Kâbe

Kâbe-i Şerif
الكعبة المشرفة

Mekke'deki Mescid-i Harâm'ın içinde Kâbe

Temel bilgiler
Yer Mekke, Suudi Arabistan
İnanç İslam
Mimari
Mimari biçim İslam
İnşaat başlangıç tarihi MÖ 800
Özellikler
Uzunluk 13 metre (32.8 ft)

Kâbe (Arapça: الكعبة المشرفة, Kâbe-i Şerif, Kâbe-i Muazzama veya Beyt-i Atik), Mekke'de bulunan yaklaşık olarak küp şeklinde bir ibadethanedir. İslâm dininin ilk ve en kutsal mekânı kabul edilir.[1] Bu yapının etrafında Mescid-i Harâm bulunur. Kur'an'da Kâbe'nin İbrahim ve oğlu İsmail tarafından revaklarıyla inşa edilmiş olduğu belirtilir.[1]

Dünya'daki bütün Müslümanlar, nerede olurlarsa olsunlar, namazlarını Kâbe'ye dönerek kılarlar.[2][3][4] Kâbe'nin olduğu yöne kıble denir. İslâm'ın beş temel şartından biri olan Hac sırasında Kâbe; farz olan ziyaret tavafı ve vacib olan veda tavafı ile en az iki kere tavaf edilir. Bunların dışındaki tavaflar ise sünnettir. Tavaf, (yukarıdan bakıldığında) saat yönünün tersine bir yönde Hacerü'l-Esved köşesinden başlayarak Kâbe'nin etrafında yedi tam tur yürümektir. Tavaf sırasında dönülen her bir tura ise şavt denir. Tavaf ayrıca Umre'nin de şartları arasındadır. Hac sırasında yaklaşık 6 milyon hacı toplanarak aynı gün tavaf yaparlar.[5][6]

Yapısı ve ölçüleri

Kâbe'nin planı

Kâbe’nin de içinde bulunduğu alanı çevreleyen büyük mescide “Mescid-i Harâm” (المسجد الحرام) denilmektedir. Kâbe'nin geniş duvar yapısı yaklaşık bir küp biçimindedir. Kabe'nin Kuzeydoğu duvarı 12,63 kuzeybatı duvarı 11,03 güneybatı duvarı 13,10 metre güneydoğu duvarı 11,22 metre ve yüksekliği 13 metredir. Böylece 145 m² alan üzerine kurulmuştur. Duvarlarında kullanılan taşlar Mekke tepelerindeki granit taşlardandır.

Kâbe'nin bölümleri

Kâbe'nin bölümleri. Numaraların açıklamaları için yandaki metne bakınız.

Kâbe'nin içerisine ancak yılda iki defa (Ramazan ayı başlamadan ve Kurban Bayramı ile Hac ziyaretleri başlamadan yaklaşık 15 gün önce) "Kâbe'yi temizleme töreni" adı verilen törenle Kâbe'nin anahtarını geleneksel olarak ellerinde tutan Beni Şeybe kabilesi mensupları ve seçilmiş misafirler girebilmektedir. Kâbe kapısı zeminden yüksekte olduğu için özel bir tekerlekli merdiven kullanılarak girilir. Kâbe'nin tavanı ahşaptır. Tabanı mermer ve kireçtaşı kareler ile kaplıdır. Tavana kadar iç duvarlarının alt yarısı mermerle kaplı olup bu mermer duvar üstüne üzerine Kur'an'dan ayetler kazılmış olan mermer tabletler konulmuştur. İç duvarların üst tarafı üzerinde altın işleme ile Kur'an ayetleri bulunan bir yeşil bez ile kaplıdır.[7]

