Farsça sözcükler
Bu madde veya bölüm Farsça maddesine çok benzemektedir ve bu iki maddenin tek başlık altında birleştirilmesi önerilmektedir. Birleştirme işlemi yapıldıktan sonra sayfaya {{Geçmiş birleştir}} şablonunu ekleyiniz. |
Farsça Sözcükler Farsça: واژههای فارسی
Genel Bilgiler
Farsça, İran İslam Cumhuriyetinin resmî dilidir. Okullarda öğretilen dil ile konuşma dili farklıdır. Okullarda öğretilene ketābi (kitaptaki gibi) denir.
Konuşmada bazı harfler düşer, kısaltılır veya değişime uğrar. Örneğin kitap dilinde na mi danam (bilmiyorum) sözü söylenişte ne mi dunam olarak, na mi khaham (istemiyorum) sözü ne mi kham olarak telaffuz edilir.
Konuşmada "ā" (uzun a) harfi "u" olarak telaffuz edilir. Örneğin Hune (Türkçe: ev) sözcüğü Hūne, Pānsad (Türkçe: beşyüz) Punsad olarak telaffuz edilir.
Kelime Oluşumu
Farsça türetilmiş sözcükler açısından çok zengin bir dildir. Ön adlardan, adlardan, eylemlerden yeni sözcükler türetmek için ekler kullanılır. Profesör Mahmoud Hessaby Farsçada 226 milyon sözcük türetilebileceğini göstermiştir.[1]
Aşağıdaki tabloda sözcüğünün şimdiki zaman kökünden türemiş yeni sözcüklere örnekler mevcuttur:
Farsça | Bileşenler | Türkçe | Sözcük Türü |
---|---|---|---|
dān | dān | dānesten (bilmek) Şimdiki zaman | Sözcük kökü |
dāneş | dān + -eş | Bilgi | Ad |
dāneşmend | dān + -eş + -mend | Bilgin | Ad |
dāneşgāh | dān + -eş + -gāh | Üniversite | Ad |
dāneşgāhi | dān + -eş + -gāh + -i | Üniversite ile ilgili | Ön ad |
hamdāneşgāhi | ham- + dān + -eş + -gāh + -i | Aynı üniversiteden kişi | Ad |
dāneşkade | dān + -eş + -kede | Öğretim üyesi | Ad |
dānā | dān + -ā | Bilge, Öğrenmiş | Ön ad |
dānāyi | dān + -ā + -i | Bilgelik | Ad |
nādān | nā- + dān | Cahil, Aptal | Ön ad |
nādāni | nā- + dān + -i | Cahillik, Aptallık | Ön ad |
dānande | dān + -ande | Bilen kişi | Ön ad |
dānandegi | dān + -ande + -i | Bilme | Ön ad |
Geçmiş zaman köküne gelen eklerle oluşturulan sözcükler için örnek tablo:
Farsça | Bileşenler | Türkçe | Sözcük Türü |
---|---|---|---|
did ديد | did | Şimdiki zaman didan (görmek) | Sözcük kökü |
did ديد | did | görme, görüş | Ad |
diden ديدن | did + -en | görmek | Mastar |
dideni ديدنی | did + -en + -i | görmeye değer | Ön ad |
didār ديدار | did + -ār | Ziyaret | Ad |
didāri ديداری | did + -ār + -i | Görsel, Görmeye dair | Ön ad |
dide | did + -e | Görülen; Görülmüş | Uzak geçmiş, ad |
nedide | ne- + did + -e | Görülmemiş | Ad |
didgāh | did + -gāh | Bakış açısı | Ad |
didebān | dide + -bān | Bekçi | Ad |
didebāni | dide + -bān + -i | Bekçilik | Ad |
Kişi adılları: ضمیرهای شخصی
Şahıs | Farsça | Telaffuzu | Türkçe |
---|---|---|---|
1. Tekil Kişi | من | Men | Ben |
2. Tekil Kişi | تو | To | Sen |
3. Tekil Kişi | او | U | O |
1. Çoğul Kişi | ما | Ma | Biz |
2. Çoğul Kişi | شما | Şoma | Siz |
3. Çoğul Kişi | ایشان، آنها | Anha, İşan | Onlar |
Sayılar ve Sıra Sayıları
Farsçada yazı, sağdan sola doğru yazılırken sayılar, Türkçedeki gibi soldan sağa doğru yazılır ve okunurlar. Farsçada sayılar arasına و harfi getirilir. Sayıların arasına getirilen bu bağlaç harfi, "o" sesi olarak okunur.
