk artık)". Belind Dido'nun bu üzüntüsünün kaynağının bu şehre gelmiş olan Truva'lı Prens Aeneas olduğuna inanmaktadır ve kızkardeşine Kartaca'nın sorunlarının Dido'nun Aeneas'la eveenmesi ile çözüleceğine inandığını belirtir. Dido ve belında konuşmaya devam ederler. Dido Aeneas'a olan aşkının ve onunla evlenmesinin kendini zayıf bir Kartaca hükümdarı yapmasından ve ülkenin halkının bu evlenmeden hoşlanmıyacağından korktuğunu açıklar. (Arya: "Ah Belinda I am prest with torment (Belında ben azap baskısı içindeyim") Fakat Belında ve orada bulanan diğer bir sırdaş olan "İkinci Kadın" Aeneas'ın da kendini sevdiğini ve onun için bundan korkmaması gerektiğini onu inandırlar.(Arya: "The hero loves as well (Kahraman da seni sevmekte.)". Aeneas saray salonuna girer. Önce Dido ona soğuk davranır ama sonra onun evlenme teklifini kabul eder.
II. Perde
Büyücüler Kraliçesi'nin mağarası:
Büyücüler Kraliçesi, Kartaca'yı ve onun kraliçesini ortadan kaldırmak için komplo planları hazırlamıştır. Bu kötü planlarını gerçekleştirmek için diğer büyücülerini mağarasına yanında toplantıya çağırmıştır. Bu plana göre büyücü kraliçesinin yakını olan bir büyücü cüce Tanrı "Merkür kılığına bürünüp kıyafet değiştirecek; Merkür rolü yaparak Aeneaş'ı Dido'dan ayrılmaya ve İtalya'ya gitmeye inandıracaktır. Bu Dido'yu büyük bir üzüntü ve yasa sokacak ve buna dayanamıyan Dido hayatı bırakmayı tercih edecektir. Büyücüler korosu bu komployu ve beklenen sonucu gayet mesut olarak kahkahalar atarak karşılarlar ve mağara onların korkunç gülme sesleri ile dolar. Büyücüler, bir sürek avı için saraydan ayrılıp bir koru içinde bulunan Dido ve maiyetini oradan uzaklaştırıp saray dönmesini sağlamak için bir bir büyük fırtına yaratırlar. Bu fırtına yaratma sırasından yapılan büyüler sonundan büyücüler de bir yıldırım çakması ile sahneden kaybolurlar.
Sürek avının yapıldığı koru :
Dido, Aeneaş, her ikisini maiyeti ve hizmetliler bir sürek avına çıkmışlardır ve bir koruya gelmişlerdir. Bu korunun doğal güzelliklerini görmek için burada bir mola vermektedirler. Bu mola sırasında büyük faaliyet olamakta maiyettekiler ve hizmetliler av için ve molada bir yemek yiyebilmek için hazırlıklar içinde bulunmaktadırlar. Dido ve Aeneaş da bu faaliyetlere katkıda bulunmaktadırlar. Fakat tam bu sırada uzaktan bir yıldırım çakması görülüp ve gök gürültüsü başlar. Bu faaliyeterin durmasına neden olur. Belinda maiyettekilere ve hizmetlilere yağmurdan korunmak için biran önce bir sığınak bulmalarını emreder. Bunun üzerinde maiyet ve hizmetliler sahneden ayrılmakta iken Aeneas'ın yanına tanrı Merkür kıyafetinde biri (aslında büyücüler kraliçesini adamı bir büyücü cüce) yanaşır. Bu yapma-Merkür baştanrı olan Zeus'den bir ilahi haber getirdiğini bildirir. Ona Zeus'un Aeneas'dan İtalya'ya gidip biran evvel orada Latin ülkesinde yeni bir Truva yaratmasını istediğini haber verir. Aeneas bu haberciye inanır. Dido'dan ayrılamasının çok zor olacağını bilmekle beraber, Zeus'un isteklerini hemen yerine getireceğini bildirir. Aeneas sahneden hemen ayrılarak Kartaca'dan ayrılma hazırlıkları yapmaya gider.
