Hücre zarı farklılaşmaları

Aynı işlevi yürüten hücrelerin ortak hareket etmelerini ve birbirlerine yapışmalarını sağlayan, hücre zarının yan yüzeyinde meydana gelen sitoplazmik uzantılardandır. Desmosomlar hücre organeli değildir. Sadece hücre yüzeyinde plazma zarı farklılaşmalarıdır. Desmosom terimi önceleri dar anlamda bazı özel şekil ve yapısı olan bağlantı yerlerini anlatmak için kullanılmıştır. Daha sonra bu tanım, hücre zarındaki tüm farlıklaşma tiplerini kapsayacak şekilde genişletilmiştir.

Desmosomlar geometrik şekilleri, simetrik durumları, hücre yüzeyine dağılışları, benzer ve farklı hücreler arasında oluşları ve ayrıca hücre zarı ve bazı sitoplazmik elemanların yapılarına katılma durumlarına göre sınıflandırılırlar ve isimlendirilirler. Buna göre;

1- Aralarında farklılaştıkları hücrelerin benzer ve farklı oluşuna göre;

• Otodesmosomlar (Autodesmosomes): Aynı hücrenin iki farklı bölgesi arasında bulunurlar.
• Homodesmosomlar (Homodesmosomes) : İki ayrı hücre yüzeyi arasında bulunurlar. Hücreler aynı tipte ise, bu farklılaşmaya izodesmosom, farklı tipte ise, allodesmosom denir.
• Heterodesmosomlar (Heterodesmosomes) : hücre yüzeyinin bir bölgesini, hücresel olmayan bir yapıya (örn : glikokalikse) bağlarlar. Hemidesmosom olarak da adlandırılırlar.

2- Hücre yüzeyindeki dağılışlarına göre;

• Makular desmosomlar (Macula adherens) : Hücre zarında bulunan düğme şeklindeki bağlantılardır. Hücre yüzeyinde gelişigüzel noktalar şeklinde bulunabilirler.
• Zonular desmosomlar (Zonula adherens) : İki hücre arasındaki zarın kemer şeklinde hücrelerin etrafını sarmasıyla oluşurlar.

3- Simetri durumlarına göre;

• Simetrik desmosomlar : otodesmosomlar, homodesmosomlar
• Asimetrik desmosomlar : heterodesmosomlar

4- İki hücre yüzeyinin zar, sitoplazmik ve hücreler arası elemanlarının desmosom yapısına katılmalarına göre:

• Sinsisyal desmosomlar : hücreler arası köprüler (intercellular bridges), hücrelerarasıtüneller (plasmodesmata, plasmodesma).
• Basit desmosomlar : bölmeli desmosomlar (septate desmosomes), yanaşık desmosomlar (zonula Occludentes, tight junctions), yakın desmosomlar (gap junctions).
• Gelişmiş desmosomlar : simetrik gelişmiş desmosomlar (adherent desmosomes, dismembranal homodesmosomes ya da dismembranal autodesmosomes), asimetrik gelişmiş desmosomlar (heterodesmosomes, hemidesmosomes).

Ayrıca bakınız

• Siller (Cilia cellularia)
• Kamçılar
• Fagositoz (Phagocytosis)
• Pinositoz (Pinocytosis)
• Eksositoz (Exocytosis)
• Geçit Bölgeleri
• Mikrotubuluslar
• Mikrofilamentler
• Organeller