Gılzaîler
Gılzaîler (Gılzeyler ya da Galzaylar olarak da bilinir), Afganistan'da Gazne ile Kandehar arasında göçebelik eden ve Peştuca konuşan kabilelerin en büyüklerinden biri olan Afgan aşiretleri konfederasyonu.
Tarih
Geçmişte Gazne ve Kalat-i Gılzaî'den doğuda İndus Vadisine kadar uzanan topraklarda oturan Gılzaîlerin (en azından bir bölümünün) Afganistan'a 10. yüzyılda giren Halaci Türklerinin soyundan geldiği kabul edilir.[1] Hindistan'da Delhi tahtını ele geçirerek bir hanedan kuran Ludiler (1450-1526) Gılzaîlerin bir koludur. Gılzaî kabile reislerinden olan Mir Vays Han, 18. yüzyıl başlarında İranlılara karşı ayaklanıp Kandehar'ı ele geçirerek bağımsız bir krallık oluşturdu (1709-15). Mir Veys'in ölümününden (1715) sonra ardılları Mahmut ve Eşref dönemlerinde İsfahan da dahil Fars'a egemen oldular.
Sonunda Nadir Şah, Gılzaîler'in İran'daki egemenliğine son verdi. Bundan sonra Afganistan'daki bazı yerel olaylara karışan Gılzaîler'in bir bölümü Afganistan'ın kuzeyinde Meymane ve Bedahşan'da, büyük bölümü ise Gazne'nin doğu ve güneydoğusunda yerleşmişlerdir.
Gılzaîler bir bölümü, kışı Hindistan'da geçirerek oradan aldıkları malları, satmak ya da değiş tokuş etmek üzere yazın kervanlarıyla Afganistan'a taşırlardı. 19. yüzyılın sonlarında Afgan göçebelerinin Afganistan'ın orta dağlık bölgelerine girmeye başlamasıyla, batıdaki dağlarda birçok yazlık ticaret kampı kurdular. Bu arada, eskiden hayvancılıkla geçinen, tahıl ve başka gereksinimlerini her zaman yolları üzerindeki köylerden sağlayan Gılzaîlerin bir bölümü de toprak edinmeye ve yazları kiralık olarak sürüp ektikleri bir araziden ötekine gidip gelmeye başladılar. Günümüzde Afganistan'ın doğusundaki birçok Gılzaî yerleşik tarıma geçmiştir.
Aşağı yukarı 2-3 milyonu bulan nüfusun dörtte üçü Afganistan, kalanı Pakistan sınırı içindedir.