Sayılar | Farsça Rakamlar | Farsça | Türkçe Söyleyişi | Farsi | Sıra Sayıları (Farsça) | Türkçe Söyleyişi | Farsi |
---|---|---|---|---|---|---|---|
0 | ۰ | sefr | Sefr | صفر | hiçom | هیچم | |
1 | ۱ | yek | Yek | يك | avval, yekom | Evvel, Yekom | اول، يكم |
2 | ۲ | do | Dü | دو | dovvom | Devvom | دوم |
3 | ۳ | se | Se | سه | sevvom | Sevvom | سوم |
4 | ۴ | çahār | Çehar | چهار | çehārom | Çeharom | چهارم |
5 | ۵ | panc | Penc | پنج | pancom | Pencom | پنجم |
6 | ۶ | şeş | Şeş | شش | şeşom | Şeşom | ششم |
7 | ۷ | haft | Heft | هفت | haftom | Heftom | هفتم |
8 | ۸ | haşt | Heşt | هشت | haştom | Heştom | هشتم |
9 | ۹ | noh | Noh | نه | nohom | Nohom | نهم |
10 | ۱۰ | dā | Deh | ده | dāhom | Dehom | دهم |
11 | ۱۱ | yāzda | Yazdeh | يازده | yāzdahom | Yazdehom | يازدهم |
12 | ۱۲ | davāzda | Devazdeh | دوازده | davāzdahom | Devazdehom | دوازدهم |
13 | ۱۳ | sīzda | Sizdeh | سيزده | sīzdahom | Sizdehom | سيزدهم |
14 | ۱۴ | çahārda | Çehardeh | چهارده | çahārdahom | Çehardehom | چهاردهم |
15 | ۱۵ | pānzda (punzda) | Panzdeh | پانزده | pānzdahom (punzdahom) | Panzdehom | پانزدهم |
16 | ۱۶ | şānzda | Şanzdeh | شانزده | şānzdehom(şunzdehom) | Şanzdehom | شانزدهم |
17 | ۱۷ | hefda | Hifdeh | هفده | hefdahom | Hifdehom | هفدهم |
18 | ۱۸ | hecda | Hicdeh | هجده | hecdahom | Hicdehom | هجدهم |
19 | ۱۹ | nūzda | Nuzdeh | نوزده | nūzdahom | Nuzdehom | نوزدهم |
20 | ۲۰ | bīst | Bist | بيست | bīstom | Bistom | بيستم |
30 | ۳۰ | sī | Si | سی | sīyom | Siyom | سی ام |
40 | ۴۰ | çehel | Çehel | چهل | çehelom | Çehelom | چهلم |
50 | ۵۰ | pancā | Pencah | پنجاه | pancāhom | Pencahom | پنجا هم |
60 | ۶۰ | şast | Şest | شصت | şastom | Şestom | شصتم |
70 | ۷۰ | haftād | Heftad | هفتاد | haftādom | Heftadom | هفتادم |
80 | ۸۰ | haştād | Heştad | هشتاد | haştādom | Heştadom | هشتادم |
90 | ۹۰ | navad | Neved | نود | navadom | Nevedom | نودم |
100 | ۱۰۰ | sad | Sed | صد | sadom | Sedom | صدم |
200 | ۲۰۰ | devīst | Divist | دويست | devīstom | Divistom | دويستم |
300 | ۳۰۰ | sīsad | Sised | سيصد | sīsadom | Sisedom | سيصدم |
400 | ۴۰۰ | çahār sad | Çehar sed | چهارصد | çahār sadom | Çehar sedom | چهار صدم |
500 | ۵۰۰ | pānsad (punsad) | Pansed | پانصد | pānsadom (punsadom) | Pansedom | پانصدم |
600 | ۶۰۰ | şeş sad | Şeş sed | شش صد | şeş sadom | Şeş sedom | شش صدم |
700 | ۷۰۰ | haft sad | Heft sed | هفت صد | haft sadom | Heft sedom | هفت صدم |
800 | ۸۰۰ | haşt sad | Heşt sed | هشت صد | haşt sadom | Heşt sedom | هشت صدم |
900 | ۹۰۰ | noh sad | Noh sed | نه صد | noh sadom | Noh sedom | نه صدم |
1000 | ۱۰۰۰ | hazār | Hezar | هزار | hazārom | Hezarom | هزارم |
Milyon | ۱۰۰۰۰۰۰ | melyūn | Milyon | میلیون | melyūnom | Milyonom | میليونم |
Milyar | ۱۰۰۰۰۰۰_ | mīlyārd | Milyard | مليارد | mīlyārdom | Milyardom | ملياردم |
Not: Farsçada sayıları, sıra sayılarına dönüştürmek için sayıların sonuna م (om) veya مین (omin) eklerinden biri getirilir.
