Hürriyet (eski gazete)
Hürriyet, 1868-1870 arasında Genç Osmanlılar tarafından Avrupa ülkelerinde yayınlanan haftalık, Türkçe siyasi gazete.
Türkiye'nin ilk siyasal gazetelerinden birisidir. İlk sayısı 29 Haziran 1868’de Londra'da yayınlandı. Yayın hayatına 89. sayıdan itibaren Cenevre’de devam etti. Türkiye'de yasak olan gazetenin dağıtımı, özellikle yabancılar tarafından[1] Osmanlı topraklarına gizlice sokularak gerçekleştirilmekte idi.
Osmanlı Devleti'nden kaçan ve “Genç Osmanlılar" olarak adlandırılan hükümet muhaliflerinin görüşlerini yayınlayan gazete, Kavalalılar Hanedanı’ndan Mustafa Fazıl Paşa’nın maddi desteği ile çıkarıldı. Matbaacılık için "Anesti" adında Nevşehirli bir Rum mürettip Londra'ya getirildi[1]. Gazetede çıkan yazılarda, yasama ve yürütme yetkilerinin birbirinden ayrılması fikri savunulmuş, parlamenter sistemin yararları ortaya konulmuştur. Gazetenin başlıca yazarları Ziya Paşa, Namık Kemal, Ali Suavi idi.
Başlangıçta Kayazâde Reşat Bey'in yönetiminde görülen gazetenin yazı işlerini 27 Temmuz 1868 tarihli 5. sayıdan itibaren Namık Kemal üzerine aldı.[2] Ziya Paşa ile anlaşmazlığa düşen Namık Kemal’in 63. sayıdan itibaren gazeteden ayrılması üzerine 13 Eylül 1869'dan itibaren gazeteyi Ziya Paşa yönetti.
Mustafa Fazıl Paşa, Osmanlı Devleti’nde maliye ve adliye nazırı olmak üzere sadrazam Mehmet Emin Âli Paşa ile anlaştıktan sonra gazeteden desteğini çekti. Gazetenin 78. sayısında Ali Suavi imzalı “Âli Paşa Muhakemesi” adlı makalede sadrazam Âli Paşa'nın öldürülmesi gerektiği yolundaki yazılar nedeniyle Ziya Paşa hakkında dava açıldı. İngiliz makamlarınca tutuklanan Ziya Paşa, serbest kalınca İngiltere’den kaçtı. 88. sayı, gazetenin Londra'da çıkan son sayısı oldu. Ziya Paşa, 6 Nisan 1870'de 89. sayıyı Cenevre'de yayımlandı. Yeni bir matbaa kurulamadığı için taşbasması olarak yayınlanan gazete, 100. sayıda kapandığını açıkladı.
Tarihçe
Hürriyet Gazetesi’nin çıkarılmasına 11 Ağustos 1867'de Paris'te Mustafa Fazıl Paşa'nın evinde gerçekleşen toplantıda karar verildi.[3]Ziya Bey, Ali Suavi,Nuri , Reşat, Rıfat Beyler, Namık Kemal ve Agâh Efendi’nin katıldığı toplantıda Suavi Efendi'nin Muhbir, Ziya Bey ile Namık Kemal'in Hürriyet gazetesini çıkarmaları kararlaştırıldı. İlk olarak Londra'da 31 Ağustos 1867’de Muhbir’in gazetesi çıkarıldı. Muhbir, 7. sayıdan itibaren Yeni Osmanlılar Cemiyeti damgasıyla çıkmış olsa da üyeleri arasında fikir ayrılıkları beliren cemiyet, Muhbir’in derneği temsil eden bir yayın organı olmadığına karar verdi. Prens Mustafa Fazıl başka bir gazete çıkarması için Namık Kemal’e kesin talimatı 1868 yılı Mart ayında verdi. Böylece Hürriyet’in ilk sayısı 28 Haziran 1868’de çıktı. Muhbir'in geniş halk kitlelerine yönelik anlatım diline karşın Hürriyet, aydınlara yönelik bir gazete idi. Osmanlı aydınlarına özgü düşünce ve kavramları kullanmasından ötürü “Türkiye’nin ilk düşünce gazetesi” olarak nitelendirilmiştir.[4]
Hürriyet'in ilk sayısında yer alan Ziya Paşa imzalı makalede Osmanlı kabinesi eleştiriliyordu. Mustafa Fazıl Paşa, eleştirileri aşırı bularak ödeneklerini kesmekle tehdit etmesi üzerine gazetenin çıkarılması için Hıdiv İsmail Paşa'nın yardımları kabul edildi.[3]
Gazetenin yönetimini sürdüren Namık Kemal ile Ziya Paşa arasındaki fikir ayrılıkları 1869’da belirdi. Namık Kemal, ülke sorunlarının sistem bozukluğundan kaynaklandığını düşünürken Ziya Paşa sorunların asıl sebebinin vezirlerin suiistimali olduğunu düşünüyordu. Namık Kemal, 1869 yazında Fazıl Paşa’nın emri ile gazeteden ayrıldı.[3]
Hürriyet, İsmail Paşa'dan gelen destekle Ziya Paşa tarafından çıkarılmaya devam etti ve sadrazam Âli Paşa karşıtı bir polemik gazetesine dönüştü.[3] Hidiv'in himayesi altındaki Hürriyet'in artık Genç Osmanlılar'ın davasına hizmet etmediğini düşünen Namık Kemal, 1870 yılı Ocak ayında gazeteyle bütün bağlarını kestiğini bildiren bir ilan basıp dağıttı.
Hürriyet'in 78. sayısında yayımlanan Ali Suavi imzalı yazıdan sonra İngiliz hükümeti tarafından tutuklanan Ziya Paşa, kefaletle serbest kalıp Fransa’ya kaçtıktan sonra matbaaya el konuldu. Ziya Paşa, Nisan 1870’de İsviçre'ye geçerek İsmail Paşa’nın yardımı ile bir matbaa kurmak istediyse de başaramadı. Hürriyet’i Cenevre’de taşbasması olarak yayımlamadı. Cenevre sayılarında Sultan'ı savunan gazete, 100. sayıda kapandı.