Destan

Destan (Farsça: داستان), milletlerin hayatında büyük yankılar uyandırmış tarihî, toplumsal (savaş, göç, istilâ gibi) veya doğal (yangın, salgın hastalık, sel, deprem gibi) olayların anlatıldığı, hayal unsurlarıyla süslenmiş uzun manzum eserlerdir.[1]

Destanlar, Araplar'da "esatır. ", Batı'da "myth" olarak adlandırılır. Destanlar ikiye ayrılır:

Yapay Destanlar: yazarı belli olan,daha yakın zamanda yazılan ve olağanüstü durumlara az yer veren bir destan türü iken, Doğal Destanlar: anonim (yazarı belli olmayan), ilkel dönemde yaşanmış olayları konu alan ve sözlü destan türüdür. Destanlar İslamiyet'in kabulünden önceki Türk Edebiyatı kategorisine aittirler.

Destanlar 3 bölümden oluşur:

  1. Halkın benliğinde iz bırakan olaylar ve bunda rol oynayan kahramanlar(çekirdek),
  2. Olayın ağızdan ağza aktarılması(yayılış),
  3. Daha sonra yazıya geçirilmesidir(derleme).

Milletlerin toplumu derinden etkileyen, tarihi önem arz eden önemli olaylarını (doğal afetler, savaşlar, göç, yangın vb.) konu edinirler. Çoğu kez manzum olurlar. Tarih, etnografya, folklor gibi bilimler destanlardaki bilgilerden yararlanır.

Destanlar da masallar gibi sözlü ve yazılı olmak üzere ikiye ayrılır.

Doğal Destanlar

Doğal Destanlar anonim (yazarı belli olmayan), ilkel dönemde yaşanmış olayları konu alan sözlü destan türüdür.

Türk edebiyatında doğal destanlar İslamiyet öncesi ve İslami dönem olmak üzere ikiye ayrılır. Bu destanların çoğu destan döneminde yani müslümanlık öncesi dönemde ortaya çıkmıştır. Destan dönemi çok eski dönemlerde mitolojilerin ortaya çıktığı dönemdir. İnsanların evreni, yaratılışlarını, yaşanılan tüm doğa olaylarını sorguladıkları, adlandırmaya çalıştıkları dönemdir. (Örn. Yunan mitolojisindeki Zeus ve Afrodit gibi tanrı ve tanrıçaların ortaya çıkması bu dönemdedir.)

  1. Ortaya çıkma
  2. Yayılış
  3. Derleme
  1. "Alp" tipi (savaşçı, cesur, korkusuz kişi)
  2. "Alperen" tipi (savaşçı, cesur, korkusuz ve aynı zamanda bilgili kişi -alp ve veli tipleri arasında bir geçiş dönemi-)
  3. "Veli" tipi (yol gösteren, pir(usta) kişi)
  4. "Modern insan" tipi (günümüz için istenen, ideal insan tipi)

Yapay Destanlar

Yazarı belli olan,yakın zamanda yazılan ve olağanüstü durumlara az yer veren bir destan türüdür.

Eser adı Yazarı
Üç Şehitler Destanı Fazıl Hüsnü Dağlarca (Türk)
Aeneit Virgilius (Latin)
İlahi Komedya Dante (İtalyan)
Kurtarılmış Kudüs Tasso (İtalyan)
Kaybolmuş Cennet Milton (İngiliz)
Şehname Firdevsi (İran)
Çılgın Orlando Ariosto (İtalyan)
Çanakkale Fazıl Hüsnü Dağlarca (Türk)
Kuvayi Milliye Destanı Nazım Hikmet (Türk)
Heriade Voltaire (Fransız)

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. Sözlü edebiyat, Erişim tarihi: 5 Haziran 2016
This article is issued from Vikipedi - version of the 12/6/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.