Ornatık

Organik kimyada bir ornatık (substitent) bir hidrokarbon zincirindeki hidrojen atomlarından birinin yerini almış bir atom veya atomlar grubudur. Bir ornatığa sahip olan bir organik bileşikler isimlendirilirken -il soneki ("bağlı olan" anlamında) kullanılır. Ornatığı olan bir hidrokarbon adlandırılırken, ornatığın bağlı olduğu karbon atomunun yer numarası da belirtilir, eğer bu bilgi yapısal izomerleri ayırt etmek için gerekliyse. Bir ornatığın polar etkisi endüktif etki ile mezomerik etkinin bileşimidir. Ornatığın işgal ettiği hacim sterik etkilere de yol açar.

En çok ornatılmış ve en az ornatılmış terimleri molekülleri betimlemek ve onların ürünlerini tahmin etmek için sıkça kullanılır. Örneğin:

• Markovnikov kuralı, bir alken grubuna bir hidrojen ekleneceği zaman, bu hidrojenin en çok hidrojen atomu olan karbonu seçeceğini söyler.
• Zaitsev kuralı en büyük tepkime ürününün en çok ornatılmış çift bağlı alken olduğunu söyler.

Sayıları

3,043,941 molekül analiz edilerek, içindeki hidrojen-harici atom sayısı 12'ye kadar olan ve yalnızca C,H,N,O,S,P,Se ve halojenürler içerebilen tüm olası ornatıkların sayısı 849,574 olarak belirlenmiştir.^[1] Bu sayının %1'i en yaygın 50 ornatıktan oluşur; 438 ornatık, moleküllerin %0,1'inde bulunur. İlk beşte olanlar fenil, klorür, metoksi, hidroksil ve etil ornatıklarıdır. Organik kimyadaki tüm ornatıkların sayısının yaklaşık 3,1 milyon olduğu ve bunlarla 6.7x10²³ molekül meydana gelebileceği hesaplanmıştır.

Ayrıca bakınız

• Fonksiyonel gruplar ornatıkların bir alt grubudur.

Dış bağlantılar

Biyoaktif moleküllerde bulunmuş 21.000 ornatık ve 49.000 bağlacın veritabanı

Notlar

1. ↑ Cheminformatics Analysis of Organic Substituents: Identification of the Most Common Substituent eben of Substituent Properties, and Automatic Identification of Drug-like Bioisosteric Groups Peter Ertl J. Chem. Inf. Comput. Sci.; 2003; 43(2) pp 374 - 380 Abstract