Rol yapma oyunu

Rol yapma oyunu (RYO), (İngilizce: Role-Playing Game, RPG); oyuncuların kurgusal bir sahnede karakterlerin rollerini üstlendikleri oyunların genel bir ailesidir. Oyuncular ya gerçek oyunculukla ya da planlanmış karar üretme veya karakter geliştirmeyle, bir hikâye kapsamında bu rolleri oyunculuk sorumluluğunu üstlenirler.^[1] Eylemler, kurallar ve ilkelerden oluşan resmî bir sisteme göre başarılı veya başarısız oyun kapsamında üstenilmiştir. Bu oyunlar kalem ve kâğıt RYO

Kalem ve kâğıt ROY denilen orijinal biçimi, baştan sona konuşma aracılığıyla iletilir; oysa canlandırmalı rol yapma oyunlarında (LARP - Live Action Role Playing), oyuncular, karakterlerinin eylemlerini fiziksel olarak oynarlar. Bu biçimlerin her ikisinde de her oyuncu tek bir karakterin rolünü yaparken; oyun yöneticisi (GM - Game Master) denilen bir aranjör, hakem olarak çoğunlukla davranışları ve kullanılacak ilkeler ve sahne üzerinde karar verir.

RYO'larının birkaç çeşidi, çok oyunculu metin tabanlı MUD'ları ve grafiklerini içeren elektronik medyada bulunur. Rol yapma oyunları, oyuncuların, maceraları üstlenen ve kabiliyetlerini, istatistiğe dayanan mekaniği kullanarak geliştiren bir karakteri veya takımı kontrol ettikleri tek oyunculu çevrim dışı rol yapma video oyunlarını da kapsar. Bu oyunlar, sıkça kalem ve kâğıt RYO'larıyla sahneleri ve kuralları ortak kullanır; ama, işbirlikçi hikâye anlatımından daha fazla, karakter geliştirmenin üzerinde durur.

Biçimlerin bu çeşitliliğine rağmen; rol yapma oyunlarına bağlı olan ticarî kart oyunları ve savaş oyunları gibi bazı oyunlar dahil olmayabilmektedirler. Rol yapma etkinliği, bazen, böyle oyunlarda bulunabilmektedir ama temel odak noktası değildir. Terim, bazen de rol simülasyonu oyunları ve eğitim, antrenman ve akademik araştırmada kullanılmış egzersizleri açıklamak üzere kullanılır.

Amacı

Rol yapma oyunları, sosyal etkileşimi ve işbirliğini vurguladıkları oyunların diğer birçok türünden esas olarak farklıdır. Hâlbuki, genel oyunlar, kart oyunları ve spor oyunları rekabeti vurgular.

Kalem ve kâğıt rol yapma oyunlarının hem yazarları hem de büyük yayıncıları, etkileşimli ve işbirlikçi hikâye anlatımının biçimi olması için onları vurgularlar; ancak, rol yapma oyunu dahilinde hiç gerçek hikâye yokken, romanlar ve filmler gibi gerçek öyküler dikkate alınmaz. Olaylar, karakterler ve öykü yapısı yerine, öykü tecrübesinden bir fikir verir. Hikâyeler gibi rol yapma oyunları, hayali gücünü tuttukları için başvururlar. Etkileşim, rol yapma oyunları ve geleneksel kurgu arasındaki kritik farktır. Hâlbuki, bir televizyon programının seyircisi pasif bir gözlemci, rol yapma oyunda bir oyuncu hikâyeyi etkileyen seçimler yapar. Bu gibi rol yapma oyunları, hikâye meydana getirmek amacıyla arkadaşların, küçük bir partide işbirliği yaptıkları hikâye anlatma oyunlarının eski bir geleneğini devam ettirmektedir.

Basit rol yapma kalıpları, "polisler ve hırsızlar" ve "kovboylar ve Kızılderililer" gibi çocuk geleneksel çocuk oyunlarında bulunurken; rol yapma oyunları, oyun kolaylaştırıcıları ve etkileşimin ilkeleri gibi eklerle, bu temel kanıya, bir entelektüellik ve süreklilik seviyesi ilave eder. Rol yapma oyunundaki katılımcılar, özel karakterler ve gelişmekte olan bir plot oluşturacaklardır. İlkelerin ve oyunlardaki daha fazla veya daha az gerçeğe uygun bir kampanya sahnesinin tutarlı sistemi, güvensizliğin asılmasına yardım eder.

