Kümes hayvanları
Kümes hayvanları, eti, yumurtası ve tüyü için yetiştirilen evcil, kanatlı hayvanlardır. Tavuk, ördek, hindi ve kaz, birçok ülke hayvancılığında önemli bir yer tutarken, beçtavuğu ve güvercin yetiştiriciliği genellikle yerel olarak önem taşır.
Kümes hayvanları
Başlıca kümes hayvanları;
- Tavuk
- Ördek
- Hindi
- Kaz
- Beçtavuğu
- Güvercin
- Hint tavuskuşu
- Sessiz kuğu
- Deve kuşu
- Bayağı sülün
- Nandugiller
- Bıldırcın
Tavuk
En azından 4 bin yıl önce horoz dövüşünde kullanılmak üzere yaban tavuğundan geliştirildiği sanılan evcil tavuk ancak, et ve yumurta veriminin yükseltilmeye başladığı 1880'lerden sonra ticari önem kazanmaya başladı. Isı, ışık ve nemin denetlenebildiği kümesler sayesinde yüksek üretim kapasitesine ulaşan tavuk çiftlikleri İngiltere'de 1920'lerde, ABD'de II. Dünya Savaşı'ndan sonra yaygınlaştı. Erişkin dişiler (tavuk) eti ve yumurtası için yetiştirilirken kısırlaştırılan erişkin erkekler de (horoz) eti için beslenmektedir. Günümüzde ticari standartlara uygun et ya da yumurta verimi yüksek birçok soy ve tip geliştirilmiştir. Eskiden tavuk eti yumurta üretimine göre ikincil bir üründü ve yalnızca yeterince yumurta veremeyen kartlaşmış tavuklar kesilerek satılırdı. Ama 20. yüzyılın ortalarında et üretimi, uzmanlaşmış bir sanayi dalı olarak yumurta üretimini geride bıraktı.
- t
Dosya:Atak_tavuk.jpgyumurta tavuğu
Dosya:Kahverengi_tavuklar.jpgkahverengi tavuklar
Ördek
Yeşilbaş ördek ve misk ördeğinin evcil ördeklerin tümünün atası olduğu sanılmaktadır. Miskördeği Kolombiya ve Peru'da Kolomb öncesi dönemde Yerliler tarafından evcilleştirilmiştir. Yeşilbaş ördek ise 2 bin yıl kadar önce Çin'de evcilleştirilerek, birçok çapraz döllenmeye ve değişinime (mutasyon) uğratılmıştır. İngiltere, Hollanda ve ABD'nin bazı bölgelerinde büyük ördek sürüleri yetiştirilmekle birlikte ördek yetiştiriciliği, genellikle küçük çaplı girişimlerle sınırlıdır. Ördekler yumurtası ve eti için ya da süs hayvanı olarak yetiştirilmektedir. Çin kökenli olan beyaz Pekin ördeği hızlı büyümesi, et ve yumurta verimliliğinin yüksekliği nedeniyle en yaygın olarak yetiştirilen soydur. Yapay malzemelerin büyük ölçüde kuştüyünün yerini almasına karşın özellikle pufla ördeğinin hav tüylerinden yapılan yorgan ve yastıkların ticari değeri günümüzde de çok yüksektir.
Hindi
Hindiler, Kuzey Amerika'da doğal olarak bulunan, en iri av kuşlarıdır. Aztekler ve Zuniler hindiyi eti için ve kurban hayvanı olarak evcilleştirmiş, tüylerini süs amacıyla kullanmışlardır. 1519'da İspanyollar Amerika'dan dönüşlerinde Güney Meksika hindisini de Avrupa'ya getirdiler. II. Dünya Savaşı'nın ardından hindi eti üretimi büyük bir artış gösterdi.
siyah hindi civcivleri
beyaz hindi civcivi
Kaz
Avrasya'nın çeşitli bölgelerinde yaşayan boz kaz en yaygın biçimde yetiştirilen evcil kaz soylarının atasıdır. Tekeşli olan boz kazın tersine evcil kaz çokeşli olduğundan ticari bakımdan çok daha üretkendir. Eti ve Avrupa'da yaygın biçimde tüketilen karaciğeri (kaz ciğeri) değerli besin maddeleridir. Bunun yanı sıra tüyü uyku tulumu ve koruyucu dış giysilerin yapımında kullanılan üstün nitelikli bir yalıtım malzemesidir.
Beçtavuğu
Tavuğun yakın akrabası olan ve Afrika'da evcilleştirilen beçtavuğunun et verimi düşük olmakla birlikte bakımı çok daha kolaydır.
Güvercin
Eskiden uzak yerler arasında yapılan haberleşmede yaygın biçimde kullanılan güvercinler günümüzde zevk için beslenmesinin yanı sıra eti için de sınırlı ölçüde yetiştirilmektedir.
Mutfak
Ördek, kaz, özellikle tavuk ve hindi eti en çok tüketilen kümes hayvanı etlerindendir. Bunlardan en yüksek kalorili olanı kaz, en düşük kalorilisi tavuk etidir. Tüm kümes hayvanlarının tüyleri ayıklandıktan sonra içlerinin temizlenmesi ve ütülenmesi gerekir. Hayvan kesilir kesilmez yolunmazsa bedeni soğur ve tüyleri ayıklanırken derisi de parçalanır. Kesildikten sonra hemen yolunmamışsa, içi temizlenip kısa bir süre kaynar suda bırakılır ve bundan sonra tüyler temizlenir. İçleri temizlenirken de ilkin kursakları kesilir, burada birikmiş yemler ve yutak borusu çıkartılır. Daha sonra iki parmak aşağıdan enlemesine yarık açılıp ciğeri, katısı ve bağırsakları çıkarılır. Bu işlemi yaparken ciğere yapışık öd kesesinin patlamamasına özen göstermek gerekir; yoksa ne kadar yıkanırsa yıkansın ette bir acılık olur. Bundan sonra deri üzerinde kalan kıllar ve seyrek tüyler ateşe tutularak ütülenir ve çeşitli biçimlerde pişirilir.
Dış bağlantılar
Çiftlik Hayvanları Gerçeği, HAYTAP