Kimyasal formül

Kimyasal formül (bazen moleküler formül de kullanılır), bir kimyasal birleşiği oluşturan atomlar hakkında detaylı ve açık bilgi veren bir yöntemdir. Moleküler bileşikler için, içindeki elementleri kimyasal sembolleriyle, o elementlerin sayısını da o atomun yanındaki sayılarla belirtirler. Eğer bir molekül, birden çok atom içeriyorsa, bu atomların nicelikleri, yanlarında altyazı olarak belirtilir. İyonik bileşikler ve moleküler olmayan maddeler içinse, atomların girdiği oranlar, bu altyazılarla belirtilir.

Hill sistemi

Bu sistem ilk defa, Birleşik Devletler Patent ve Ticari Marka Ofisi (United States Patent and Trademark Office)'nden Edwin A. Hill tarafından 1900 yılında yayınlanmıştır.

Sistemde, moleküllerin kimyasal formülleri şu iki kurala göre yazılır:^[1]

• moleküldeki karbon atomları (ve sayısı) ilk sırada, hidrojen atomları ikinci sırada, diğer elementler ise (döteryum ve trityum gibi hidrojen izotopları da dahil olmak üzere) alfabetik sırayla belirtilir,
• eğer molekülde karbon atomu yoksa, hidrojen dahil tüm elementler alfabetik sırayla belirtilir.

Kimyasal formülleri molekülleri oluşturan her bir elementin sayısı ile element simgelerinin alfabetik önceliğini esas tutarak bu iki kurala göre yazmak, bileşiklerin doğrudan sıralıp araştırılabilmesine olanak verir. Sıralamada formüller, aynen bir sözlükteki sözcüklerin alfabetik olarak sıralanma yöntemine benzer şekilde sıralanırlar. Formüllerdeki elementlerin aynı olduğu durumdaysa, element sayıları formül başından itibaren karşılaştırılır ve aynı elementi daha az sayıda içeren bileşik daha önce yazılır. Bu sıralamaya Hill sistemi sıralaması denir ve şöyle bir örnekle açıklanabilir:^[2]

1. ${\displaystyle {\mathsf {BrH}}}$
2. ${\displaystyle {\mathsf {BrI}}}$
3. ${\displaystyle {\mathsf {CH_{3}I}}}$
4. ${\displaystyle {\mathsf {C_{2}HCl_{2}O_{2}}}}$
5. ${\displaystyle {\mathsf {C_{2}H_{3}BrO_{2}}}}$
6. ${\displaystyle {\mathsf {C_{2}H_{3}ClO_{2}}}}$
7. ${\displaystyle {\mathsf {C_{2}H_{5}Br}}}$
8. ${\displaystyle {\mathsf {HI}}}$

Basılı ve çevrimiçi dosyaların neredeyse tümünde, kimyasal formüller Hill sistemi sıralamasına göre düzenlenmiştir.^[1]

Kaynaklar

1. Baysinger, Grace (Ağustos 1998). "Hill System Order". Swain Kimya ve Kimya Müh. Kütüphanesi, Stanford Üniversitesi Kütüphaneleri. 6 Kasım 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/5l5eun8ZX. 
2. Baysinger, Grace (Ağustos 1998). "Hill Order Practice". Swain Kimya ve Kimya Müh. Kütüphanesi, Stanford Üniversitesi Kütüphaneleri. 8 Kasım 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/5l8hZTSUk.