Özellikleri

Belli kurallar çerçevesinde, oyun yöneticisinin (Dungeon Master) yazdığı bir hikâyeyi oyunculara oynatmasıdır. Oyun sırasında oyun yöneticisi oyuncuların gözü ve kulağı olur. Yönetici oyuncuların hangi durumda olduğunu söyler; oyuncular da ona göre yöneticiye ne yaptıklarını söylerler. Kısaca özetlemek gerekirse bilgisayarın bir insan olduğu, sınırının hayal gücünüz olduğu bir bilgisayar oyunu.
Örnek
DM = Oyun Yöneticisi
O = Oyuncu
DM: Bir ormandasın. Etraf zifiri karanlık ve ileride bir ateş gördün. Ne yapıyorsun?
O: Saklanarak yavaş yavaş ilerliyorum. (İyi saklanmak için başarı zarı atılır)
TG: The Game (Oyuncuların başarılı olarak bitirdikleri maceralardan sonra GM tarafından takdir amaçlı söylenen laf)
DM: İki haydut sarhoş ve şarkı söylüyor.
O: Yayımı gerip soldakini vurmayı deniyorum. (Başarılı bir vuruş için oyuncu zar atar)

Çeşitleri

Kalem ve kâğıt

Oyun, küçük bir sosyal toplantıda konuşma aracılığıyla yönlendirilir. GM, oyun dünyasını ve onun sakinlerini anlatır. Diğer oyuncular tasarlanmış karakterlerinin tasarlanmış eylemlerini anlatırlar ve GM sonları anlatır. Bazı sonlar oyun sistemi tarafından belirlenirler ve bazıları GM tarafından seçilirler.

Bu, rol yapma oyunlarının ilk kez halka sevdirildikleri biçimidir. İlk kez ticarî olarak piyasada bulunur RPG D&D, düşlem yazını ve svaş oyunu hobisiyle esinlendi ve 1974'te yayınlandı. D&D'nin tutulması, oyun konuları, ilkeleri ve tarzlarının geniş bir çeşitliliğiyle oyunları yayınlayan kalem ve kâğıt rol yapma oyunu endüstrisinin doğuşuna yol açtı.

Bu biçim, sıklıkla bir rol yapma oyunu olarak basit bir biçimde atfedilir. Bu RPG biçimini diğer kalıplardan ayırt etmek için retroyms rol yapma oyunu ya da masaüstü rol yapma oyunu, ne kalem ve kâğıt ne de bir masa gerekli olmamasına rağmen, bazen kullanılırlar.

Canlandırmalı

Bir LARP doğaçlama tiyatro gibi daha iyi oynanır. Katımcılar onları anlatmak yerine karakterlerinin eylemlerini davranışlarıyla ortaya koyarlar ve asıl sahne, oyun dünyasının hayalî sahnesini temsil etmek için kullanılır. Oyuncular sıklıkla onlarınkarakterleri olarak kostümlü olup uygun sahne donanımları kullanırlar ve buluşma yeri oyun dünyasının düşsel sahnesini çalmak için donatılabilmektedir. Diğer LARP'lar, airsoft tabancaları veya köpük silahları gibi taklit cephaneyle fiziksel savaşı kullanırken; bazı canlı eylem rol yapma oyunları, sembolik olarak anlaşmazlıkları çözmek üzere özelliklerden taş-kâğıt-makası veya kıyaslamayı kullanırlar.

LARP'lar boyca, birkaç bine yakın bir avuç dolusu oyuncudan ve sürece, birkaç güne yakın bir çift mesai saatinden değişime uğrarlar. Bir LARP'taki oyuncu sayısı genellikle bir rol yapma oyunundakinden daha bol olduğu ve oyuncular ayrı fiziksel alanlarda etkileşime geçebildikleri için, bir öyküyü veya oyuncuları doğrudan doğruya eğlendirici sıkı bir şekilde koruma konusunda karakteristik olarak daha az önemi vardır ve oyun devreleri daha iyi paylaştırılmış bir tutumda sıklıkla yönetilirler.

Elektronik ortam

Kalem ve kâğıt rol yapma oyunları, elektronik biçimlerin bir çeşidine dönüştürülmüşler. 1974 öncesine kadar, D&D sürümü olarak aynı yıl lisansız sürümleri dnd ve Dungeon gibi başlıklar altında üniversite anabilgisayar sistemlerinde geliştirildiler. Bu eski bilgisayar RPG'leri, çoğalan rol yapma video oyunu tarzı yanında, bütün elektronik kumarı etkiledi. Bazı yazarlar, rol yapma oyunlarını, RPG stil mekaniğini kullanarak tek oyunculu oyunlar ve sosyal etkileşimi katarak çok oyunculu oyunlar, birbirine geçmiş iki gruba ayırırlar. Lethal Love'u inceleyebilirsiniz.