Günler: روزها
Türkçe | Farsça | Türkçe Telaffuzu | Farsi harf |
---|---|---|---|
Pazar | yekşanbe | Yekşenbe | یکشنبه |
Pazartesi | doşanbe | Doşenbe | دو شنبه |
Salı | seşanbe | Seşenbe | سه شنبه |
Çarşamba | çehārşanbe | Çeharşenbe | چهار شنبه |
Perşembe | pancşanbe | Pencşenbe | پنجشنبه |
Cuma | com'e | Com' e | جمعه |
Cumartesi | şanbe | Şenbe | شنبه |
Mevsimler: فصلها
Türkçe | Farsça | Türkçe Söyleyişi | Farsi harf |
---|---|---|---|
İlkbahar | bahār | Behar | بهار |
Yaz | tābestān | Tabistan | تابستان |
Sonbahar | pāyīz | Payiz | پاییز |
Kış | zemestān | Zemistan | زمستان |
Miladî Aylar: ماههای میلادی
Türkçe | Farsça | Türkçe Telaffuzu | Farsi Harf |
---|---|---|---|
Ocak | jānviye | Janviye | ژانویه |
Şubat | fevriye | Fevriye | فوريه |
Mart | mārs | Mars | مارس |
Nisan | āvrīl | Avril | آوريل |
Mayıs | me | Me | ' |
Haziran | jūan | Juen | ژوئن |
Temmuz | jūīye | Juyeh | ژوئیهٔ |
Ağustos | ūt | Ut | اوت |
Eylül | septāmbr | Septambır | سپتامبر |
Ekim | oktobr | Oktobır | اکتبر |
Kasım | novāmbr | Novembır | نوامبر |
Aralık | desāmbr | Desambır | دسامبر |
Hicrî-Şemsî Aylar: ماههای هجری-شمس
İran'da iki çeşit takvim vardır. Resmi olarak hicri-şemsi takvimi kullanılır. Baharın gelişinin habercisi olan 21 Mart (Nourūz) hicri-şemsi takviminin yılbaşısı olarak kabul edilir. Ayların başlangıç ve bitiş zamanları zodyaktaki 12 burçla uyumludur ve bu yüzden kişinin doğduğu ay aynı zamanda burcudur.
- Daha çok bilgi için: İran Takvimi
Zaman Aralığı | Farsça (Burçlar) | Türkçe Telaffuzu | Farsi |
---|---|---|---|
21.03-20.04 | farvardīn (Koç) | Ferverdin | فروردین |
21.04-20.05 | ordibeheşt (Boğa) | Ordibehşt | اردیبهشت |
21.05-20.06 | khordād (İkizler) | Hordad | خرداد |
21.06-20.07 | tīr (Yengeç) | Tir | تیر |
21.07-20.08 | mordād (Aslan) | Mordad | مرداد |
21.08-20.09 | şehrīvar (Başak) | Şehriver | شهریور |
21.09-20.10 | mehr (Terazi) | Mehr | مهر |
21.10-20.11 | ābān (Akrep) | Aban | آبان |
21.11-20.12 | āzar (Yay) | Azer | آذر |
21.12-20.01 | dei (Oğlak) | Dey | دی |
21.01-19.02 | bahman (Kova) | Behmen | بهمن |
20.02-20.03 | esfand (Balık) | İsfend | اسفند |
Renkler: رنگها
Türkçe | Farsça | Türkçe Söyleyişi | Farsi |
---|---|---|---|
Renk | rāng | Reng | رنگ |
Mavi | ābī | Abi | آبی |
Kırmızı | germez | Sorh | سرخ |
Sarı | zard | Zerd | زرد |
Yeşil | sabz | Sebz | سبز |
Kahverengi | qahveī | Ğehve-i | قهوه ای |
Mor | banafş | benefşi | |
Pembe | sūratī | Sureti | صورتی |
Turuncu | nārancī | Narenci | نارنجی |
Beyaz | sāfīd | Sefid | سفید |
Siyah | meşki | meşki | سیاه |
Eylemler ve Kökleri: فعلها
Türkçe | Farsça | Türkçe Söyleyişi | Farsi | Farsça Kök | Türkçe Söyleyişi | Farsi |
---|---|---|---|---|---|---|
Aldatmak | ferīftan | Feriften | فریفتن | ferif | Ferif- | -فریف |
Aramak | costan | Costen | جستن | cū | Cu- | -جو |
Araştırmak | dars hāndan | Ders handen | درس خواندن | dars hān | Ders han- | -درس خوان |
Bağlamak (Kapatmak) | bastan | Besten | بستن | band | Bend- | -بند |
