Havan

Başlığın diğer anlamları için Havan (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.

Israil yapimi 120 lik havan ateşi yapan ABD askerleri

60mm'lik havan

Havan, piyade birliklerinin kullandığı, üst açı grubu ile atış yapabilen, namlu ağzından elle tek tek doldurulan, bazı modellerinde mermi namlu içi dibindeki iğneye çarpar çarpmaz otomatik olarak ateşlenen (81 mm. UT-1, 81 mm. M-1, 106 mm. orta havan ve 60 mm. Komd. Havanı gibi), bazı modellerinde ise top ve obüslerdekine benzer ateşleme ipinin çekilmesiyle ateşlenen (120 mm. tosam hy-12 havanı gibi) piyade birliklerinin ateş destek silahlarıdır.

Havanın tesirli ya da etkili menzili olmaz; bu parametreler attıkları mermiye göre değişir. Havanların başlıca mühimmat cinsleri; tahrip, aydınlatma, sis ve eğitim mermileridir. Bunların dışında hâlihazırda geliştirilmekte olan modern mühimmat tiplerinden (serpme mayın taşıyan kargo mühimmatları veya anti tank sadarm mühimmatları vb.) burada bahsedilmeyecektir.

Üst açı grubu tabirini basitçe açıklamak gerekirse; namludan çıkan mühimmatın direkt hedefe değilde; önce yukarı doğru yükselip ardından hedefe tepeden dik bir şekilde düşmesi olarak tanımlayabiliriz. Bu sayede bir tepe veya yüksek bir binanın arkasına aşırtma atışlar yapılabilmektedir. Bu üst açı grubunun oluşum sebebi ve en önemli avantajıdır. Dezavantajı ise merminin hedefe varış süresinin uzun olması, isabet oranının düşük olması ve atmosferik hava şartlarından daha fazla etkilenmesi olarak sıralayabiliriz.

Havanlar destekledikleri birliklerin daha da arkalarında bulunurlar. Havan birlikleri bir ateş idare unsuru (gerekli hesaplamaların yapılabilmesi için), bir ileri gözetleyici unsuru (ateş idareye ateş altına alınması gereken hedef hakkında bilgi vermek için) ve bir de havanları kullanan atış unsurlarından oluşmaktadır.

Havanlar normal şartlarda ateş altına aldıkları hedefleri görmezler, kimi zaman 5000 m. veya daha uzağa bile atış yapabilirler. Ancak gerektiğinde basit usuller kullanarak (hedefi) görerek de ateş edebilirler.60 mm. Komando havanları daima görerek atış yapmazlar bunun yanı sıra görmeyerek de atış yapabilirler.

Havanlar; namlu, namlunun altında bulunan döşeme, namlunun ortasına sabitlenmiş ve ayakta durmasını sağlayan çatal ayak ve gerekli nişan esaslarının girilebilmesi için bir nişan aletinden oluşmaktadır.

Havanların en önemli özellikleri portatif olmaları, süratle atışa başlayabilmeleridir. Bu sebepten ötürü temelde toplardan bir farkları olmamasına rağmen topçular yerine piyadeler tarafından kullanılırlar. Muharebelerde ön safta bulunan piyadelerin acil ateş desteği ihtiyacına topçuların reaksiyon süreleri çok uzun olacağından; kendi bünyelerindeki havanlarla bu işi derhal yaparlar. Havanlar yapıları gereği portatif olmaları (toplar gibi tonlarca ağırlıkta olmamaları) ; atış sıhhatlerine olumsuz etki etmektedir; ancak bu durumda havanların yüksek sayıdaki hızlı atım adetleriyle giderilmeye çalışılır.

Havanlar hedeflerini görmedikleri için geometrideki açıları kullanarak ateş ederler. (birbirlerini görenlerin birbirleriyle olan açısal ilişkileri ve bulunduğu konumların değerlemesiyle hangi açı ve hangi barut miktarıyla atış yapılacağı tespit edilir.)

Çok yüksek maliyetlere mal olan, çok işgücü gerektiren ve çok karışık sistemlere sahip top ve obüslere nazaran, dünya piyade muharebelerinde havanların başarı öyküleri sayılamayacak kadar çoktur.

Havan silah sistemlerinin en önemli parçası ise onu kullanan mürettebatıdır; çünkü etkili havan atışı için eğitimin önemi diğer her şeyden daha önemlidir.

Zırhlı araçlara yüklenmiş havan sistemleri de mevcuttur. Bunların bir kısmı havana sadece taşıyıcılık ederken, bir kısmı ise otomatik sistemlerle donatılmış olup; hem mermiyi otomatik yükler hem de hesaplamaları otomatik yaparlar. Ancak piyade harekâtının temel mantığı her yerde bir zırhlı aracı kabul görmediğinden bu gibi sistemler ekseri zırhlı birliklerce kullanılırlar.

Tarihi

[[Dosya:Virginia, Petersburg, Mortar Dictator - NARA arına bağlı humbaracı ocağıdır. İlk nakledilebilir havan, Baron Menno van Coehoorn tarafından icat edildi (Grave Kuşatması, 1673).^[1] Amerikan İç Savaşı sırasında her iki taraf da, yaklaşık 82 kg ağırlığa sahip Coehorn-tipi havanlar kullandı.

Havan, ilk kuşatma savaşları görüldükten itibaren, yüzyıllar boyunca varolmuşlardır. Bununla birlikte, Pumhart von Steyr gibi ilkel modelleri oldukça büyük ve ağır olduğundan, nakledilmeleri de kolay olmuyordu. Bu silahlar basitçe, mutfaklardaki demir kaseleri veya isimlerini aldıkları eczacı havanlarını andırır şekilde yapılmışlardı.

Kaynakça

1. http://encyclopedia.jrank.org/CL1_1.html BARON VAN MENNO COEHOO... - Online Information article about BARON VAN MENNO COEHOO