Kısa devre
Bir elektrik veya elektronik devrede bir hata sonucu meydana gelen yüke paralel düşük dirençli hat yanmaya başlar.
Kısa devrenin tanımı
Bir elektrik devresi ne kadar karmaşık olursa olsun, basit bir şekilde gösterilebilir. Fransız elektronik mühendisi Léon Charles Thévenin (1857–1926) tarafından geliştirilen ve adını taşıyan bir yöntemle, devre sadece iki elamana indirgenebilir. Bunlar, bir gerilim kaynağıyla, bütün yükleri ifade eden bir eşdeğer dirençtir. (Yükler direnç veya empedans olabilir.)
Devrenin görevi kaynağın ürettiği akımın bu yük üzerinde harcanmasıdır. Akan akım, kaynağın geriliminin yük direncine bölünmesiyle bulunur. Yük üzerinde harcanan güç ise kaynağın gerilimi ile akımın çarpımıyla verilir. Kısaca,
Burada P watt (W) cinsinden güç, V volt (V) cinsinden kaynak gerilimi, I amper (A) cinsinden akım şiddeti, R ohm (Ω) cinsinden dirençtir. Üreteç gücü de bu güç harcamasına uygun seçilir.
Elektrik devrelerinde kısa devrenin yol açtığı sorunlar
Gerilim kaynaklarının gerilimleri bellidir. Akım ise yük tarafından saptanır.Çok düşük dirençli bir paralel hattın açılması demek, kaynaktan aşırı akım çekilmesi ve kısa devre hattı üzerinde aşırı bir güç harcanması demektir. Bunun sonuçları şu şekilde özetlenebilir.
1.Aşırı güç çekilmesi şayet bir önlem alınmamışsa, gerilim kaynağının kapasitesinin aşılması ve bu kaynağın arızalanması sonucunu verir.
2.Aşırı güç kısa devrenin olduğu noktada büyük miktarda ısı üretimine yol açar.Hatta çevrede yanıcı madde varsa, bu durum yangına bile yol açabilir.
3.İletim hatları ve kabloların (seri oldukları için) genellikle pek hesaba katılmayan düşük düzeyde dirençleri vardır. Ancak şayet kısa devre iletim hatlarından sonra meydana gelmişse, kısa devre anında kablolardan aşırı akım çekilmeğe başlanınca iletim hatlarında da ısınma meydana gelir ve kablolar yanabilir.
Örnek
Bir gerilim kaynağı 100 v üretmektedir. Bu kaynak en fazla 5 A çekecek şekilde üretilmiştir. Kaynağın bağlı olduğu eş değer yük 50 Ω dır. Kablo direnci ihmal edilebilecek kadar küçüktür. Normal şartlar altında eşdeğer direnç 50 Ω olduğundan, kaynaktan 2 A akım çekilmektedir.2 A kaynağın kapasitesi içersindedir.
Ancak, bir arıza, hatalı bağlanrı vb. sonucu, yüke paralel 1 Ω lık bir kısa devre meydana gelirse, bundan doğacak sakıncalar şunlardır:
Kısa devre esnasında oluşan akım gerilim kaynağının tüketici direncine oranına göre değil impedansa göre hesaplanır. Akım= (c*Un) / (sqr(3)*Z)
Ortaya çıkan güç ise nominal gerilimin karesinin impedansa (dirence) oranıdır. Kısa devre gücü = (Un)^2 / |Z|
1 Ω luk kısa devre kaynaktan (yükün çektiği akım göz ardı edilse bile ) akım kaynağının kapesitesinin üzerinde bir akım çeker. Şayet önlem alınmamışsa, kaynak kısa süre içinde arızalanır. Öte yandan, kısa devrenin olduğu yerde, kaynak arızalanıncaya kadar, 10 000 w (= 10 kW) kadar bir güç harcanır ki, ısı haline gelecek bu enerjinin çevreye çok büyük zarar vereceği ortadadır.
Elektronik devrelerinde kısa devrenin yol açtığı sorunlar
Devreler arasında elektrik elektronik diye kesin bir ayrım yapmak mümkün değildir. Ancak şayet devrenin fiziki boyutları dalgalı akım dalga boyu ile karşılaştırılabilir ölçüdeyse, devreler elektronik devre olarak nitelenir. Ne var ki bu durumda, kısa devre kavramı da farklıdır. Elektronik devrede, kısa devre olan noktanın kısa devre etkisi yapması için o noktanın kaynaktan dalga boyunun tam katı kadar uzakta olması gerekir. (Burada dalga boyu kablo içindeki dalga boyudur.) Elektronik devrelerde kısa devrenin en önemli sakıncası kaynağa yansıyan güçtür. Çünkü kaynaklar kendi üerttikleri güç düzeyinde de olsa, yansıyan güce karşı dayanıksız olurlar.