Başarmak | tavānestan | Tevanesten | توانستن | tavān | Tevan- | -توان |
Bilmek | dānestan | Danesten | دانستن | dān | Dan- | -دان |
Bitirmek | tamām kardan | Temam kerden | تمام کردن | tamām kon | Temam kon- | -تمام کن |
Buyurmak | farmūdan | Fermuden | فرمودن | farma | Ferma- | -فرما |
Çalışmak | kār kardan | Kar kerden | کار کردن | kār kon | Kar kon- | -کار کن |
Dinlemek | asudan | Asuden | آسودن | asa | Asa- | -آسا |
Dövmek | koftan | Koften | کفتن | kub | Kub- | -کوب |
Durmak | istadan | İstaden | ایستادن | ist | İst- | -ایست |
Duymak | şenidan | Şeniden | شنیدن | şena | Şena- | -شنا |
Etmek (Yapmak) | kardan | Kerden | کردن | kon | Kon- | -کن |
Fikirleşmek | pandaştan | Pendaşten | پنداشتن | pendar | Pendar- | -پندار |
Geçmek | peymudan | Peymuden, Gozeşten | گذشتن، پیمودن | peyma | Peyma-, Gozer- | -گذر-، پیما |
Getirmek | averdan | Averden | آوردن | aver | Aver- | -آور |
Gitmek | raftan | Reften | رفتن | rev | Rev- | -رو |
Göndermek (Yollamak) | firistadan | Firistaden | فرستادن | firist | Firist- | -فرست |
Görmek | didan | Diden | دیدن | bin | Bin- | -بین |
Hazır bulunmak (Olmak) | budan | Buden | بودن | baş | Baş- | -باش |
İstemek | Hastan | Hasten | خواستن | hah | Hah- | -خواه |
Kalkmak | berhastan | Berhasten | برخاستن | berhiz | Berhiz- | -برخیز |
Okumak | Handan | Handen | خواندن | han | Han- | -خوان |
Oturmak | neşestan | Neşesten | نشستن | neşes | Neşes- | -نشس |
Övmek | sena kardan | Sena kerden | ثنا کردن | sena kon | Sena kon- | -ثنا کن |
Özür dilemek | ozr hastan | Ozr hasten | عذر خواستن | ozr hah | Ozr hah- | - عذر خواه |
Sahip olmak | daştan | Daşten | داشتن | dar | Dar- | -دار |
Satın almak | heridan | Heriden | خریدن | her | Her- | -خر |
Satmak | foruhtan | Foruhten | فروختن | foruş | Foruş- | -فروش |
Sevmek | dust daştan | Dust daşten | دوست داشتن | dust dar | Dust dar- | -دوست دار |
Sormak | porsidan | Porsiden | پرسیدن | pors | Pors- | -پرس |
Söylemek | goftan | Goften | گفتن | gu | Gu- | -گو |
Tanımak | şenahtan | Şenahten | شناختن | şenas | Şenas- | -شناس |
Titremek | larzidan | Lerziden | لرزیدن | larz | Lerz- | -لرز |
Tutmak | gereftan | Gereften | گرفتن | gir | Gir- | -گیر |
Üflemek | puf kardan | Puf kerden | پف کردن | puf kon | Puf kon- | -پف کن |
Vermek | dadan | Daden | دادن | dah | Deh- | -ده |
Yakmak | efruhtan | Efruhten | افروختن | efruz | Efruz- | -افروز |
Yanmak | suhtan | Suhten | سوختن | suz | Suz- | -سوز |
Yardım etmek | komek kerdan | Komek kerden | کمک کردن | komek kon | Komek kon- | -کمک کن |
Yaşamak | zendegi kerdan | Zindegi kerden | زندگی کردن | zendegi kon | Zindegi kon- | -زندگی کن |
Yerine getirmek (Yapmak) | encam dadan | Encam daden | انجام دادن | encam dah | Encam deh- | -انجام ده |
Yetişmek | rasidan | Residen | رسیدن | res | Res- | -رس |
Yıkamak | şostan | Şosten | شستن | şu | Şu- | -شو |
Yorulmak | fersudan | Fersuden | فرسودن | fersa | Fersa- | -فرسا |
Not: Farsça kökler aynı zamanda geniş zaman kipinin kökleridir.
