Havya
Havya, elektrik ve elektronik devrelerde elemanları birbirine lehimlemek için gereken yüksek ve hızlı ısıyı sağlayan alet.
Havyalar 200 ile 500 derece arasında sıcaklık sağlayabilirler. Güçleri ise 5 ile 300 watt arasında değişebilmektedir. Havyalarda aranan özellikler aşağıdaki gibidir:
- Çok çabuk ısınabilmesi
- Lehimleme esnasında herhangi bir ısı kaybının olmaması
- Gövdesinin içeriden gelen ısıya yalıtımlı olması
| Havyanın gücü (W) | Kullanım yeri |
|---|---|
| 15 | Baskı devrede çok ince hatlar, bazı elekronik malzemeler (küçük diyot, transistör)' |
| 30 | Baskı devrede ince hatlar, bazı elektronik malzemeler (Direnç, kondansatör, diyot ve transistör) |
| 40 | Baskı devrelerde küçük terminaller, yüksek güçlü dirençler |
| 60 ve üstü | Kalın iletkenler, büyük boyutlu malzemeler |
Havya çeşitleri
Havyalar, görünüş ve ısıtılma şekillerine göre üçe ayrılırlar
Kalem (Rezistanslı) havyalar
Bu tip havyalarda ısının havyada oluşturulması rezistansla sağlanmaktadır. Rezistans, krom-nikel telden silindirik şeklinde sarılarak elde edilir. Bu havyalar küçük güçlü olarak üretilirler. Böylece küçük akımlı büyük dirençli olarak çalışırlar.
Rezistanslı havyalar, enerji kablosu, tutma sapı ve havya ucu olmak üzere üç ana parçadan oluşmaktadır. Sanayinin içerisinde havya istasyonları elektronikçiler için kolaylık ve güvenlik sağlamaktadır. Enerji beslemesi 220 Volt olmasına rağmen sıcaklık ayarı imkânı sağlayarak çalışma güvenliği sağlarlar. Böylece havya ucundaki sıcaklık değerini sabit tutma imkânı sağlamaktadır. Buna göre kalem havyalar ikiye ayrılır:
İstasyonlu kalem havyalar
Bu tip havyalar ısı ayarlı veya gerilim ayarlı olarak kullanılabilmesi için çeşitli düzenekler kullanılır. Böylece havya ucundaki ısı sabit tutulur. Güvenli bir çalışma ortamı için böyle düzenekler kullanılabilir. Ancak, her yerde kullanılmaları mümkün olmayabilir. Bu tip havyalar daha çok seri üretim yapan firmalarda kullanılır.
İstasyonsuz kalem havya
Bu havyaları bakım ve onarım yapan küçük firmalar, hobi devreleri yapan kimseler ve öğrenciler kullanmaktadır.
Tabanca (Transformatörlü) havyalar
Tabanca havyalar güçlü havyalar olup daha çok elektrikçilikte ve kalın iletkenlerin lehimlenmesinde kullanılırlar. Tabanca havyaların içinde bir transformatör mevcut olup havya ucu fek sekonder sargısının uzantısıdır. Sekonder sargısı primer sargısına göre çok az sarımlıdır. Bu sebeple sekonderde çok düşük gerilim ve çok yüksek akım vardır. Bu yüksek akım sekonder sargısının dolayısıyla havya uçunun çok ısınmasına sebep olur. Primer devresinde seri bir anahtar vardır ve bu anahtar tetik biçimindedir. Anahtara basıldığında primerden ve dolayısıyla sekonderden akım geçer. Sekonderden geçen yüksek akım havya ucunu ısıtır. Anahtar bırakılırsa akım kesilir ve havya hızla soğur.
Gazlı havyalar
Bu tip havyalar, enerji kaynağının bulunmadığı ortamlarda kullanılır. Gazın yakılması yoluyla havya ucu ısıtılarak çalışmaktadır. Çalışmasında elektrik bulunmadığı için yanıcı bir gaz kullanılmaktadır. Çalışma sırasında havya ucu hem ısıyı alacak hem de lehimi eritecek şekilde kullanır.
Kalem havya uçları, bakımı ve güvenlik
Elektronik malzemelerin çoğu ısınınca bozulabilir. Bu nedenle entegre, küçük diyot ve transistor gibi ısıya dayanıksız malzemelerin lehimlenmesinde düşük güçlü havyalar tercih edilmelidir.
Kalem havyalara değişik uçlar takılabilir ve böylece ihtiyaca tam uygun uç elde edilebilir. Kalem havyaların uçları bakır, dökme çelik, alüminyum-bakır alaşımı gibi maddelerden yapılmaktadır.
Kalem havyalar yavaş ısındıkları için çalışma sırasında genellikle fişe takılı bırakılmakta ve sıcak kalmaktadır. Bu yüzden kalem havyanın ucu temas ettiği yerlere zarar verebilir. Elle dokunmak, vücudun herhangi bir yerine değdirmek yanıklara sebep olur. Ayrıca giysilere ve eşyalara da zarar verebilir. Bu nedenle havya rastgele bırakılmamalı, havya altlığında tutulmalıdır.
Kalem havyalarda havya ucunun uzunluğu 3-3.5 cm‘dir. Ancak bu uç uzatılıp kısaltılabilir. Uç kısaltılırsa daha çok, uzatılırsa daha az ısınır. Böylece havyanın çalışma sıcaklığı değiştirilebilir. Havya ucu bir vida aracılığıyla gövdeye bağlanmıştır. Bu vida gevşetilerek uzunluk ayarı yapılabilir. Bu sırada havyanın soğuk olması gerekir. Ucu uzatıp kısaltmada kargaburnu veya pense kullanılabilir.