Tek oyunculu

Tek oyunculu rol yapma video oyunları, sahneler ve oyun mekaniği terminolojilerini fazlaca kurdukları Dungeons & Dragons gibi rol yapma oyunlarında kökenlerle bilgisayar ve konsol oyunlarını dağınık olarak tanımlı bir tarzını oluştururlar. Bu çeviri, dünyanın görsel bir temsilini sağlayarak ama işbirlikçi, etkileşimli hikâye anlatımı üzerinde istatistiksel karakter geliştirme üzerinde durarak oyun tecrübesini değiştirir.

Çok oyunculu

Çevrim içi metin bazlı rol yapma oyunları bir RPG oynamak için bazı tür metin bazlı arayüz ve bir İnternet bağlantısı kullanarak çoğu oyuncuyu kapsar. Oyunlar MUD'lar, MUSH'ler ve MU*'nun diğer çeşitleri dahil gerçek zamanlı bir şekilde oynandı. Posta oyunlarıyla oynama ve post oyunlarıyla oynama da dahil dönüş bazlı bir tarzla oynandı.

Tek parça halinde çok oyunculu çevrim içi rol yapma oyunları (MMORPG) grafik arayüzleriyle MUD'ların büyük ölçekli sosyal etkileşimini ve sürekli dünyasını birleştirirler. Çoğu MMORPG'ler karakterine uygun rol yapmayı etkin bir şekilde desteklememektedir; ancak oyuncular diğer oyuncularla işbirliği yaptıkları sürece oyunların iletişim işlevlerini rol yapmak için kullanabilirler. MMORPG'lerde oyuncuların çoğunluğu, Rol yapma oyunları oldukça çeşitlidir. Bilinen firmaların oyunlarının (Wizards of the Coast- D&D, White Wolf- World of Darkness, Steve Jackson Games- GURPS (Generic Universal RolePlaying System)) oynanabileceği gibi, oyuncular veya oyun kurgucusu kendi yarattığı bir dünyayı, evreni oynatmakta da özgürdür. Ayrıca indie olarak yayımlanan yaygın sistemlerde vardır.

Klasik rol yapma oyunlarında bulunan ortam ve oyun mekanikleri içeren bilgisayar oyunları ise "bilgisayar rol yapma oyunları" olarak adlandırılırlar. Bilgisayar endüstrisinin sık kullanımı ile RYO şimdilerde daha çok bu oyunları anlatmakta ve klasik oyunlara ise, kâğıt kalem rol yapma oyunu ve masaüstü rol yapma oyunu adı verilir. Buna rağmen oyun için ne kâğıt kalem ne de masa bir ihtiyaçtır. Tek ihtiyaç bir arkadaş grubu, zarlar ve hayal gücüdür.

İnternet üzerinde de yöneticilerin (DM veya GM), sanal forumlar oluşturarak, çok büyük kitleler için yarattıkları RPG'ler de (kısaca RP olarak da bilinir) yeni bir çeşittir. RP'ler de en büyük fark bir DM (oyun yöneticisi) olmadan da kişilerin, birbirleriyle kurgu yaratıp, oynayabilmesidir.

Örnek
A Kişisi: A bugün kötü bir kabus ile kalkmıştı. ABC hanına doğru ilerlerken B'i gördü, ancak onu görmek bile kendisini neşelendirmemişti.
B Kişisi: A'ya gülümseyerek "Merhaba" dedi ve koşarak boynuna atladı. "Sonunda Abim savaştan döndü, Siyah Yüreği devirmişler. Yanında yaratığın kendisine düşün parçası, bir pençesini getirdi. Buna inanabiliyor musun?" dedi hayranlıkla...
A Kişisi: Bu beklemedi haber karşısında B'lerin evine doğru son hızla koşmaya başladı. Eğer gördüğü doğru ise, C'nin başı çok büyük belaydaydı.

Masaüstü RPG en fazla 10-12 kişilik bir gruba hitap ederken, sanal forumlar da bu sayı en az 100 kişidir. Ayrıca programların getirdiği pratik çözümlerle de, oyunlar etkileşimli bir hale gelir.

Türkiye'de en çok sevilerek oynanan RP'ler; FRP örneklerinden, Ejderha Mızrağı Destanı, Unutulmuş Diyarlar, Yüzüklerin Efendisi ve Harry Potter Serisi, (Proudloud olarak da özel bir çeşite sahiptir Harry Potter) kitap serileridir. Bunun en büyük nedeni hayran sayısının yüksek olması ve kişilerin bu dünyaları yaşama arzusudur.

