Fitosterol

β-sitosterol

Ergosterol.

Fitosteroller (veya bitki sterolleri) bitkilerde bulunan bir grup steroid alkoldür. Beyaz renklidirler, hafif, karakteristik kokuları vardır, suda çözünmezler, alkollerde çözünürler. Gıda katkı maddesi olarak, ayrıca tıp ve kozmetiklerde de kullanılırlar.

Başlıca fitosteroller

Steroid iskeleti için numarlandırma sistemi.

• Sayfanın tepesinde gösterilen molekül β-sitosteroldur
• Karbon 24² olmazsa kampesterol elde edilir.
• Karbon 24¹24² çıkartılırsa kolesterol ortaya çıkar.
• Karbon 22 ve 23'ten hidrojenler alınırsa stigmasterol (stigmasta-5,22-dien-3β-ol) elde edilir.
• Karbon 24² ve Karbon 22 ve 23'ten hidrojenler alınırsa brasikasterol (ergosta-5,22-dien-3β-ol) elde edilir.
• Brasikasterolden karbon 7 ve 8'deki hidrojenler alınırsa ergosterol (ergosta-5,7,22-trien-3β-ol) elde edilir.

Kullanımları

Bitki yapısı

Bitkilerde çeşitli fitosteroller vardır. Hücre zarında yapısal bir rol oynarlar. Bu rol memeli hücrelerinde kolesterolünkine denktir.

Organik maddenin algılanmasında

Toprak bitkilerinde bulunması, tek hücreli yosunlarda ise çok ender bulunmasından dolay bir nümunede toprak kökenli organik maddelerin varlığının bir işareti (biomarker) olarak kullanılır. Bu steroller genelde suda çözünmedikleri için süspansiyondaki ve çökeltideki katı parçacıklarının üzerine çökelirler. Taneciklerin yüzey alanı daha büyük oluğu için çamurda kuma kıyasla daha fazla fitosterol bulunur. Bu etkinin üstesinden gelmek için her bir sterolun toplam sterola veya kolesterola oranı belirtilir, organik maddenin kaynağını belirtmek için.

Katıştırma belirlenmesi için

Soya yağı ve ayçiçeği yağına kolza yağının katıştırıldığının (tağşiş edildiğinin) belirtisi brassikasterol ve onun yanı sıra α-linolenik asit ve erusik asitin varlığıdır. Soya ve ayçiçeği yağında brasikasterol olmadığından, kolzadaki konsantrasyonu ise 1400 mg/kg olduğu için kolza miktarı hesaplanabilir.

Kolesterolün azaltılması

Fitosteroller gida muhtevası veya katkısı olarak bağırsaklarda kolesterol emilmesini azalttıklarından kolesterol azaltıcı bir etkiye sahiptirler.^[1] Fitosteroller bitkisel yağlarda bulunur, özellikle iğdegillerin yağında (1640 mg/100g oil)^[2], mısır yağı (968 mg/100g)^[3] ve soya yağında (327 mg/100g oil) ^[4]. Bitki yağından elde edilen bir fitosterol kompleksi olan kampesterol, stigmasterol, and brassikasterol karışımıdır, kolestatin olarak adlandırılır ve bir gıda katkı maddesi olarak satılır. Fitosteroller insanlarda kolesterolu %15 oranında azaltabilirler.

Fitosterollerin kolesterol düşürücü etkisinin mekanizması şöyledir: Sindirim yolunda kolesterolun misellere girmesini engelleyip toplam koelsterol emilimini azaltırlar. Bu da vücuttaki toplam kolesterol seviyesini kontrol altında tutmaya yarar.

Kaynakça

1. Ostlund RE, Racette, SB, and Stenson WF (2003). "Inhibition of cholesterol absorption by phytosterol-replete wheat germ compared with phytosterol-depleted wheat germ". Am J Clin Nutr 77 (6): 1385-1589. (İngilizce)
2. Li, Thomas S. C.; Beveridge, Thomas H.J., Drover, John C.G. (1633-1639). "Phytosterol content of sea buckthorn (Hippophae rhamnoides L.) seed oil: Extraction and identification". Food Chemistry (Elsevier) 101 (4): 1633-1639. DOI:10.1016/j.foodchem.2006.04.033. http://www.sciencedirect.com/science?_ob=ArticleURL&_udi=B6T6R-4JXH3RX-1&_user=10&_coverDate=12%2F31%2F2007&_alid=492322537&_rdoc=4&_fmt=summary&_orig=search&_cdi=5037&_sort=d&_docanchor=&view=c&_acct=C000050221&_version=1&_urlVersion=0&_userid=10&md5=aacf572d9fa84a531c8ff224ca41fefb. Erişim tarihi: 2006-11-20.  (İngilizce)
3. Pennington & Douglas, Food Values of Portions Commonly Used, 18th ed. (2005)
4. The Marketing Edge: Phytosterols Qualisoy (Brochure (PDF)). Qualisoy. Erişim tarihi 11-20-2006.(İngilizce)

Dış bağlantılar

• Detailed Scientific Study of Dietary Phytosterols and the Effect on Cholesterol (Degussa) (İngilizce)
• Phytosterol content in food (İngilizce)