Köşk, Yakutiye
| Köşkköy | |
| — Mahalle — | |
 |
|
| Ülke |  Türkiye |
|---|---|
| İl | Erzurum |
| İlçe | Yakutiye |
| Coğrafi bölge | Doğu Anadolu Bölgesi |
| Nüfus (2000) | |
| - Toplam | 336 |
| Zaman dilimi | UDAZD (+3) |
| İl alan kodu | 0442 |
| İl plaka kodu | |
| Posta kodu | 25000 |
| İnternet sitesi: | |
Köşkköy, Erzurum ilinin Yakutiye ilçesine bağlı bir mahalledir.
Tarihçe
Köşk mahallesinin tarihi ile ilgili olarak en eski yazılı kaynak,merhum Tahsin Aşıroğlu’nun tespitlerine göre 1540 yılına aittir.Bu tarihteki Kuyud-u Kadime arşivindeki bilgilere göre Ahırcık,Köşk Mahallesinin mezrasıdır.
1540 yılında Köşk Mahalleninde 16 müslüman ve 20 ermeni yaşamaktadır.Fakat bu nüfus vergiye tabi olan nüfusu olduğundan çocuk ve kadın sayısı yazılmamıştır.Köşk Mahallesinin bu 36 nüfustan alınan vergi ise 1438 akçe üzerinden tespit edilmiştir.
1540 yılında Köşk Köyü,Geçik Nahiyesine bağlıdır.Geçik Nahiyesi ise Yeşildere(Giregösek) Mahallesinin doğusundaki vadinin bitişiğindeki harap kalenin yeridir.Yaptığımız araştırmalar da o yıllardaki yaşayanlara ait bir bilgi bulunmamaktadır. Ancak vergiye tabi olan nufustan nekadar vergi alındığına dair aşağıdaki kayıtlar bulunabilmiştir:
- Çift geliri:400 akçe
- Buğday:150 akçe
- Sekürek(Zegerek):50 akçe
- Mercimek:25 akçe
- İspence:500 akçe
- Duhne(Darı):25 akçe
- Bakla:25 akçe
- Çayır-ot:10 akçe
- Tapu:10 Kovan:10 Kır Bekçisi:10 Mezrai Başrivan:50
Yine aynı yıl,yani 1540 yılındaki kayıtlara göre Köşk Mahallesinin mezraı alan Ahırcık hasılatı 700 akçedir. Fakat Ahırcık mezraının nufusu ile ilgili olarak herhangi bir kayıt bulunmamaktadır.
Köşk mahallesine ait ikinci bir kayıt 1591 yılına aittir.Bu yılki kayıtlara göre mahallenin nufusu 1 müslüman ve 55 hıristiyan olmak üzere toplam 56 dır.Müslüman olan kişinin adı Mustafa Bin Abdullah olup aynı zamanda mahallenin muhtarıdır.
1591 yılında yılda müslümanlardan 18,hıristiyanlardan ve gayri müslimlerden 1400 isfenç (vergi) alınmaktadır. 1591 yılına ait Kuyud-u Kadime arşivindeki bilgilere göre alınan vergiler şu şekildedir:
- Buğday 80 kile:5600 akçe
- Zekerek 20 kile:1400 akçe
- Mercimek 20 kile:1400 akçe
- Arpa 300 kile:1500 akçe
- Nohut 20 kile:1400 akçe
- Ot:2500 akçe
- Koyun:100 akçe
- Kır Bekçisi:100 akçe
- Bostan:152 akçe
- Petek:110 akçe
- Keten:250 akçe
1591 yılında Köşk Mahalleninde vergiye tabi nufus 20 kişidir.Müslüman olmayanlardan alınan vergi ise 500 akçedir.
Köşk Mahallesinin mezrası olan Ahırcıka 1877-1878 Osmanlı Rus Harbinde (93 Harbinde) devlet tarafından Ardahan ve Göle muhacirleri iskan edilmişler,harbin bitmesinden sonra ise Ahırcık terk edilmiştir.
Köşk Mahalleninde ilk defa kimlerin geldiği hususunda değişik rivayetler olmakla birlikte,ortak olan bir husus var ki, o da köye ilk gelenin Ağalardan MAHMUT Bey olduğudur.Yine bir rivayete göre Mahmut Bey o yıllarda Ilıca da Tapu Daireinde memurdur. Mahallenin nufusunun çoğunluğunu Ermeniler oluşturmaktadır.Mahmut Beyin Köşk mahallesine yerleşmesini müteakip Hemşinden diğer aileler gelmişlerdir.Köşke Hemşin Başmahalleden ilk olarak gelen aileler:
- Timurlardan Habib Oğlu Süleyman ve Yusuf
- Cacaoğullarından Osman Oğlu Hasan Usta
Aşağı mahalleden gelenler ise:
- İzharoğullarından Durmuş Oğlu Hacı İslam,Hüseyin ve Abdullahtır
- İzharoğullarından Ali Oğlu Müslim,Hacı Gani ve Salih
- Tüysüzlerden Hacı Hüseyin Oğlu Kasım
- Bayramlardan Bayram Dede ve Oğulları İbrahim,Ahmet,Süleyman
- Köselerden Mehmet ve Oğlu Ali
- Aydınlardan İsmail ve Mustafa Ustalar
- Mağremlerden Mahmut Oğlu Ali,Onbaşı ve Yunus
- Makotlardan ve Demircilerden kimlerin geldiğine dair bir bilgi edinilmemeiştir.