Farsça Birkaç Örnek Cümle
- bale, Beli : Evet. / Nakheir, Nekheyr, ne. : Hayır.
- Be bahşīd, Be bekhşid! : Afedersiniz!
- Lotfan, Lotfen! : Lütfen!
- Esm-e şomā çīst? : Adınız nedir? / Esm-e man.... e (ast), Esm-e men ... est. : Benim adım ... dır.
- Haletan çetor e (ast)? Hale şoma çetor e (ast)? : Nasılsınız? / Çetori? : Nasılsın?
- Motaşokkuram. (Moçakkeram). Moteşekkirem., Taşakkor mi konam : Teşekkür ederim. / Khaheş mi konem. : Bir şey değil.
- Khūbī? : İyi misin? / Khūbam, Khūbem. : İyiyim. / Bad nīst, Bed nīst. : Fena değil.
- Çand sal darid, Çend sal darid? : Kaç yaşındasınız?
- Khodā hāfez, Khodā hāfiz: Allahaısmarladık! / Beselamet! : Güle güle!
- (Āyā) zabān-i farsī mi dani (mi duni), Āyā zebān-i farsī mi dani (mi duni)? : Fars dili biliyor musun? / Bale, mi danam (mi dunam), Beli, mi danem (mi dunem). : Evet, biliyorum. / Nakheir, nemi danam (nemi dunam) Nekheyr, nemi danem (nemi dunem). : Hayır, bilmiyorum.
- Ahl-e koca hastīd, Ehl-i koca hestīd (kocastīd)? : Nerelisiniz? / Man ahl-e Ankara hastam, Men ehl-i Ankara hestem. : Ben Ankaralıyım. / Man ahl-e .... hastam, Men ehl-i ... hestem. : Ben ... lıyım.
- Sa'at çand e (ast), Sa'et çend est? : Saat kaçtır?
- Man to (ra) dūst dāram, Men to ra dūst dārem. : Seni seviyorum.
- (Āyā) to zabān-e farsī (ra) dūst dāri?, Āyā to zebān-i farsī ra dūst dāri? : Sen Fars dilini seviyor musun? / Man zebān-e farsī (ra) dūst dāram, Men zebān-i farsī ra dūst dārem. : Ben Fars dilini seviyorum.
Not
Bu maddede kullanılan transkriptler,
S. Haim, The Lager Persian English Dictionary, Ferhang-e Moaser Publishing Co., Tehran, Iran, 1991. adlı sözlükteki yazılışların Türkiye Türkçesine uygun (' sh → ş, ch → ç, ee → ī, oo → ū ' olarak) şekilde değiştirilmiş halidir. Ayrıca sözcüğün sonundaki okunulmaz ة harfi yazılmamaktadır.
Kaynakça
"Türkçe Telaffuzu" başlığı altında verilen okunuşların kaynakçası:
- Arş. Gör. Osman ASLANOĞLU, "Kendi Kendine Kolay Farsça", Kent Yayınları, İstanbul 2008.
- Yrd. Doç. Dr. Nimet YILDIRIM, "Farsça Dilbilgisi", Kültür ve Eğitim Vakfı Yayınevi, Erzurum 1997.
- Fono Yayınları Sözlük Dizisi, "Farsça Cep Sözlüğü", İstanbul 2006.
- H. HATEMİ, Fars Dili, Bakı 1986.
Dış kaynaklar
- Aryanpour sözlük
- Farsça telaffuzla ve Farsçanın latin alfabesiyle yazımı ilgili güzel bilgilerin olduğu bir site
- İngilizce bilenler için kolay Farsça öğreten site