III. Perde
Kartaca Limanı:
Truvalıların denizcileri Truva gemilerinin Kartaca'dan ayrılması için hazırlıkllar içindedirler. Denizciler bir şarkı söylemeye başlarlar (Koro: "Come away fellow sailors! (Denizciler haydi birlikte gidelim.") Çok geçmeden Büyücüler Kraliçesi ve maiyetindeki büyücüler birden limana gelirler. Büyücüler Kraliçesi planının gerçekleşmesinden çok memnundur. Büyücüler Kraliçesi planının ikinci evresi içinde Aeneas'ın "denizde" ölmesi gereği hakkında bir solo aryayi söylemeye başlar. Sahnede bulunanlar üç değişik grup halinde sahneden ayrılıp dağılırlar.
Saray:
Dido ve Belinda sahneye girerler. Aeneas'ın ortadan kaybolmasından şoke olmuşlardır. Dido gayet bitkindir ve Belinda onu teskin etmeye çalışmaktadır. Birdenbire Aeneas geri gelir. Dido bu geri gelişinden sonra onu kaybedeceğinden çok korkmaktadır. Aeneas'ın açıklamaları bu korkusunun yerinde olduğunu doğrular. Dido Aeneas'ın kendini geride bırakip ayrılmasının nedenlerini doğru olmadığını söyler. Aeneas tanrıların emrini yerine getirmeyip Dido'nun yanında kalmayı kabul ettiğin bildirmesine rağmen Dido Aeneas'ın kendini geride bırakıp ayrılmasını düşünmesinin bile kendisini çok incittiğini ona bildirip artık Aenaeas'la birlikte olmanın imkansız olduğunu açıklar; onun bu kararını kabul etmez ve yanından uzaklaşmasını ister. Böylece Dido Aeneas'ı ayrılamaya zorladıktan sonra kendinin ne yapacağını bir acıklı, "Dido'nun Ağıtı" adı verilen, arya ile açıklar. (Arya:"Death must come when he is gone (O ayrılınca artık bana ölüm gelir)". Dido'nun hayattan ayrılmasından sonra koro ve orkestra "aşk tanrılarının onun kalbi gibi yumuşak ve nazik olan gül yapraklarını onun mezarına atılmalarını ve burada onun mezarında daimi nöbetciler olarak hiçbir zaman buradan ayrılmadan beklemelerini" ifade eden bir müzik parçasını icra ederler ve opera sona erer.
Medya
Merkür kılığındaki büyücü cücenin Aeneas'ı Kartaca'dan ayrılmaya inandırmak için söylediği "Stay, Prince and hear (Prens, dur bekle ve işit)" aryası
Seçilmiş disk kayıtları
| Yıl | Roller (Dido, Belinda, Aeneas, Büyücüler Kraliçesi) |
Orkestra şefi, Opera evi ve Orkestra |
Marka |
|---|---|---|---|
| 1961 | Janet Baker, Patricia Clark, Raimund Herincx, Monica Sinclair | Anthony Lewis, English Chamber Orkestrasi ve St. Anthony Singers | Decca 4663872 (2000). |
| 1963 | Mary Thomas, Honor Sheppard, Maurice Bevan, Helen Watts | Alfred Deller, Oriana Orkestrasi ve Korosu | Vanguard 3003332 |
| 1965 | Victoria de los Angeles, Heather Harper, Peter Glossop, Patricia Johnson | John Barbirolli, English Chamber Orchestra ve Ambrosian Singers korosefi: Raymond Leppard | EMI, CDM 5 65664 2 |
| 1967 | Tatiana Troyanos, Sheila Armstrong, Barry McDaniel, Patricia Johnson | Charles Mackerras, Kuzey Almanya Radyosu Oda Orkestrasiv ve Hamburg Monteverdi Korosu Korosefi:Jürgen Jürgens | Deutsche Grammophon Archiv 447 148-2 |