Köşk mahallesine sonradan gelenler aileler şöylece tespit edilmiştir:
Abdallar
Çamurlular
Bozolar
Musa Dayılar
Dalakalar
Temeller
Aldığımız bilgilere arasında Rizenin Pazar İlçesine bağlı Hemşin Mahalleninden Köşk mahallesine gelinmeye başladığında mahallede ikamet eden Ermeniler 5 haneden müteşekkildir. Bunun yanı sıra bir de müslüman yaşamaktadır.Seferberlik yılları öncesi 1.Cihan Harbinden önceki yıllarda Köşk Mahalleninde 13 hene ermeni bulunmaktadır.Mahalleye göç başlayınca Ermeniler azınlınğa düşmüşler ve mahallesi terk etmişlerdir.
Seferberlik yıllarında ve hemen sonrasında Köşk Mahalleninde tek geçim kaynağı ziraattir.Genellikle buğday,arpa ve çavdar ekilmektedir.Mahallede o yıllarda esnaf yoktur.Esnaflar civar köylerden getirilmektedir. Mahallenin ilk marangozları Köselerden Hafız ve Mağremlerden Abdulrezzaktır.Mahallenin ilk bakkalı ise Hınık Hacı dır.Bu ilk bakkalda bulunanlar ise temel ihtiyaç maddeleridir.
1.Cihan Harbinde Köşk Mahalleninden göç başlamış,harbin bitiminden sonra muhacir olarak giden ailelerin hepsi olmasa bile çoğunluğu köye dönmüşlerdir.
1900’lerin başından 1930 ların ilk yarısına kadar mahalledeki hayat ekseriyetle ziraat işlerinde çalışmakla ve akşamları oturma odalarında oturmakla geçmektedir.Oturma odalarının halk ara sındaki diğer isimleri ise ahırsekili oda veya mum sekili odalardır.Bu odalarda mukallid kişiler taklitler yaparak,sesi güzel olanlar gazel okuyarak;Köroğlu Battalgazi gibi kahramanlık hikâyeleri anlatılarak vakit geçirilmektedir.Bu odalarda gazel okuyanların en meşhuru ise Timurlardan Aslan Hocadır.
Oturma odalarının mukallid kişileri arasında başı çekenler Çalıkıranlardan Kuzik lakabıyla anılan Ahmet ve Mustafa Çamurlu adlı köy sakinleridir.Oturma odalarının nasıl olduğu sorusuna dilimiz döndüğünce cevap vermeğe çalışalım;
O yıllarda ısınma problemi olduğu için ahırların bir bölümü bölünerek oda haline getirilir ve duvara gömülü vaziyette bir ocak bulunur.Bugün hala bir kısım evlerde bu ocaklar görülebilir.Oda yapılan ahırların bu bölümüne bir sedir veya seki yapılarak buralarda oturulur.
Köşk Mahalleninde giyim kuşam olarak yediden yetmişe bütün köy halkının giydiği başta sarık veya fes,ayakta çarık,pantolon yerine şalvar ve ceket vazifesini gören çuhadan yapılma salta giyinilirdi.
Ulaşımın kağnılarla veya hayvanlarla yapıldığı Köşk Mahalleninde ilk motorlu vasıta 1947 de getirilir.Chevrolet marka olan bu pikabı getiren de Hasan Peker'dir.Bundan sonra Timurlardan Mehmet Koç bir araba getirmiştir.Arabaların Köşk ten Erzuruma yolcu taşıma ücreti ise 150 kuruştur.Yine bu yıllarda köy çocuklarının başlıca oyunları aşık,çur,isli hamam kubbesi ve top oyunudur.Top bugünki manada olmayıp,tele ip sarılarak yumak haline getirilerek oynanır.
1930'larda mahallede vuku bulan önemli bir hadise ise,mahallenin eşkiyalar tarafından basılmasıdır.Kayıtlarda var olan eşkiyaların başındaki kişi Alican(Alişan)dır. Bu baskında herhangi bir can kaybı ve maddi hasar verilmemiştir, fakat muhtar Habib Timur mahallesi terketmiştir. Diğer bir hadise de Salih Efendi' nin öküzlerinin ermeniler tarafından gasbedilmesidir. Öküzler, Şahappaşa Tabyası' ndan bir kumandan aracılığıyla geri alınmıştır.
Coğrafya
Erzurum merkezine 30 km uzaklıktadır.
İklim
Mahallenin iklimi, karasal iklim etki alanı içerisindedir.
Nüfus
| Yıllara göre mahalle nüfus verileri | |
|---|---|
| 2007 | |
| 2000 | 336 |
| 1997 | 405 |
Ekonomi
Mahallenin ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayalıdır.
Altyapı bilgileri
Mahallede, ilköğretim okulu vardır. Mahallenin hem içme suyu şebekesi hem kanalizasyon şebekesi vardır. PTT şubesi yoktur ancak PTT acentesi vardır. Sağlık ocağı ve sağlık evi yoktur. Mahalleye ulaşımı sağlayan yol asfalt olup mahallede elektrik ve sabit telefon vardır.
Dış bağlantılar
Şablon:Erzurum merkez mahalleleri