Kanama
Kanama vaya hemoraji, oranı ve süresi ne olursa olsun kanın damar dışına çıkışını ifade eden bir tıp terimidir.
Kanama, damar çeper bütünlüğünün travma veya laserasyon'u sonucu bozulması nedeniyle kanın damar dışına çıkması olayıdır.
Kan damardan çıkıyor fakat vücut içinde bir bolşuğa boşalıyorsa buna "iç kanama", denir.Akciğerlerden kan gelmesi (haemopthysis) veya burun kanaması (epistaksis) bir iç kanama edğildir.Çünkü iç kanamalar dış bakıda görülemez.
Kanama, eğer deriden vücut dışına oluyorsa "dış kanama" olarak sınıflandırılır ancak bu tabir sıkça kullanılmaz. Çünkü her ne kadar teknik olarak hemoraj kanın damar-dışı(na) -extravasküler- sızışı veya akışı anlamına gelse de, yaygın şekilde özellikle ağır dış kanamaları tanımlarken kullanır.
Temelde 2 çeşit kanama vardır.Bunlar hemorragia per rectia' ve hemorragia per diapedesin 'dir.Hemorragia per rectia tipik olarak damar zedelenmesinden ileri gelen kanamalardır.Hemorragia per diapedesin ise damar permeabilitesinin (geçirgenliğinin) aşırı artmasından dolayı görülen kanama şeklidir.Örneğin Antrax'lı hastalarda doğal deliklerden kan gelmesi bir diapedesin kanamadır.
Kanama tipleri
Temelde 4 çeşit kanama vardır.Bunlar; arteriyel kanama, venöz kanama, kapiller kanama ve parankimatöz kanamadır.
Arteriyel kanamalar: Kalpten kanın pompalanması etkisinden dolayı arteriyel kanamalar aralıklı fışkırma tarzındadır. Kan daha açık renklidir.
Venöz kanamalar: Sürekli ve yavaş akıntı şeklindedir. Akan kan arteriyel kanamaya göre daha koyu renktedir.
Kapiller kanamalar: Sızıntı şeklinde görülürler.
Parankimatöz kanamalar: Parankimatöz organlarda görülen bu kanama şekli tıpkı bir süngerin sıkılması tarzında görülür. Kanama odağını tespit etmek mümkün değildir.
Özel kanama tipleri
Hemoptizi: Haemapthysis, akciğerlerden ağız veya burun aracılığıyla köpüklü kan gelmesi.
Hematemez: Haemathemesis, kusma ile kan çıkarılması.
Hematokezya: Haematochesia, dışkıda kan gelmesi.
Rektoraji: Rectorrhagie, rektumdan taze kan gelmesi.
Epistaksis: Epyhstaxie,(Rinoraji) burun kanaması.
Kanamanın durdurulması
Genel olarak kanamalar 2 şekilde durdurulur.Bunlar mekanik olarak durdurma ve ilaçlarla durdurma. Mekanik olarak durdurmalar başlıca; burma(torsion), garo uygulama, Esmarch yöntemi, yabancı cisimle tıkama vb'dir.
- Vücudumuzda yaklaşık 4-6 litre kan bulunmaktadır. Herhangi bir nedenle kanın damar dışına çıkmasına kanama denir. Kanama acil bir durumdur. Vücuttaki kan kaybı 1-1,5 litreyi geçerse kayıp kolay kolay geri döndürülemez. Hasta için öldürücü sonuçlar oluşabilir.
Kanın vücut dışına aktığı kanamalara dış kanama denir. Dış kanamalar kanayan damara göre; atardamar, toplardamar ve kılcal damar kanamaları ve parankimatöz kanamalar olarak dörde ayrılır.Arteriyel kanamalar, kan basıncı ve kalp atımı sebebiyle fışkırma tarzında gözlenirken, venöz kanamalar düzgün akıcı bir şekilde olur.Kapiller kanamalar sızma şeklinde, parankimatöz kanamalar ise süngerden sıkılırmışçasına olur. Vücudun iç kısımlarında, boşluklarda olan kanamalara ise iç kanama denir. Kanamanın olay yerinde durdurulmaya çalışılması hasta için hayati önem taşır. Acil olarak kanı durdurma, konuyu bilen herkes tarafından yapılabilir. İlk yardım uygulaması yapıldıktan sonra hasta en yakın sağlık kuruluşuna götürülmelidir.
Acil durumlarda kanı durdurmak için şu yöntemler uygulanabilir:
- Parmakla basınç yapma: Yara küçükse ve kanama az ise yaranın üzeri gazlı bez veya temiz bir bezle parmakla bastırılmak suretiyle kapatılır. 5-20 dakika kadar bastırma işlemine devam edilebilir. Kanama durduktan sonra yaranın üzerinde oluşan pıhtı silinmemelidir. Aksi halde kanama tekrar başlayabilir.
- Kanayan bölgenin yüksekte tutulması: Kanayan bölge kalp seviyesinden yukarıda tutulduğunda kanama azalır, hatta durabilir.
- Damar üzerine basınç yaparak kanamanın durdurulması: Genelde atardamarlar vücudun iç kısımlarındadır. Şakak, kol, bacak, baş gibi bazı bölgelerde atardamarlar derinin hemen altından geçer. Aynı zamanda bu bölgelerde damar altında kemikler vardır. Bunlardan yararlanarak kanayan yere kan götüren atardamara deri ile kemik arasında elle basınç yapılarak damar sıkıştırılır. Böylece kan kaybı durdurulabilir veya azaltılabilir.
- Turnike (bandaj) uygulayarak kanamanın durdurulması: Kol ve bacaklardaki büyük kanamalarda, atardamarın deri ile kemik arasına sıkıştırılarak kanamanın durdurulmasına turnike denir. Turnike kollarda dirsekle omuz arasında, bacaklarda diz ile kalça arasında uygulanır. Tek kemikler üzerinde bilinçli bir şekilde uygulanması gereken bir yöntemdir. Yeni şekillenen tıbbi görüşlerde rutinde (özellikle bilinçsiz yapılan) turnike uygulaması önerilmemektedir. Nedenlerinin başında neden olduğu komplikasyonlar(ortaya çıkan istenmeyen etki) yer almaktadır.