| 1970 | Josephine Veasey, Helen Donath, John Shirley-Quirk, Elizabeth Bainbridge | Colin Davis, Academy of St Martin-in-the-Fields ve John Alldis Korosu | Philips Eloquence 4428334 |
| 1971 | Shirley Verrett, Helen Donath, Dan Iordachescu, Oralia Dominguez | Raymond Leppard, Ambrosian Singers, Orchestra Sinfonica della RAI Torino | Arkadia 619 |
| 1975 | Janet Baker Norma Burrowes, Peter Pears, Anna Reynolds | Steuart Bedford, Aldeburgh Festivali Yaylı Çalgıları ve Londra Opera Korosu | Decca 468 561-2 |
| 1977 | Tatiana Troyanos, Felicity Palmer, Richard Stilwell, Alfreda Hodgson | Raymond Leppard, English Chamber Orkestrasi ve Korosu | Erato 2292-45263-2 |
| 1978 | D'Anna Fortunato, Nancy Armstrong, Mark Baker, Bruce Fithian | Joel Cohen, Boston Camerata | Harmonia Mundi HM 10.067 (LP only) |
| 1981 | Emma Kirkby, Judith Nelson, David Thomas, Jantina Noorman | Andrew Parrott, Taverner Consort and Players | Chandos CHAN 8306 |
| 1982 | Ann Murray, Rachel Yakar, Anton Scharinger, Trudeliese Schmidt | Nikolaus Harnoncourt, Concentus Musicus Wien ve Arnold Schoenberg Korosu | Teldec 4509-93686-2 |
| 1985 | Guillemette Laurens, Jill Feldman, Philippe Cantor, Dominique Visse | William Christie, Les Arts Florissants | Harmonia Mundi HMC 905173 |
| 1985 | Teresa Berganza, Danielle Borst, Per-Arne Wahlgren, Glenys Linos | Michel Corboz, Ensemble instrumental de Lausanne ve Lausanne City Opera Korosu | Erato 2292-45263-2 |
| 1985 | Jessye Norman, Marie McLaughlin, Thomas Allen, Patricia Kern | Raymond Leppard, English Chamber Orkestrasi | Philips, 416299 |
| 1988 | Anne Sofie von Otter, Lynne Dawson, Stephen Varcoe, Nigel Rogers | Trevor Pinnock, English Concert | Deutsche Grammophon Archiv Produktion, 427 624-1 |
| 1989 | Della Jones, Donna Deam, Peter Harvey, Susan Bickley | Ivor Bolton, St. James’s Baroque Players ve Korosu |
Teldec 4509-91191-2 |
| 1989 | Rachel Ann Morgan, Camille van Lunen, David Barick, Myra Kroese | Roderick Shaw, Academy of the Begynhof Amsterdam | Globe 5020 |
| 1990 | Carolyn Watkinson, Ruth Holton, George Mosley, Teresa Shaw | John Eliot Gardiner, English Baroque Soloistleri and Monteverdi Korosu" | Philips 432 114-2 |
| 1992 | Catherine Bott, Emma Kirkby, John Mark Ainsley, David Thomas | Christopher Hogwood, Academy of Ancient Music | Decca,475 7195 |
| 1993 | Lorraine Hunt, Lisa Saffer, Michael Dean, Ellen Rabiner | Nicholas McGegan, "Philharmonia Baroque Orkestrasi" ve "Clare College, Cambridge Korosu" | Harmonia Mundi HMU 907110 |
| 1994 | Emily Van Evera, Ben Parry, Janet Lax, Hanne Mari Ørbaek, Haden Andrews | Andrew Parrott, Taverner Consort and Players | Sony Classical Listening Station SK 62993 |
| 1994 | Kym Amps, Anna Crookes, David van Asch, Sarah Connolly | Scholars Baroque Ensemble | Naxos, 8.553108 |
| 1994 | Véronique Gens, Sophie Marin-Degor, Nathan Berg, Claire Brua | William Christie, Les Arts Florissants | Erato, 4509-98477-2 |
