Sosyal anksiyete bozukluğu
Sosyal fobi veya sosyal anksiyete bozukluğu sosyal ortamlarda başkaları tarafından olumsuz değerlendirilmekten yoğun şekilde kaygı duyma ve korkulan durumlardan kaçınma eğilimi ile tanımlanabilecek bir anksiyete bozukluğudur.
Belirtileri
Liebowitz Sosyal Fobi Ölçeğinde belirlenmiş sosyal fobiklerin kaygı duyacağı ve kaçınma davranışı gösterebileceği durumlar şunlardır:[1]
- Önceden hazırlanmaksızın bir toplantıda kalkıp konuşmak
- Seyirci önünde hareket, gösteri ya da konuşma yapmak
- Dikkatleri üzerinde toplamak
- Romantik veya cinsel bir ilişki kurmak amacıyla birisiyle tanışmaya çalışmak
- Bir gruba önceden hazırlanmış sözlü bilgi sunmak
- Başkaları içerdeyken bir odaya girmek
- Kendisinden daha yetkili biriyle konuşmak
- Satın aldığı bir malı ödediği parayı geri almak üzere mağazaya iade etmek
- Çok iyi tanımadığı birisine fikir ayrılığı veya hoşnutsuzluğun ifade edilmesi
- Gözlendiği sırada çalışmak
- Çok iyi tanımadığı bir kişiyle yüz yüze konuşmak
- Bir eğlenceye gitmek
- Çok iyi tanımadığı birisinin gözlerinin içine doğrudan bakmak
- Umumi yerlerde yemek yemek
- Gözlendiği sırada yazı yazmak
- Çok iyi tanımadığı bir kişiyle telefonla konuşmak
- Evde misafir ağırlamak
- Küçük bir grup faaliyetine katılmak
- Umumi yerlerde bir şeyler içmek
- Umumi telefonları kullanmak
- Yabancılarla konuşmak
- Satış elemanının yoğun baskısına karşı koymak
- Umumi tuvalette idrar yapmak
Tanı
DSM-IV'e göre sosyal fobi tanı kriterleri
A. Sosyal ortamlarda ya da performans gerektiren durumlarda veya tanımadık insanlar önünde çıkan belirgin ve inatçı korku. Kişi burada aşağılanmasına veya utanmasına neden olabilecek biçimde davranacağından ya da anksiyete belirtileri göstereceğinden korkar. Not: Çocuklarda, tanıdık kişilerle yaşına uygun toplumsal ilişkilere girebilme becerisi olmalı ve anksiyete yalnızca erişkinlerle olan ilişkilerde değil, akranları ile olan ilişkilerle de ortaya çıkmalıdır.
B. Korkulan toplumsal durumla karşılaşma hemen her zaman anksiyete doğurur. Bu duruma bağlı ya da durumsal olarak yatkınlık gösteren bir panik atak biçimini alabilir. Not: Çocuklarda anksiyete, ağlama, huysuzluk yapma, dona kalma veya tanıdık olmayan insanların olduğu toplumsal durumlardan uzak durma olarak dışa vurulabilir.
C. Kişi, korkusunun aşırı veya anlamsız olduğunu bilir. Not: Çocuklarda bu özellik olmayabilir.
D. Korkulan toplumsal veya performans durumlarında kaçınma, kaygılı beklenti ya da sıkıntının kişinin olağan günlük işlerini, mesleki işlevselliğini (ya da eğitim ile ilgili olan), toplumsal etkinliklerini veya ilişkilerini bozar veya fobi olacağına dair yoğun bir sıkıntı vardır. 18 yaşın altındaki kişilerde süresi en az altı aydır.
E. Korku veya kaçınma bir maddenin (örneğin kötüye kullanılabilen bir ilaç, tedavi amaçlı kullanılabilen bir ilaç) doğrudan fizyolojik etkilerine veya genel tıbbi durumuna bağlı değildir ve başka bir mental hastalıkla daha iyi açıklanamaz (örneğin, agorafobi ile birlikte olan ya da olmayan panik bozukluğu, ayrılma anksiyetesi bozukluğu, vücut dismorfik bozukluğu, yaygın bir gelişimsel bozukluk ya da şizotipal kişilik bozukluğu)
F. Genel bir tıbbi durum veya başka bir mental bozukluk varsa A tanı ölçütünde sözü edilen korku bununla ilişkisizdir. Örneğin kekemelik, parkinson hastalığındaki titreme, veya anoreksia nervosa ya da bulimia nervosadaki anormal yeme davranışına ait korku değildir.
Tedavi
- Seçici serotonin gerialım inhibitörleri kullanmak
- Bilişsel davranışçı terapi
- Benzodiazepin kullanımı