  1. Hacerü'l-Esved: Doğu köşesinde bulunan kara parlak taştır. Müslümanlar tarafından Cennet'ten indiğine inanılır.[8] Kâbe'de çıkan bir yangında bu taş ısı değişimi nedeniyle kırılıp 15 parçaya bölünmüştür. Günümüzde taşın parçaları gümüş bir çerçeveyle bir arada tutulmaktadır. Görünen kısmı yaklaşık 16,5x20 cm'dir. 930'da Mekke'yi basıp Kâbe'yi ellerine geçiren Ebu Tahir Cannabi idaresindeki Karamatiler bu taşı Mekke'den alıp Doğu Arabistan'da üsleri olan el-Ahsa vahasına götürmüşler ve Abbasiler de 952'de bu taşı geri almak için büyük fidye ve tazminat vermek zorunda kalmışlardır.
  2. Kâbe Kapısı: Kâbe'nin doğu duvarında zeminden 2,13 metre yükseklikte bulunmaktadır.
  3. Altın Oluk veya Mizab: Kuzey duvarı üzerinde bulunan altından yapılmış oluk. Mekke'de ender yağan yağmur sularını Kâbe'nin çatısından indirmek için 1627'de Osmanlılar tarfından yapılmıştır.[9]
  4. Şâdervân: Kâbe'nin duvarlarının diplerini yağmur ve sel sularından korumak amacıyla yapılan mermerden koruma.
  5. Hicr: "Hicru İsmail" olarak da bilinen, Kâbe'nin batı duvarının önünde bulunan ve 90 cm yüksekliğinde ve 1,5 m eninde beyaz mermerden yapılmış "İsmail Duvarı" ya da "Hatîm" adı verilen kavisli yarım daire şeklinde alçak duvarla sınırlanmış bir bölge.[10]
  6. Multezem: Kâbe'nin doğu duvarında Kâbe kapısı ile Hacerü'l-Esved arasındaki duvar kısmı. Bazı hadislerde multezemin duaların kabul edildiği mubarek bir yer olduğu belirtilmiştir.[11] Peygamber ile sahabe ve tabiinden birçok kimsenin burada dua ettiği nakledilmiştir.[12] Abdullah b. Amr b. As, Peygamber'in multezeme gelerek göğsünü, yüzünü ve ellerini açarak oraya yapıştırdığını ve o şekilde dua ettiğini rivayet etmektedir.[13] Ancak izdihamdan dolayı günümüzde başkalarına eziyet etmeden bunun yapılmasına imkan yoktur. Bu sebeple multezemin karşısında durularak dua edilmesi daha uygundur.[14]
  7. Makam-ı İbrahim: İbrahim ve oğlu İsmail tarafından Kâbe inşa edilmekte iken İbrahim'in ayak izini bıraktığı bir mevki.
  8. Hacerü'l-Esved veya Şarki köşe: Doğu köşesi.
  9. Yemânî veya Ruknülyemânî köşe: Güney köşesi.
  10. Şâmî köşe: Batı köşesi.
  11. Irakî köşe: Kuzey köşesi.
  12. Kâbe Örtüsü veya Kisve: Kâbe'nin üzerine örtülen altın işlemeli hat yazıları bulunan siyah bir örtü. Üzerindeki örtü ipekli bir kumaştan dokunmuş olup, üzerine Kelime-i Şehadet işlenmiş, çatıya yakın kısmında çevresine altın işlemeli bir şerit geçirilmiş; kemer biçiminde olan bu şeritte de Kur'an ayetleri işlenmiştir. Bu örtü her sene hac mevsiminde yenilenmektedir.
  13. Tavaf'ın başlangıç çizgisi olarak kullanılan mermer bant.
  14. Cebrail Makamı: Kâbe'nin doğu duvarının önünde kapının bulunmadığı kısımda "Irakî" köşesinin hemen yanında bulunan mevkii.

Tarihçe

Reşidüddin Hamedani'nin Cami’üt-Tevarih'inden bir minyatür, (y. 1335), 605 yılında Muhammed'in Hacerü'l-Esved'i Kabe'ye yerleştirme hikayesini tasvir eder.

Kâbe, tarih boyunca birçok değişikliklere maruz kalmıştır. Çeşitli dönemlerde kısmen ya da bütünüyle yeniden inşa edilmiştir. Kâbe'nin ilk olarak Adem tarafından yapıldığına ancak ondan geriye sadece temellerinin ayakta kaldığına inanılır. Kur'an'a göre İbrahim ve İsmail peygamberler tarafından temelleri yükseltilmiştir.

İslam'dan önce Kâbe'de pagan Araplar tarafından kutsal sayılan 360 tane put bulunmaktaydı. Bunların en büyüğü en güçlüsü Al-İlâh'ın Güneş'le evli olup Al-Uzza, Al-Menat ve Al-Lât adlı üç kızı olduğuna inanılırdı. Putların yanı sıra İbrahim, İsmail, İsa ve Meryem'in figürlerinin de yer aldığı kaydedilmiştir.

Muhammed zamanında Kâbe Müslümanların kontrolüne geçti ve bütün putlar kaldırıldı. Kabe bugün 16 metrelik yüksekliğe sahiptir. Ancak Mekke’'nin fetih günü Muhammed'in damadı Ali’yi omuzlarına çıkarıp onun da Kâbe’nin üzerindeki putları aşağı indirip kırdığına dair hadise dayanarak 630 yılında yüksekliğinin günümüzdekinden daha alçak olduğuna inanılır.

Yezid ve İbn-i Zübeyr savaşında Kâbe, mancınık atışından isabet alarak yıkılmış ve yanmıştı. İbn-i Zübeyr, Kâbe’yi yıkıp yeniden inşa etti. I. Mervan döneminde ise Kâbe eski haline döndürüldü.

Kâbe'nin etrafını çeviren ve Kâbe yüksekliğini aşmayan kubbeli yapı (revaklar), eskilerinin etrafına, Osmanlı Padişahı II. Selim zamanında yapılmış, planlarını Mimar Sinan hazırlamıştır.

