Eratik bloklar
Eratik bloklar, bulundukları alandaki yerel kayalardan tür ve boyut olarak farklılık gösteren kayaçlara verilen isimdir. Bir başka ifadeyle buzul tili içinde bulunan ve yüzeyde bırakılan büyük kaya parçalarına denir. Bu kayaçlar bulundukları yerlere buzulların hareketi ile gelmiştir. Eratik blokların boyutları çakıl taşlarından Kanada'da bulunan 16.500 tonluk Okotoks kayasına kadar değişiklik gösterir. Oluştukları yerden yani ana kayadan kilometrelerce uzakta bulunabilirler.
Erratikler, buz hareketinden kaynaklanan buzul buz erozyonuyla oluşur. Buzullar birden fazla işlemle aşınır: aşınma, ovma, koparma, buz itme ve buzulla indüklenen bozulma olarak sınıflandırılır. Buzullar koparma esnasında ana kayadan parçalar ayırır ve daha büyük bloklar üretirler. Bu bloklar buzul hareketi boyunca sürüklenir ve buzun eriyip bitti yerlerde depolanma sürecine girerler.
Eratikler buzullardan başka birde akarsu ve sel taşkınları ile taşınırlar. Buzul erimesi sonucu oluşan yüzey akışları, anakayadan kopan blokları da beraberinde kaide seviyesinin düştüğü yere kadar taşır ve kaide seviyesinin düştüğü yerde depolamaya başlar.
Eratik blokların jeologlar(araştırmalar) ve gönümüz için önemi ise;
- Buzullar tarafından taşınmış olmaları ve bu nedenle de tarih öncesi buzul hareketinin yolunu işaretleyen bir dizi gösterge olmalarıdır. Onların litografik kökeni, buz akışı rotasının onaylanmasına izin verecek şekilde ana kayaya kadar izlenebilir.
- Buz raftingiyle taşınabilir olaması buzul barajının başarısız olmasından kaynaklanan buzul sedimantasyonunun Missoula Gölü gibi buzulsuz göllerde depolanan suları serbest bırakan miktarının belirlenmesine olanak sağlar. Karaya oturan ve daha sonra eriyen, yüklerini düşüren buz tacirleri tarafından açığa çıkan eratikler, geçici Luz Gölü gibi alanlarda geçici sel baskılarında yüksek su işaretlerinin tanımlanmasına izin verir.
- Okyanusta eriyen buzdağıyla düşen Erratikler, kayıt tutmadan önceki dönemler için Antarktika ve Arktik bölge buzul hareketlerini izlemek için kullanılabilir. Düşen taşlar olarak da bilinir, bunlar küresel iklim modellerini daha iyi anlamak ve kalibre etmek için okyanus sıcaklıkları ve seviyeleri ile ilişkilendirilebilir.[1]
Kaynakça
- ↑ Bard, Edouard (June 2004). "Effet de serre et glaciations, une perspective historique (Greenhouse effect and ice ages: historical perspective)". Comptes Rendus Geosciences -- External Geophysics, Climate and Environment (Climate) (Copyright © 2004 Académie des sciences. Published by Éditions scientifiques et médicales Elsevier SAS.) 336 (7–8): 603–638. Bibcode 2004CRGeo.336..603B. DOI:10.1016/j.crte.2004.02.005. http://www.sciencedirect.com/science?_ob=ArticleURL&_udi=B6X1D-4CDJBXY-4&_user=2741876&_coverDate=06%2F30%2F2004&_alid=1135693082&_rdoc=1&_fmt=high&_orig=search&_cdi=7240&_sort=r&_docanchor=&view=c&_ct=97&_acct=C000058656&_version=1&_urlVersion=0&_userid=2741876&md5=7a992b859ba25cd8f44392a13c9692fd#aff001. Erişim tarihi: 14 December 2009.