Kristal Saray
Kristal Saray, (The Crystal Palace) 1851'de Londra'da düzenlenen 1. Dünya Sergisi'ni barındıran demir ve cam konstrüksiyon büyük sergi salonu.
1849'da Birleşik Krallık kraliçesi Victoria'nın kocası ve Kraliyet Sanatlar Derneği'nin başkanı Prens Albert, bütün uygar ülkelerin katılacağı uluslararası bir sergi düzenleme düşüncesini ortaya attı.Tasarıyı gerçekleştirmek üzere planlar hazırlandı, öncülüğünü Kraliçe Victoria'nın yaptığı bağışlarla parasal destek sağlandı. Sergi 1 Mayıs 1851'de Kristal Saray'da açıldı.
Mimari
Bir bahçıvan ve çevre düzenleyicisi olan Joseph Paxton'ın tasarladığı Kristal Saray çiçek seraları örnek alınarak yapılmıştı. Planı dikdörtgen biçimindeydi ve kütlesi, ortadaki en yükseği olmak üzere, uzunlamasına beş kademeden oluşuyordu. Tam ortasında daha yüksek ve üzeri beşik tonozlu bir bölüm yapıyı dikine kesen bir tür transpet gibi yerleştirilmişti, ama uçları dikdörtgenin dışına taşmıyordu. Yapı prefabrikasyon yönetimiyle hazırlanmış bir dizi demir taşıyıcı ile bunların arasına yerleştirilen cam levhalardan oluşuyordu. Dönemin teknolojik olanakları nedeniyle bu cam levhaların uzunluğu ancak 1,25 m'ydi. Yapının uzunluğu 564 m, genişliği 139 m, yüksekliği de 20 m'ydi. Asma katlarıyla birlikte 74,400 m²'ye yakın bir sergi alanını içeriyordu. Zamanı için gerçekten ürkütücü sayılabilecek bu ölçülerine karşın yapı 9 ay gibi kısa bir sürede ve düşük maliyetle tamamlanmıştı. Bunun nedeni yapımda prefabrikasyonun uygulanması, yani bütün parçaların önceden hazırlanıp inşaat yerinde yerlerine uygulanmasıydı.
Dünya Sergisi
Dünya Sergisinde yalnızca tezgahların uzunluğu 12,9 km'yi buluyordu. Katılanların sayısı 13 bini geçmiş, bunların yarısını da İngiltere dışından gelenler oluşturmuştu. Fransa 1760, ABD 560 katılımcıyla temsil edilmişti. ABD'den gelen ürünler arasında takma dişler, yapay bacaklar, Colt'un tabancası, Goodyear'in kauçuktan yapılmış çeşitli eşyası, çiğnemelik tütün, çekçek arabaları ve McCormick'in bıçkı makinesi de vardı. Büyük bir başarı sağlayan sergiyi 6 milyondan çok insan gezdi, 15 Ekim'de kapandığı zaman 750 bin dolarlık bir kar bırakmıştı.
Sonraki yıllar ve yıkılışı
Başarısıyla yaratıcısına Sir unvanını kazandıran Kristal Saray 1854'te sökülüp Syndenham'e götürülerek başka bir düzende yeniden kuruldu. 1866'da geçirdiği bir yangından zarar gördü ve onarıldı. 1936'daki bir yangında ise tümüyle yandı; ayakta kalan kuleleri de II. Dünya Savaşı'nda İngiltere'ye saldıran Alman uçaklarına hedef oluşturduğu gerekçesiyle 1941'de söküldü.
Kaynaklar
- Encyclopædia Britannica
Koordinatlar: 51°25′20.26″K 0°4′32.84″B / 51.4222944°K 0.0757889°B