István Szabó
István Szabó (d. 1938, Budapeşte, Macaristan), Macar sinema yönetmeni.
Budapeşte Tiyatro ve Sinema Akademisi'ne 1956'da girdi. Sinema yönetmenliği diplomasını 1961'de aldı. Mezuniyet çalışması olarak çektiği kısa filmi Koncert (1961; Konser) uluslararası festivallerde ilgi gördü. Daha sonra Variációk egy témára (1961; Bir Tema Üzerine Çeşitlemeler) ve şiirsel bir anlatımı olan Te (1963; Sen) adlı kısa filmleriyle ödüller kazandı. Konulu ve uzun ilk filmi Álmodozások kora 'da (1964; Düş Görme Çağı) ve onu izleyen Apa (1967; Baba) ile Szerelmesfilm 'de (1970; Aşk Filmi) bürokratik Macar toplumunda 1956 olaylarının izlerini taşıyan kendi kuşağının sorunlarına eğildi. 1970'lerde daha kişisel bir çizgiye yöneldi. Tűzoltó utca 25'te (1974; İtfaiyeciler Sokağı 25) bir apartmanın dünü, bugünü ve geleceğini birbirine karıştırarak Macar toplumunun mizahi bir alegorisini ortaya koydu.
Bizalom 'da (1979; Güven) kişilerin ruh durumlarına ve iç hesaplaşmalarına ağırlık verdi. Klaus Maria Brandauer'in baş rolünü oynadığı ve sanatını sürdürmek için ruhunu Nazilere satan bir aktörün hikayesinin anlatıldığı Mephisto (1981; Mefisto) filminde sanat-iktidar ilişkileriyle faşizmin ideolojisini ve psikolojisini inceledi. Film, 1981 yılında En iyi yabancı film dalında Oscar ödülünü kazandı.
Ülkesinin tarihine döndüğü Redl ezredes 'ten (1984; Albay Redl) sonra çektiği Hanussen'de (1988) yaniden faşizmle uzlaşmış bireylerin ruhsal açmazlarını ele aldı.
Daha sonra değişik Avrupa ülkelerinde ve dillerde ortak yapım filmlere devam etti. Meeting Venus birkaç İngilizce dilindeki filminin ilkidir. Tekrar Macaristan'a odaklandığı Édes Emma, drága Böbe ile Berlin Film Festivali'nde Altın Ayı Jüri Özel Ödülü'nü kazandı. Adolf Hitler’in karşısında orkestra yöneten Wilhelm Furtwangler’in sorgulanması üzerine kurulmuş bir film olan Taking Sides - Der Fall Furtwängler (2001; Taraf Tutmak) ile tematik sinemaya geri döndü.
Szabó’nun yönettiği, Zsigmond Móricz'e ait, Macar liselerinin zorunlu okuma listesinde bulunan 1932 tarihli aynı adlı romana dayanan Rokonok (2006; Akrabalar) filminde, Çek yönetmen Jiri Menzel de, Macarca seslendirmede Szabó’nun konuştuğu kısa bir rolde yer aldı.
Macar basınında daha önce, 1957-1963 yılları Endre Kepesi kod adıyla Macar gizli servisi için raporlar yazdığı haberleri çıkan Szabó, 2006 yılında, ülke komünist rejimle yönetildiği sırada gizli servis için çalıştığını itiraf etti.[1]
Filmografi
yönetmen ve senarist olarak;
- A hetedik napon (1959) (kısa film, kayıp)
- Plakátragasztó (1960) (kısa film, kayıp)
- Ruth Freudenheim (1960) (kayıp)
- Variációk egy témára (1961; Bir Tema Üzerine Çeşitlemeler) (kısa film)
- Te (1963; Sen) (kısa film)
- Koncert (1963; Konser) (kısa film)
- Álmodozások kora (1964; Düş Görme Çağı)
- Kresz-mese gyerekeknek (1965) (kısa film)
- Apa (1966; Baba)
- Kegyelet (1967) (kısa film)
- Szerelmesfilm (1970; Aşk Filmi)
- Budapest, amiért szeretem (1971) (kısa film serisi)
- Álom a házról (1972) (kısa film)
- Tűzoltó utca 25. (1973; İtfaiyeciler Sokağı 25)
- Ősbemutató (1974) (tv filmi)
- Budapesti mesék (1976)
- Várostérkép (1977) (kısa film)
- Helyszínek vasárnap (1978) (kısa film)
- Bizalom (1980; Güven)
- Der Grüne Vogel (1980; Yeşil Kuş) (tv filmi)
- Mephisto (1981; Mefisto) (Péter Dobai ile ortak senaryo)
- Levél apámhoz (1982; Babaya Mektup) (tv filmi, (kısa film, Franz Kafka'nın eseri)
- Katzenspiel (1983)
- Bali (1984) (tv filmi)
- Redl ezredes (1985; Albay Redl) (Péter Dobai ile ortak senaryo)
- Hanussen (1988)
- Találkozás Vénusszal (1991; Venüs ile Buluşma)
- Édes Emma, drága Böbe (1992; Tatlı Emma, Sevgili Böbe)
- Offenbachs Geheimnis (1996) (tv filmi)
- Steading of the boat, (1996)
- Sunshine (1999; Gün Işığı)
- Taking Sides - Der Fall Furtwängler, (2001; Taraf Tutmak) (yönetmen)
- Ten Minutes Older: The Cello (2002)
- Being Julia (2004; Julia Olmak) (Somerset Maugham eserinden)
- Rokonok (2006; Akrabalar) (Zsigmond Móricz'in romanından)
- Az ajtó (2012)