Fantasy Role Playing (FRP), yani Fantastik Rol Yapma Oyunu, rol yapma oyununun bir alt türüdür.

Çok Oyunculu Oyunlarda Roleplay Terimleri^[2]

Birçok oyunda online olarak rol yapabilirsiniz. Minecraft, SA-MP, Warband gibi oyunlar buna örnektir. Peki terimleri nelerdir?

IC / OOC: IC oyun içi demektir. Oyun içinde yaptıklarınız oyun içinde kalır ve kesinlikle OOC yani oyun dışına rastlayamaz. Eğer rastlarsa, burada Mixing devreye girer.

Mixing: Bu OOC olan bilgiyi IC’e yansıtmaktır. Örneğin ben Memet, karşımdaki de Veli olsun. Bir gece oyun oynadık, Veli polis ben ise Mafyadayım. Mafyada toplantı oldu ve çok özel bilgiler edindi. Sabah okula gelip Veli’ye dedim ki “Veli bu akşam şöyle olacak.” Veli gidip bunu oyun içine yansıtıp rolü etkilerse mixing yapmış olur.

Meta Game: IC olan bilgiyi OOC’a yansıtmak. Örneğin adamın üzerinde ismi “John_Patrick” ben onu tanımamama rağmen John diye görüp, tanışmadan tanıyormuş gibi yaparsam Meta Game devreye girer.

Powergame: Bu tamamen mantıksız şeylerdir. Mesela elimle kamyonu alıp aya fırlatmam gibi. Yani gerçekte olmayan şeyleri oyunda yapmaktır.

DeathMatch (DM): Oyunda sebepsizce ve emote vermeden birisine saldırmak, vurmak ve öldürmektir. Suçu ağırdır, oyundan yasaklanmaya kadar gider.

Car Jacking: Birçok sunucuda yasaktır. Yani kafamıza göre birilerinin aracını çalmaktır.

Revenge Kill: Rol esnasında araç çarptı, fakat bunu hiçe sayıp kalkıp yolunuza devam ettiniz. İşte bu bir ceza sebebidir. Gerçekte araç çarptığında düşüp bayılırsınız, oyunda da bunu yapmanız gerekir. Hatta daha ileri gidebilir, ölme rolü yapabilirsiniz.

Fear RP: Oyunda korkusuz olmak, Mafya ve Polis gibi oluşumlara karşı kendini tanrı olarak görmektir. Örneğin mafya babası önünden geçerken ağır küfürler etmek, nasıl olsa oyun deyip ve öldüremez demektir. Çok yanlıştır ki korkmanız gerekir. Unutmayın, gerçekte mafya abilere küfür ederseniz sizi bir güzel vururlar. Şayet bir sunucuda güvenli bölge olduğundan vuramazlar.

CK: Character Kill olarak bilinir. Karakteriniz oyunda vurulduğunda ölmüş olmaz, can sıfırlanır ama yaralanmanız beklenilir. Fakat CK çok başkadır. CK, rol esnasında karakterinizin hayatını kaybetmesidir. CK olduğunuzda karakterini rolsel olarak ölür ve bir daha geriye gelemez.

Emote: Emote /me ve /do olarak ikiye ayrılır. /me, bir şeyi yaparken ve yaptığında verilir. Yani örnek olarak; /me gülümser. ya da /me gülümsüyor olarak örnek verilebilir.

/me sağ elini Johnny’e uzatarak elini sıkıca tutar ve kaldırır. gibi olurken,

/me sağ elindeki sigarasının küllerini yere doğru savuruyor. da olabilir.

/do emotesine gelirken, bir şeyin olduğunu anlatmada yardımcı olur.

/do Araba çarpmıştır. ya da /do Araç yuvarlanarak pestil gibi ezilmiştir. gibisinden örnek verilebilir.

Ayrıca bakınız

• Fantastik rol yapma oyunu
• Uzak Diyarlar Mud
• Ejderha Mızrağı Destanı
• Yüzüklerin Efendisi
• Harry Potter (kitap serisi)
• Proudloud
• Lejant

Kaynakça

1. Jennifer Grouling, The Creation of Narrative in Tabletop Role-Playing Games, (Masaüstü Rol Yapma Oyunlarında Öykünün Oluşumu), s. 6, McFarland & Company, Bu madde İngilizce Vikipedi'deki Role-Playing Game makalesinden Türkçeye tercüme edildiği için bu kaynaklar da o maddenin kaynaklarından Türkçeye tercüme edilerek alınmıştır, 2010.
2. http://www.my2tech.com/samp-roleplay-terimleri-nelerdir/ üzerinde "Roleplay Terimleri" içerisinden kaynak alınmıştır.