| 1995 | Jennifer Lane, Cassandra Hoffman, Michael Brown, Desiree Halac | Bradley Brookshire, "I Musici di San Cassiano" | Vox 7518 |
| 1995 | Maria Ewing, Rebecca Evans, Karl Daymond, Sally Burgess | Richard Hickox, "Collegium Musicum 90" | Chandos CHAN 0586 |
| 1995 | Jennifer Lane, Ann Monoyios, Russell Braun, Jennifer Lane (bis) | Jeanne Lamon, Tafelmusik | Chandos CHAN 8306 |
| 1996 | Nancy Maultsby, Susannah Waters]], Russell Braun, Laura Tucker | Martin Pearlman, Boston Baroque | Telarc 80424 |
| 1998 | Lynne Dawson, Rosemary Joshua, Gerald Finley, Susan Bickley | Harmonia Mundi HMX 2991683 | |
| 2000 | Laura Pudwell, Salomé Haller, Peter Harvey, Laura Pudwell (bis) | Hervé Niquet, Le Concert Spirituel | Glossa GCD 921601 |
| 2002 | Evelyn Tubb, Thomas Meglioranza, Julia Matthews, Evelyn Tubb | Predrag Gosta, New Trinity Baroque | Edition Lilac, 200204-2. |
| 2003 | Susan Graham, Camilla Tilling, Ian Bostridge, Felicity Palmer | Emmanuelle Haïm, "Le Concert d'Astrée" ve "European Voices" | Virgin Veritas, 45605. |
| 2004 | Nicola Wemyss, Francine van der Heijden, Matthew Baker, Helen Rasker | Jed Wentz, Musica ad Rhenum | Brilliant 92464 |
| 2007 | Julianne Baird, Andrea Lauren Brown, Timothy Bentch, Tatyana Rashkovsky | Valentin Radu, Ama Deus Baroque Ensemble | Lyrichord, LEMS 8057 |
| 2008 | Sarah Connolly]], Lucy Crowe, Gerald Finley, Patricia Bardon | Steven Devine ve Elizabeth Kenny, "Age of Enlightenment Orkestrasi" ve "Enlightenment Korosu" | Chandos, CHAN 0757 |
| 2008 | Simone Kermes, Deborah York, Dimitris Tiliakos, Oleg Ryabets | Teodor Currentzis, Music Aeterna ve "New Siberian Singers Sarkicilari | Alpha, HMU 140 |
Dipnotlar
- and Aeneas İngilzce Wikipedia Dido and Aeneas maddesi (İngilizce) (Erişme:11.3.2013)
- ↑ "Z. 686" Amerikan muzikologu Franklin B. Zimmerman tarafından hazirlanan Henry Purcell eserleri katalogunda verilen dizin numarası
- ↑ Orijinal olarak oprano, ama mezzo-soprano sesine de uygun. Bkz. Price, Curtis (1984), Henry Purcell and the London stage' 'Cambridge University Press. ISBN 0-521-23831-5 s. 247 (İngilizce)
- ↑ Orijinal partitur notalari tenor için, ama cok kez bariton tarafindan seslendirilmee. Bknz Harris, Ellen T.,(1990) Henry Purcell's Dido and Aeneas , Oxford University Press. ISBN 0-19-315252-5 s.60–62 (İngilizce)
- ↑ Price, Curtis ve Irena Cholij, (1986), "Dido's Bass Sorceress", The Musical Times, c.127 (Kas.1986), s. 615-618
- ↑ Bu rol ilk temsilde bir kadın tarafından seslendirilmiştir ama 1700'lu yılları başından itibaren bir tenor sesi kullanılmıştır.
- ↑ Bu konu özeti için kaynak Kobbé, Gustav (ed. Earl of Harewood) (1987) The Definitive Kobbé's Book of Opera , New York:P. Putnam's and Sons, s.1010–1014.
Ayrıca bakınız
Dış bağlantılar
- "Partitions.metronimo." websitesinde partitur notalari
- "Opera.Stanford" websitesinde libretto
- IMSLP websitesinde "Dido and Aeneas, Z.626 (Purcell, Henry)" partisyon notaları