Taşınım

Taşınım (ya da konveksiyon), katı yüzey ile akışkan arasında gerçekleşen ısı transferinin bir çeşididir. Akışkan içindeki akımlar vasıtası ile ısı transfer edilir. Akışkan, içindeki veya akışkanla sınır yüzey arasındaki sıcaklık farklarından ve bu farkın yoğunluk üzerinde oluşturduğu etkiden doğabilmektedir. Yoğunluk değişimlerinin diğer kaynakları, değişken tuzluluk oranı veya dış kaynaklı zorlayıcı kuvvet uygulaması gibi sebepler de olabilir.

Taşınımla ısı transferi, ısı transferinin 3 mekanizmasından biridir. Diğerleri ise iletim (kondüksiyon) ve yayınımdır. Taşınımın oluştuğu yerler, atmosfer, okyanuslar ve gezegenle ilgili örtüdür.

Doğal ve zorlanmış taşınım

Doğal taşınım, akışkan içinde varolan sıcaklık farkları sebebi ile akışkanın hareket etmesi ile ortaya çıkan taşınımdır. Örneğin ısınan sıcak havanın radyatör yüzeyinden yukarı doğru yükselmesi.

Doğal taşınımın temel dayanak noktası, ısınan akışkanın daha yukarı (yüzeye) çıkmaya yatkın hâle gelmesi, yani yükselmesi ve daha soğuk akışkanın aşağı (dibe) hareket etmesidir. Kütle çekimi veya santrifüj gibi ivme alanları içinde çeşitli sıcaklıklarda sıcaklık değişimleri yüzünden gaz veya sıvı genişleme veya kısılmaya uğradığında doğal taşınım oluşur. Kütle çekimi olmadığında yükselme faktörü olmayacağından doğal taşınım olmaz.

Zorlanmış taşınım ise akışkan hareketi dıştan gelen bir etki ile (bir pompa veya fan gibi) olduğunda oluşur. Örneğin fanlı ısıtıcılar, fan soğuk havayı ısıtma elemanına üfler ve hava ısınırsa yine benzer şekilde bir insan yemeğini soğutmak için üflediğinde, zorlanmış taşınım kullanmış olur.

Bir yüzeyde oluşan taşınım

Zorlanmış ya da doğal taşınım olsun, her ikisinde de mühendislik yaklaşımı genelde sıcak ısı kaynağı olan yüzeyden akışkan ortama olan ısı transfer oranı ile ilgilenmektir.

Bir yüzey üzerinden geçen akışkanın bölgesel taşınımsal ısı akısı şu şekilde ifade edilir:

${\displaystyle q''=h(T_{s}-T_{\infty })}$

Burada:

• ${\displaystyle q''}$ - bölgesel ısı akısı
• ${\displaystyle h}$ - bölgesel taşınım katsayısı
• ${\displaystyle T_{s}}$ - yüzey sıcaklığı
• ${\displaystyle T_{\infty }}$ - çevre sıcaklığı

Toplam ısı transferi, ${\displaystyle q}$ yüzey alan üzerinden ${\displaystyle q''}$'nun integralinin alınması ile hesaplanır.

${\displaystyle q=\int _{A}q''\,dA}$

Bu ifade, daha sonra ortalama taşınım katsayısının, ${\displaystyle {\overline {h}}}$, tanımlanmasında kullanılır.

${\displaystyle q={\overline {h}}(T_{s}-T_{\infty })}$

Kaynaklar