Nova Roma
| ||||||||||||||||||||||||||||||||
Nova Roma (Yeni Roma), İstanbul şehrinin Roma İmparatorluğu'nun başkenti ilan edildiği dönemde imparator I. Konstantin tarafından konulmuş, fakat benimsenmemiş kısa süreli (330-337) Latince adıdır.
İstanbul'un on altı yüzyıllık başkentlik tarihi 330'da, Roma İmparatorluğunun 395'de Doğu-Batı ayrılmasından tam 65 yıl önce Nova Roma olarak başlamıştır. Byzantion (İstanbul'un ilk kentsel adı)'un konumu Roma İmparatoru I. Konstantin'in oldukça ilgisini çeker. 11 Mayıs 330 tarihinde I. Konstantin, Byzantion'u Roma İmparatorluğu'nun yeni başkenti ilan eder ve Yeni Roma (Lat.: Nova Roma) olarak tekrar isimlendirir. Nova Roma adı pek benimsenmez, I. Konstantin'in ölümüyle tamamen yürürlükten kalkarak yerini Konstantinopolis'e bırakır.
Nova Roma'nın Kuruluşu ve Başkent İlan Edilişi (324-330)
I. Konstantin Licinius'u yenerek Roma İmparatorluğu'nun tekrar birliğini sağlamış, İskoçya'dan Kızıldeniz'e, Fas'tan Dicle Irmağı'na kadar uzanan büyük bir imparatorluğun tek hâkimi olmuştu. 4.yüzyılın şartlarına göre imparatorluğun zenginliği Doğu'dan, Mısır ve Küçük Asya üzerinden yapılan ticaretten kaynaklanıyordu. Bu nedenle MÖ 667 yılında efsaneye göre kral Byzas tarafından kurulmuş Byzantion (Romalılarca latinleştirilmiş adıyla Byzantium)'un zengin doğu eyaletlerine hakim eşsiz konumu, I. Konstantin'in dikkatini oldukça çekmişti. Byzantium, Pontus Euxinus (Karadeniz) ve Asya'dan geçen ticaret yollarının büyük kısmını kontrol edebilecek stratejik bir noktadaydı.
Büyük Konstantin'in Byzantium için önemli planları vardı. Roma İmparatorluğu'nun birliğini tekrardan henüz yeni sağlamıştı ve kalıcı olması için büyük reformların gelişimini öngörüyor ve Hristiyan kilisesinin yayılımını teşvik ediyordu. Konstantin Roma'nın artık bir başkent olarak birçok nedenden ötürü yetersiz kaldığının farkındaydı. Roma doğudaki sınır imparatorluk eyaletlerinden oldukça uzak kalıyor, ordu ve yönetim birimleri birbirinden sürekli ayrı düşüyordu. Şehir olağan bir şekilde sellerden ve malarya hastalığından kırılıyordu. Roma bin yılı aşkın imparatorluğun başkentliğini yürütmüştü ama Konstantin'e göre artık başkenti değiştirmenin zamanı gelmişti.
İmparatorluğun köhneleşmiş kurumları ve alışkanlıklarıyla Roma'dan yönetilmeye devam edemeyeceğinin farkına varan I. Konstantin, 324 yılında Byzantium'u yeni başkenti olarak öngördü. Altı yıl süren planlama çalışmalarından sonra şehri resmi olarak 11 Mayıs 330 tarihinde Roma İmparatorluğu'nun yeni başkenti ilan etti. Kente "Yeni Roma" anlamına gelen Nova Roma adını veren I. Konstantin, Senato ve diğer tüm yönetim kurumlarını imparatorluğun yeni gözbebeği olacak Nova Roma'ya taşıttı.
Roma Metropolü Nova Roma'nın İmar Çalışmaları (330-337)
I. Konstantin yeni başkenti için, tarihin en büyük kentsel gelişim planlarından birini hazırladı. M.S 330 yılından 337'ye kadar olan yedi yıllık süreç içinde tam bir şantiye alanına dönen kentte; çok sayıda dini bina, yeni yol ve su kemeri inşa edildi. Sultanahmet'te bugün "At Meydanı" olarak bilinen yerde bulunan Hippodromos (Sultan Ahmet Meydanı), I. Konstantin döneminde genişletilerek bugünkü boyutlarına ulaştı. 100.000 kişinin oturabileceği boyutlarda inşa edilen Hippodromos'un tribünlerine ait parçalar İstanbul Arkeoloji Müzesi'nde korunuyor olup, Spina'sında yer alan sütunlardan üçü (Tutmosis Sütunu, Burmalı Sütun ve Örme Sütun) hâlâ ayaktadır.
Kenti çevreleyen Septimius Severus surlarını yıktırarak kendi adıyla anılacak yeni bir sur ve kuleler sistemini inşa ettiren I. Konstantin yeni başkentin planını bizzat çizmiştir. Bugün bile İstanbul kentinin Suriçi'nde kalan kısmı, büyük ölçüde bu plana sadık bir şekilde şekillenmiş durumdadır.
Nova Roma'dan Konstantinopolis'e Dönüşüm
İlk zamanlarından itibaren yeni başkentin tarihçileri kurucusunun adından dolayı kenti Konstantinos'un Kenti; Konstantinopolis diye anmaya başlamışlardır (Yun.: Κωνσταντινούπολις veya Κωνσταντίνου Πόλις). Tarihsel süreçte 'Nova Roma' adı pek tutulmamıştır ve imparatorun ölümünden sonra (337) "ikinci kurucusunun" adıyla anılmaya başlanan kent Konstantin'in şehri anlamına gelen Konstantinopolis adını alır.
Konstantinopolis başkentlik döneminde hızla eski site sınırlarından taşarak batıya doğru yayılmaya başlar. Roma'nın istilası ve yıkılmasıyla onun yerine geçen Konstantinopolis, 330 ile 395 yılları arasında Roma İmparatorluğu'nun başkentiğini yapar. Daha sonra 395'de ikiye bölünen Roma İmparatorluğu'nun ardılı devlet Doğu Roma İmparatorluğu'nun 1453'teki yıkılışına kadar ve son olarak da Osmanlı İmparatorluğu'nun başkenti olur. Kent sırasıyla Roma, Bizans, Latin, tekrar Bizans ve Osmanlı imparatorluklarının yaklaşık on altı asır boyunca aralıksız başkenti olma işlevini sürdürmüştür.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- 'Constantine I' adlı İngilizce Wikipedia sayfası
- ' Konstantin der Grosse' adlı Almanca Wikipedia sayfası
- 'I. Constantinus' adlı Türkçe Vikipedi sayfası