I. Süleyman tarafından onarılan Kâbe, beşinci onarımını I. Ahmed döneminde görmüş, IV. Murad döneminde yine sel baskını sonucu yıkılmış ve yeniden onarılmıştır. Kâbe'nin içinde dokuz adet oyma, bir adet altın kabartma ayet, işlemeli tahta bir sandık, oymalı ve içinde tütsü yakılan tarihi bir ocak, metal zemzem testileri ve kandiller bulunmaktadır.

Dini önemi

Kıble

Kâbe, Müslümanların namaz ibadetleri sırasındaki yöneldikleri kıbledir. Hanefi mezhebine göre Kâbe ve onun üzerinden semaya doğru olan boşluk kıbledir, Şafii mezhebine göre sadece Kâbe'nin bina kısmı kıbledir.

Hac

İslam'ın şartlarından olan Hac ibadeti Kâbe ziyaretini ve tavafını da kapsar.

Fotoğraf galerisi

Ayrıca bakınız

Kaynakça ve notlar

  1. 1 2 "Kâbe." Encyclopædia Britannica. Encyclopædia Britannica Online. Encyclopædia Britannica Inc.
  2. ↑ "Bakara sûresi" (Türkçe) (HTML). Kur'ân-ı Kerîm (Diyânet meâli). 23 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160123043614/http://kuran.diyanet.gov.tr/Kuran.aspx. Erişim tarihi: 2012-08-16. "(Ey Muhammed!) Biz senin çok defa yüzünü göğe doğru çevirip durduğunu (vahiy beklediğini) görüyoruz. (Merak etme) elbette seni, hoşnut olacağın kıbleye çevireceğiz. (Bundan böyle), yüzünü Mescid-i Haram yönüne çevir. (Ey Müslümanlar!) Siz de nerede olursanız olun, (namazda) hep o yöne dönün. Şüphesiz kendilerine kitap verilenler, bunun Rabblerinden (gelen) bir gerçek olduğunu elbette bilirler. Allah onların yaptıklarından habersiz değildir."
  3. ↑ "Namazın farzları: 4- İstikbal-i kıble" (Türkçe) (HTML). Dinimiz İslâm. 2 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150402150230/http://www.dinimizislam.com/detay.asp?Aid=2781. Erişim tarihi: 2012-08-16. "Namaz kılarken kıbleye dönmektir."
  4. ↑ "Namazın Farzları: 4. İstikbâli Kıble" (Türkçe) (HTML). Namaz Zamanı. 12 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150912200154/http://www.namazzamani.net/turkce/farz.htm. Erişim tarihi: 2012-08-16. "Namaz kılan kimsenin Kâbe yönüne yönelmesidir. Göğsünü kıbleden (yaklaşık 45 derece) çeviren kimsenin namazı bozulur."
  5. ↑ "In pictures: Hajj pilgrimage". BBC News. December 7, 2008. http://news.bbc.co.uk/1/hi/in_pictures/7769689.stm. Erişim tarihi: December 8, 2008.
  6. ↑ "As Hajj begins, more changes and challenges in store". altmuslim.com. 11 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20120111215050/http://www.altmuslim.com:80/a/a/a/as_hajj_begins_more_changes_and_challenges_in_store.
  7. ↑ Bu törende misafirler, başta Mekke valisi, törensel olarak ellerinde süpürge ile Kâbe'nin içerisini süpürürler; mermer duvarlar zemzem ve gülsuyu ile temizlenir ve Kâbe bakıcıları mermerleri özel kokulu yağla yağlarlar.
  8. ↑ http://www.herkonudan.com/din/genel-yazilar/6794-cennetin-taslari-hacer-ul-esved.html
  9. ↑ Oluk bulunmadığı 1626 yılında şiddetle yağan ve seller yaratan yağmurlar Kâbe'nin üç duvarının çökmesine sebep olmuş ve gelecekte böyle bir olayı önlemek için ertesi sene bu altın oluk yaptırılmıştır.
  10. ↑ Tavaf sırasında bu bölgeye girilmemektedir. Bazı kaynaklara göre bu kısım orijinal Kâbe'ye dahil olup İsmail'in, annesi Hacer'in ve Ebu Simbel'in bu bölgede mezarları olduğu sanılmaktadır.
  11. ↑ Beyhaki, es-Sünen, V, 164; Muhibbüddin et-Taberi, s. 315.
  12. ↑ Edu Davud, "Menasik", 54; Fakihi, I, 162.
  13. ↑ Ebu Davud, "Menasik", 55.
  14. ↑ Hicaz Albümü: Fotoğraflarla Kutsal Topraklar, Diyanet İşleri Başkanlığı, 2010, ISBN 975-19-3879-1.

Dış bağlantılar

Wikimedia Commons'ta Kâbe ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur.

Koordinatlar: 21°25′21″K 39°49′34″D / 21.4225°K 39.82611°D / 21.4225; 39.82611

This article is issued from Vikipedi - version of the 12/28/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.