Domuztepe Höyüğü (Kahramanmaraş)
Koordinatlar: 37°19′15.53″K 37°2′8.45″D / 37.3209806°K 37.0356806°D
| Arkeolojik Höyük | |
| Adı: | Domuztepe Höyüğü (Kahramanmaraş) |
| il: | Kahramanmaraş |
| İlçe: | Pazarcık |
| Köy: | Emiroğlu |
| Türü: | Höyük |
| Tahribat: | Tarım[1] |
| Tescil durumu: | Tescilli[1] |
| Tescil No ve derece: | 3934 / 1 |
| Tescil tarihi: | 10.10.2000 |
| Araştırma yöntemi: | Kazı |
Domuztepe Höyüğü, Kahramanmaraş il merkezinin 32 km. güney – güneydoğusunda, Emiroğlu Köyü'nde yer alan bir höyüktür. Aksu Nehri'nin doğu kıyısında, Maraş Ovası'nda bulunan tepe, 18 hektarlık bir alanı kaplayıp 12 metre yükseklikteki bir tepedir. Kazı başkanlarından Elizabeth Carter tarafından KM 97 olarak adlandırılmıştır. K ve M harfleri Kahramanmaraş'ın kısaltması olarak kullanılmıştır.[2]
Kazılar
Höyük ilk olarak 1993 yılında Kahramanmaraş Arkeolojik Yüzey Araştırmaları sırasında Elizabeth Carter tarafından saptanmıştır. Ardından 1995 yılında sistematik olarak yüzey toplaması yapılmıştır. Kazılar ise bir sonraki yıl 1996'da Kahramanmaraş Müzesi ile Kaliforniya Los Angeles Üniversitesi'nden E. Carter, ve Stuart Campbell başkanlığında Manchester Üniversitesi'nden bir grup ile başlatılmıştır.[2] Kazı çalışmaları Ankara'daki British Institute maddi desteğiyle yürütülmektedir.[3][4]
Tabakalanma
Yüzey toplamalarında höyüğün Roma Dönemi'nden Osmanlı Dönemi'ne kadar yerleşme gördüğüne işaret eden buluntular ele geçmiştir. Bu yerleşmelerinin höyüğün üçte birini kapladığı belirtilmektedir. Kazı çalışmalarında ise yaygın bir Halaf ve sınırlı bir Obeyd yerleşmesi belirlenmiştir. Bu Obeyd sakinlerinin de höyüğü MÖ 5. binyıl sonlarında terk ettiği anlaşılmaktadır.[2] Ana kültürel evreler olarak tanımlanan tabakalar Halaf yerleşmesi olarak A – 1 ve Halaf çanak çömlek geleneğini sürdürmekle birlikte Obeyd etkileri de gösteren daha geç evreler A -2 ile A – 3'dür.[4]
Buluntular
Roma ve Roma sonrası döneme ilişkin mimari buluntular, MS 2. – 10. yüzyıllara tarihlenen büyük bir yapı, kilise olduğu düşünülen bir yapı ve MS 9. – 10. yüzyıl mezarlığı gibi, burada büyük bir yerleşmenin bulunduğunu göstermektedir.[4]
Geç Halaf tabakaların taş temel ve dar dörtgen planlı bir mimari saptanmıştır. Duvar kalınlıkları 1,20 metre kadardır. Belirli birimler oluşturacak şekilde gruplaşmış yapılardır. Yuvarlak planlı yapılar da görülür. Geleneksel Halaf tipi iki "tolos" kazılmıştır.[2]
A – 2 evresinde, doğu batı yönünde uzanan kırmızı kilden yapılmış bir teras ortaya çıkarılmıştır.[4] "Kızıl teras" olarak adlandırılan bu terasın 75 metre uzunlukta olduğu düşünülmektedir.[2] Kuzey ve güney sıraları taş sıralarıyla çizilmiş ve 4 metre genişlikte inşa edilmiştir. En az iki kez yenilendiği anlaşılmaktadır. İkinci döneminde teras boyunca uzun bir hendek açılmıştır. Bu hendek esasen 25 metre boyunca açılmış bir dizi sığ çukurdan oluşmaktadır. Çanak çömlek, hayvan kemikleri ve diğer molozlarla doludur.[4] Buradan alınan örneklerin radyokarbon tarihleme yöntemi sonucu MÖ 5800 tarihini vermektedir.[4] Terasa bitişik büyük bir gömü çukuru vardır. "Ölüm çukuru" olarak adlandırılan çukur 3 metre çapında ve yaklaşık olarak 1,5 metre derinliktedir. Çukurda eklemlerinden kopmuş insan ve hayvan kemikleri, çok sayıda çanak çömlek parçası ve en az 40 insan kafatası bulunmuştur.[4] Yaklaşık 3 bin insan kemiği buluntusu vardır. Hayvan kemiklerinde olduğu gibi insan kemiklerinde de etlerin ayıklanmış olduğu anlaşılmaktadır. Bu durum yerleşmede yamyamlık geleneğine işaret ettiği şeklinde yorumlanmaktadır.[4]
Yüzeyden toplanan el yapımı ve iyi pişirilmiş Halaf mallarının çok düzgün olduğu belirtilmektedir. Ele geçen pek çok parça kahverengi, siyah, portakal rengi ve kırmızı – kahverengi boya bezemelidir. Biçim olarak tipik Halaf biçimleri görülmektedir.[2]
Halaf sonrası yerleşmenin çanak çömlek buluntuları da teknik olarak Halaf çanak çömleği özellikleri göstermektedir. Bununla birlikte Obeyd özellikleri de gösterir. Diğer yandan Halaf çanak çömleği dışında farklı bir gelenekte açkılı çanak çömlekler, kaba yapım kazı bezekli mallar da bulunmuştur. Domuztepe'ye özgü dokuma bezekler, kabartmalar, faklı renk ve teknikte boya bezekliler vardır. Ele geçen bir kap üzerindeki motifte direkten yukarı kıvrık olarak el ele tutuşmuş kadınların dansı tasvir edilmektedir. Uzun eteklikli, saçları yapılı ve uzun bu kadınların sağa doğru hareket ediyor gözüktüğü belirtilmektedir.[2]
Yerleşmenin yontmataş endüstrisinde kullanılmış olan hammadde çakmaktaşı ve obsidiyendir. Obsidiyen çoğunlukla okucu, kesme ve kazıma aletlerinde kullanılmıştır. Ama obsidiyenden yapılmış boncuk, uç, kap ve plakalar da bulunmaktadır. Endüstrinin temeli dilgi üretimidir.[2]
Değerlendirme ve tarihlendirme
Gerek radyokarbon tarihleme yöntemi, gerek ele geçen çanak çömleğin değerlendirilmesiyle yerleşmenin MÖ 6500 – 5500 yıllarına tarihlendirilmesi öngörülmektedir.[3] Çanak çömlek buluntularının Kuzey Suriye'nin Tell Sabi Abyad yerleşmesinin 1.-3. tabakaları buluntularına paralel nitelikte olduğu belirtilmektedir.[2]
Yerleşmenin tarım ve hayvancılığa dayandığı, bunun yanında avcılık da yapıldığı anlaşılmaktadır. Ayrıca çok sayıda domuz kemiği bulunmuştur.[2]