Kırımlı Aziz Bey
| Kırımlı Aziz Bey | |
|---|---|
| Doğum |
1840 İstanbul |
| Ölüm | 1878 |
| Meslek | Tıp doktoru |
| Tanınma nedeni | Tıp dilinin Türkçeleşmesi ve Türk Kızılayı'nın kuruluşuna katkıları |
Kırımlı Aziz Bey, Aziz Kırimi (d. 1840, İstanbul – ö. 1878), Türk doktor.
Türkiye'de tıp dilinin Türkçeleşmesinin bayraktarlığını yapmış ve Türk Kızılayı'nın kuruluşuna katkıda bulunmuş bir doktordur.
Yaşamı
1840 yılında İstanbul'da dünyaya geldi. Babası Kırımlı İdris Efendi'dir.
Mekteb-i Tıbbiye-i Şahane'de kolağası rütbesi ile mezun oldu. Öğrenciliği sırasında okulda Osmanlıca ders vermek üzere öel bir sınıf oluşturulmuştu. 1857’de başlayan ve iki yıl süren uygulama devam ederken bu özel sınıfta yer alan Krımlı Aziz, sınıf dağıtılınca arkadaşları ile “Cemiyet-i Tıbbiye-i Osmani” adlı gizli bir örgüt kurarak bilim dilinin Türkçe olması için mücadele etti; Fransızca Tıp Sözlüğü çevirisi ve Türkçe tıp kitabı yazmak için çalıştı.
Aziz Efendi ve arkadaşlarının çabaları sonucu 1867’de ülkenin ilk sivil tıp okulu “Mektebi Tıbbıye-i Mülkiye”’ kuruldu. O sırada binbaşı rütbesinde olan Aziz Efendi, okulun ilk reisi (dekanı) oldu; ilk sene derslerin çoğunu o üstlendi ve derslerini Türkçe verdi.
“Kimya-yı Tıbbî” (Tıbbî Kimya) adlı iki ciltlik bir kitap yazdı. Eserin 1868’de yayınlanan birinci cildinde kimyanın temel kavramlarını, deney aletlerini, ametallar kimyasını; 1871'de yayımlanan ikinci cildinde metallar kimyasını işledi. Bu eser, Derviş Paşa'nın 20 yıl önce yayımlanan “Usûl-ı Kimya” (Kimyaya Giriş) adlı kitabından sonra ülkede çıkarılan ilk kimya ders kitabı idi. Kırımlı Aziz Bey, kimya sembollerinin, Latin harfleri yerine Osmanlı harfleriyle gösterilmesini önermiş ve kitabında bütün denklemleri bu harflerle yazmıştır. “Emraz-i Umumiye” (1870) adlı bir de Genel Patoloji kitabı vardır.[1]
Kırımlı Aziz Bey, Türk Kızılayı'nın temelini oluşturan “Mecruhin ve Marday-ı Askeriye İmdat ve Muavenet Cemiyeti” (Asker, Hasta ve Yaralılara İmdat ve Yardım Derneği)’nin kuruluşunda da öncü rol oynamıştır. Cemiyetin kurulduğu 11 Haziran 1868 tarihi, Türk Kızılayı’nın kuruluş günü kabul edilir. 1874 yılında faaliyetlerini tatil eden cemiyetin 1876'da yeniden kurulması için yürütülen çalışmalarda da Aziz Bey aktif rol aldı. Uluslararası Kızılhaç Örgütü'ne bağlı derneğin sembol olarak Kızılhaç yerine Kızılay'ı kullanmasını önerdi ve Kızılay amblemini çizdi. Dernek tüzüğünün hükümet tarafından onaylanıp resmen kurulması haç yerine hilal sembolünün kullanılması ile mümkün oldu.
Aziz Bey, 1878 yılında hayatını kaybetti. Kaybolan mezarı yerine 2012'de Eyüp’te Defterdar Camii avlusunda Kızılay tarafından sembolik bir anıt mezar yapılmıştır.[2]
Kaynakça
- ↑ "Kırımlı Aziz İdris". Türkiye Ekopoatoloji dergisi sayı 11. http://web.deu.edu.tr/tepd/pdf/11/s3/102-103.pdf. Erişim tarihi: 30 Nisan 2016.
- ↑ "Kızılay’ın kurucularına Eyüp'te anıt mezar yapıldı.". Gphaber.com sitesi 21.09.2012. 6 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160506191959/http://www.gphaber.com/eyup/kizilayin-kurucularina-eyupte-anit-mezar-yapildi-h12555.html. Erişim tarihi: 30 Nisan 2016.