Hadean

Hadeyan (Hadean Devir), yeryüzünün oluşum sürecindeki ilk jeolojik zamandır. Yaklaşık 4.567 milyon yıl önce yeryüzünün oluşumuyla başlayıp, farklı görüşler ileri sürülmekle birlikte Uluslararası Stratigrafi Komisyonu tarafından 4 milyar yıl önce sona erdiği kabul edilir. Yeryüzünün yeni yeni oluşmaya başladığı bu dönemde gezegen yüksek volkanizma nedeniyle çok sıcaktır ve yüzey kısmen eriyik durumdadır. Ayrıca diğer gök nesneleriyle çarpışmalar devam etmektedir. Hadeyan'dan sonra Kambriyen öncesi zamanın ikinci dönemi olan Arkeyan başlar.[1]

Etimoloji

Hadeyan terimi, ölüleri egemenliği altında bulunduran Antik Yunan yeraltı tanrısı Hades'ten gelmektedir. Yeryüzünün o zamanki cehennemvari koşulları gözetilerek bu ad verilmiştir. Jeolog Preston Cloud bu terimi bilinen en yaşlı kayalardan önceki dönemi tanımlamak için 1972'de türetti. W. B. Harland ise aynı dönem için Latince “eski, antik” gibi anlamlara gelen priscus sözcüğünden Priscoan Dönem terimini türetti. Bu dönem için eski eserlerde Arkeyan öncesi anlamına gelen Pre-Arkean, 19. ve 20. yüzyılda ise içinde yaşam olmayan anlamına gelen Azoic terimi sıklıkla kullanılmaktaydı.

Alt Dönemler

Hadeyan dönemin resmi bir alt dönemi yoktur. Ancak Ay için kullanılan jeolojik zaman cetvelindeki bazı dönemler, Hadeyandaki aynı zaman dilimlerini karşılamak için gayri resmi olarak kullanılmaktadır. Bu dönemler şunlardır: 

Yakın geçmişte Hadeyan öncesi dönem için Chaotian ve Prenephelean adlı dönemlerinin eklenmesi ve Hadeyan dönemin Paleohadeyan (4.567 - 4.300 myö), Mezohadeyan (4.300 - 4.100 myö) ve Neohadeyan (4.100 - 4.000 myö) olarak üçe bölünmesi önerilmiştir. Öneriye göre:

Bu öneriler henüz resmi bir nitelik taşımamaktadır. Uluslararası Stratigrafi Komisyonu tarafından da onaylanmış değildir.[4]

Hadeyan Döneminde kayaçlar

20. yüzyılın sonlarına doğru jeologlar Batı Grönland, Kuzeybatı Kanada ve Batı Avustralya’da Hadeyan döneminden kalma bazı kayaçlar belirledi.

Bugün bilinen en eski zirkonyum kristali 4,4 milyar yıl önceyle tarihlenmektedir. 

Atmosfer ve Okyanuslar

Yeni oluşan Dünya'da sıcaklıklar, aşırı volkanizma ve gök nesneleriyle olan çarpışmalar nedeniyle çok yüksekti.

Hadeyan dönemde atmosferin nasıl bir içeriğe sahip olduğu henüz büyük bir belirsizlik içinde olsa da, bazı jeologlar büyük miktarda azot içerdiğini düşünmektedir. Bazıları ise volkanik aktiviteler nedeniyle yüksek oranda karbon dioksit ve su buharı içerdiğine inanmaktadır.[5]

Ancak Dünya, oluşum evresinde hem yüksek sıcaklığı hem de yeterli büyüklüğe ulaşamamış olması nedeniyle, atmosferinde su bulundurması olası değildi. Bu konuda değişik teoriler olsa da bu teorilerin pek çoğu, Dünya'ya suyun uzaydan geldiği yönündedir.

Bilim adamlarına göre, gerek asteroit bandında yer alan asteroit ve kuyruklu yıldızlar gerekse de Kuiper kuşağı ve Oort bulutunda yer alan kuyruklu yıldızlar Dünya'da suyun oluşumunu sağladı. Teorilerdeki değişiklik ise suyun nereden geldiğinden ziyade hangisinin en çok katkıyı yaptığı yönündedir.[6]

Ayrıca bakınız

Kaynak

This article is issued from Vikipedi - version of the 7/8/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.