Moris Şinasi
| Moris Şinasi | |
|---|---|
 Moris Şinasi | |
| Doğum |
Musa Eskenazi 1855 Manisa, Osmanlı İmparatorluğu |
| Ölüm |
10 Eylül 1928 (73 yaşında) New York, ABD |
| Meslek | İşadamı |
| Etkin yıllar | 1893-1916 |
| Din | Sefarad Yahudisi |
| Ödüller | Kılıçlı Mecidi Nişanı[1] |
Moris Şinasi ya da doğum adıyla Musa Eskenazi (1855 - 10 Eylül 1928), tütün endüstrisinde faaliyet göstermiş Osmanlı kökenli Amerikalı işadamı ve hayırsever. Manisa'da doğup büyüdü. Daha sonra yoksul bir şekilde önce İskenderiye'ye ardından da aldığı borç parayla Amerika'ya göç etti. Burada kardeşiyle beraber sigara fabrikası kurdu ve servet sahibi oldu. Bağışladığı parayla da Manisa'da kendi adını taşıyan bir hastane açıldı. 1928 yılında ise New York'da hayatını kaybetti.
Yaşam öyküsü
Musa Eskenazi Sefarad Yahudilerinden olan ailesinin dördüncü çocuğu olarak Manisa'da dünyaya geldi. Yahudi mezarlığında bekçilik yaparak yoksul ailesine yardım etti. Okur yazar olmadığı için bu işten çıkartıldı. Daha sonra da belirli bir süre tütün sanayisinde çalışarak deneyim kazandı. Küçük yaşta difteri hastalığa yakalandı ve Manisa'da tedavi gördü. 15 yaşındayken kardeşi Salamon ile birlikte son derece yoksul bir şekilde Manisa'dan ayrılarak sığır taşıyan bir gemiyle İskenderiye'ye gitti. Burada gemilerin yük alma ve indirme işlerinde görev aldı. Garafollo adında tütün ticareti yapan zengin bir Yunanlı onu sevdi ve yanına çırak olarak aldı. Eskenazi otuz yaşına gelene kadar Garafollo'nun yanında kaldı ve bu süreçte tütün ticareti konusunda kendisini geliştirme fırsatı buldu. Daha sonra da Garafollo'nun kendisine verdiği 25 bin dolar borç parayla Amerika Birleşik Devletleri'ne gitti.[2]
Amerika'ya göç edince küçük yaşta yakalandığı difteri hastalığında kendisini tedavi eden Türk doktor Şinasi Bey'e duyduğu vefadan dolayı Morris Schinasi adını aldı. 1893 yılında patentine sahip olduğu sigara sarma makinesi ve bu makinede sarılmış bir paket sigarayla Kolomb Dünya Fuarı'na katıldı. O dönemlerde sigara içenlerin sigaralarını elle sarmalarından dolayı Moris Şinasi'nin bu makinesi devrim gibi bir yenilik olarak görüldü. Moris Şinasi fuar sonrasında kardeşi Salamon'u da yanına aldırdı. İki kardeş 1893 yılında Broadway'de "Schinasi Brothers Company" adında küçük bir sigara fabrikası kurdular. Fabrika işçilerini ise Manisa'dan getirttiler. İkili Osmanlı İmparatorluğu'ndan tütün ithal ederek hazır sigara olarak sattı ve belirli bir zenginliğe ulaştı. Moris Şinasi işleri nedeniyle sık sık seyahat ettiği Selanik'de iş arkadaşı Jozef Ben Rubi'nin kızı olan Laurette ile tanışıp 1903 yılında evlendi. 1916 yılında ise sahip olduğu şirket haklarını American Tobacco Company'e satarak iş hayatından çekildi. [3]
Moris Şinasi Milletlerarası Çocuk Hastanesi
1928 yılında hayatını kaybeden Moris Şinasi servetinin 1 milyon dolarını doğup büyüdüğü Manisa'da bir çocuk hastanesinin kurulması için bağışladı. Bu miktarın 800 bin doları ABD borsasına yatırıldı, geri kalan 200 bin dolarla da hastane inşa edildi ve tıbbi ihtiyaçları karşılandı. 15 Ağustos 1933 tarihinde ise düzenlenen bir törenle hastane açılışı yapıldı. Kendisinin yakılan bedenine ait külleri ise hastane duvarındaki "Moris Şinasi’nin doğduğu şehre hediyesidir" ibaresinin bulunduğu anı plakasının arkasına gömüldü. Günümüzde ABD borsasındaki gelirin bir kısmı her yıl düzenli olarak hastaneye bağışlanmaktadır. Hastane, Manisa Merkez Efendi Devlet Hastanesi bünyesinde "Morris Şinasi Çocuk Kliniği ve Hizmet Binası" adı altında halen daha hizmet vermektedir.[4]
Kaynakça
- ↑ Schinasi, Altina. The Road I Have Travelled Santa Fe: Apodaca Hill Press 1995, s. 4
- ↑ Melih Aşık. "Moris Şinasi...". Milliyet. http://www.milliyet.com.tr/moris-sinasi--gundem-ydetay-2316293/.
- ↑ "Manisa sevdalısı Morris Schinasi". Sabah. http://arsiv.sabah.com.tr/2004/01/01/gun107.html.
- ↑ "Morris Şinasi'nin vasiyeti yaşıyor". Radikal. http://www.radikal.com.tr/turkiye/morris-sinasinin-vasiyeti-yasiyor-1013912/.