Dizdar
Dizdar (Farsçada "kale muhafızı"), Osmanlı Devleti'nde kalelerin savunması, güvenliği ve yönetimden sorumlu komutan.
Dizdarlar, görevleri gereği beylerbeyi, sancakbeyi ve kadıya karşı sorumlu ve onların denetimi altındadyı. Herhangi bir başarısızlığı, görevini kötüye kullanması halinde bu yöneticilerin arzı ile azledilebilirlerdi.[1] Dizdarın görevleri arasında kalelerin onarım ve bakımı ile kalede yaşayanların hukuksal sorunlarını çözme işi de yer alırdı. Bu nedenle kendisine doğrudan hüküm gönderilirdi. Gece ve gündüz kaleden ayrılmamakla yükümlüydü. Kale duvarlarından 100 adım uzaklaşması idamını gerektiren bir hareket sayılırdı. Her dizdar, görevli olduğu kalede mustahfız denen savunma askerlerinin komutanı, kale içinde yaşayan sivil halkın da mülki ve askeri amiriydi. Dizdarların sorumlulukları, kalenin iç kesimde ya da sınır boyunda olmasına göre değişirdi. Sınır boylarındaki kalelerin dizdarları savunma komutanı konumunda iken, iç bölgedeki kalelerin dizdarları güvenlikten sorumluydu. Yedikule, Rumeli Hisarı ile Amasra ve Sinop kaleleri bir tür hapishane olduğundan buralardaki dizdarlara bu yönden de sorumluluk düşerdi.
Dizdarlar çoğu kez, merkezdeki Kapıkulu Ocaklarına bağlı orta yayabaşıları arasından atanırdı. Savaş sırasında stratejik konumlu kalelerde "muhafız paşa" sanıyla komutanlar görevlendirilirdi. Bu durumda dizdar, muhafız paşanın yardımcısı sayılırdı. Kalelerde dizdara yardımcı kale ağası, yerlikulu, gönüllü, beşli, azap, atlı ulufeci denen askerler bulunurdu. Dizdara ve kale askerlerine, serbest tımar türünden dirlikler verilir, bazen de aylık bağlanırdı. Dizdarlık, 1826'da Yeniçeri Ocağı'yla birlikte kaldırıldı; yerine kale komutanlıkları oluşturuldu.
Kaynakça
- ↑ Dr. Eftal Şükrü Batmaz, Osmanlı Devletinde Kale Teşkilatına Genel Bir Bakış