Seyyid Ahmed Han

Seyyid Ahmed Han, Sir Seyyid olarak da bilinir (17 Ekim 1817, Delhi-17 Mart 1898, Aligarh, Hindistan), Hint eğitimci, hukuk bilgini ve yazar. İngiliz İslam Doğu Yüksekokulu'nu (bugün Aligarh Müslüman Üniversitesi) kurmuş, 19. yüzyılda Hindistan'daki İslam canlanışında rol oynamıştır.

Hayatı

Hint-Türk İmparatorluğu döneminde etkili olmuş bir aileden geliyordu. Babasının ölümü üzerine aile maddi sıkıntıyla karşılaşınca, Seyyid Ahmed öğrenimini yarıda bırakıp çalışmak zorunda kaldı. 1838'de Doğu Hindistan Kumpanyası'na girdi; üç yıl sonra yargıç yardımcılığına atanarak çeşitli yerlerde görev yaptı.

Yazarlığa 23 yaşında kaleme aldığı dinsel risalelerle başladı. 1847'de Delhi'deki eski yapıtlar üzerine yazdığı Asarü's-Senadid'le (Büyüklerin Yapıtları) dikkat çekti. Daha önemli bir çalışması ise "Hint Ayaklanmasının Nedenleri" adlı risaleydi. 1857'deki Hint Ayaklanması sırasında İngilizlerden yana tavır almıştı; ama risalede İngiliz yönetiminin bütün ülkede hoşnutsuzluklar yaratarak patlamaya yol açan hatalarını ve zaaflarını çekinmeden ortaya koydu. İngiliz yetkililerin de geniş ilgi gösterdiği kitapçık sömürge politikası üzerinde çok etkili oldu.

Seyyid Ahmed, yaşamı boyunca dinle de etkin biçimde ilgilendi. Kitab-ı Mukaddes ve Kur'an yorumlarının yanı sıra Hutubat-ı Ahmediye (1870; Ahmed'in Hutbeleri) adlı kapsamlı bir kitap yayımladı; bu yapıtı oğlu Seyyid Mahmud tarafından Essays on the Life of Mohammed adıyla İngilizceye çevrildi. Dinsel yapıtlarında, İslam inancını dönemin bilimsel ve siyasal görüşleriyle bağdaştırmaya çalıştı. Ama yaşamı boyunca en çok eğitime ilgi gösterdi. Muradâbad (1858) ve Gazipur'da (1863) okullar açtı. Kurduğu Bilim Derneği, Urduca-İngilizce bir dergi çıkarmanın yanı sıra eğitim konusunda pek çok metnin çevirisini yayımladı. Hindularla Müslümanların birlikte yönettiği bu kurumlar tüm yurttaşlara açıktı.

1869-70 yıllarında İngiltere'ye yaptığı gezi sırasında, çok daha büyük bir eğitim kurumu planlamaya başladı; "Müslüman Cambridge"i kuracaktı. Ülkesine dönünce bu amaçla bir kurul topladı. "Müslümanlığı ihya ve ıslah" amacıyla Tehzibü'l-Ahlâk adında etkili bir gazete çıkarmaya başladı. Mayıs 1875'te Aligarh'ta bir Müslüman okulu kuruldu. Ertesi yıl emekliye ayrıldıktan sonra Seyyid Ahmed, bütün gücüyle bu kurumu genişletip yüksekokul durumuna getirmeye yöneldi. Ocak 1877'de bu tasarısı gerçekleşti ve tutucu çevrelerin tepkisine mukabil yüksekokul hızla gelişti. 1886'da Seyyid Ahmed, Bütün Hindistan Müslümanları Eğitim Konferansı'nı düzenledi; her yıl başka bir yerde toplanan konferansın amacı eğitimi geliştirmek ve Müslümanlar için ortak bir zemin sağlamaktı. 1906'da Tüm Hindistan İslam Birliği'nin kurulmasına kadar konferans Hindistan Müslümanları için bir merkez işlevi gördü.

Seyyid Ahmed, Müslümanları aktif siyaset yerine eğitim alanında çalışmaya yöneltti. Sonradan bazı Müslümanların Hindistan Ulusal Kongresi'ne (INC) katılması üzerine bu örgüte ve Hindistan'da parlamenter demokrasiyi yerleştirme gibi hedeflerine şiddetle karşı çıktı. Çeşitli topluluklar arasında derin ayrılıkların bulunduğu, eğitim ve siyasal örgütlenmenin yalnızca bazı sınıfların ayrıcalığı olduğu bir ülkede parlamenter demokrasinin eşit bir temelde gelişemeyeciğini savundu. Müslümanların çoğu bu görüşü benimseyerek, kendi siyasal örgütlerini kurana kadar uzun yıllar siyasetten uzak durdular.

Seyyid Ahmed'in yaşamı ve yapıtları üzerine en kapsamlı çalışma Altaf Huseyn Hali'nin Hayat-i Cavid'dir (1901).

Kaynaklar

    Yardımcı kitaplar

    This article is issued from Vikipedi - version of the 9/18/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.