Tokat Kalesi

Tokat Kalesi
Eski ad	Eudoxia, Dokia
Genel bilgiler
Tür	Kale
Konum	Tokat, Türkiye

Tokat Kalesi, yapım tarihi ve hangi medeniyet tarafından yapıldığı bilinmeyen kermen. Kaleye ait en eski izler 5 ya da 6. yüzyıla ait olup kalenin bu yıllarda var olduğu bilinmektedir. Yapının inşa edildiği kayalıklar doğal bir kale özelliğine sahip olmakla beraber surlar ve kale içerisindeki odalar insanlarca yapılmıştır.^[1]

Geçmiş

İlk yerleşimcileri kim olduğu bilinmeyen yapının bilinen geçmişine bakıldığında en eski yerleşimcilerinin Komana Pontika'dan göçen Hristiyan gruplar olduğu bilinmektedir. İnşasının ardından uzun yıllar Doğu Roma İmparatorluğu'nun elinde kalan kale 1074 yılında Danişmend Gazi tarafından ele geçirilmiş ve Büyük Selçuklu Devleti kaleye hakim olmuştur.^[1] Selçuklular'dan sonra Osmanlı İmparatorluğu hakimiyetine giren kale Selçuklu ve Osmanlı döneminde onarım görmüş, özellikle savunma amaçlı kullanılmıştır. Kimi zaman isyancılar ve devlet yöneticilerine hapishane olarak kullanılan yapı bu nedenle Çardak-ı Bedevi adıyla da anılmıştır. Drakula olarak da bilinen III. Vlad bu kalede hapis hayatı yaşayanlardan biridir.^[2] Kale, Türkiye Cumhuriyeti döneminde ise savunma amaçlı kullanılmaktan ziyade kültürel olarak önem kazanmıştır.

Konum

Kızıliniş Geçidi ve Gıjgıj adı verilen tepeyi yukarından gören ve kontrol eden bu nokta kale savunması açısından oldukça güvenli ve saldırı açısından da oldukça avantajlıdır. Günümüzde ise Tokat'ın merkezinde kalmaktadır ve merkez ilçe kale etrafında kurulmuştur. Kale, şehrin en yüksek noktasıdır.

Mimari

Kalenin günümüze dek ulaşan kısımları Orta Çağ mimarisini andırmaktadır. Sur duvarları iç ve dış surlar olmak üzere kesme taş ve molozlar kullanılarak kademeli olarak kaya kütlelerine oturtulmuştur. Beşgen plânla oluşturulan yapı sekiz burç ile güçlendirilmiş, kuzeydeki doğal kayalıkların kapı olarak kullanılmasına izin verilecek şekilde dizayn edilmiştir. Kalenin en çok hasar gören kuzey ve güney yönlerindeki duvarlar depremler ve bakımsızlıktan yıkılmış, bugüne yalnızca ana kaya üzerindeki yapılar kalmıştır. Ayrıca yapının doğal yollarla meydana gelen kayalık surları yine doğal tahribatlara karşı oldukça dayanıklıdır.

Kaleye giriş kuzey yönündeki bir oyuktan yapılmaktadır. Mazgalları, kuleleri, burçları, sarnıcı, cephaneliği ve kulelerinin bir bölümünün günümüze ulaştığı kalenin içerisinde birçok oda bulunmaktadır. Bu yapılardan geriye kalan ise temel kalıntıları ile tonozlardır.

Evliya Çelebi 1656 yılında kaleyi ziyaret etmiş ve deneyimlerini Seyahatnâme adlı eserine not düşmüştür. Kalenin o zamanki yapısı hakkında bilgi verilen eserde kaleden şu şekilde bahsedilmektedir^[1]:

“	Kale yüksek bir tepe üzerinde, kesme taş ile yapılmış olup o kadar büyük değildir. Etrafı burçlar ve kuleler ile süslenmiş olup, etrafında hendek yoktur. Korkusuz bir surdur ki Samanyolu gibi göğe baş uzatmıştır. Dört tarafı çok sarp olduğundan asla hendek olacak yeri yoktur. Bütün etrafı şahin, kartal ve zağanos yuvaları, çeşitli rengârenk kayalardır. Batıya bakan bir kapısı vardır. Kalenin içinde dizdar evi, kethüda, imam, müezzin ve kale mehterhaneleri, cephane odaları, zahire ambarları, su sarnıçları, Ceylan Yolu adlı suyolları vardır ki tam 362 basamak taş merdivenle nehre inilir. Batı tarafındaki Ayar Kayası bu kaleye havaledir. Yıldırım Han Camii var diğerlerden bir şey yok. Göğe kadar yükselmiş bir kale olmakla değme adam bir saatte çıkamadığından gece gündüz kapısı kapalıdır. Bekçileri daima bekleyip, silahla hazır dururlar. Çünkü aşağı şehir ahalisinin bütün kıymetli malları kalede muhafaza olunur. Tokat’ın bütün suçlu ve katilleri burada mahpustur ki Kudüs-ü Şerif zindanına ve Acemlerin Kahkaha Kalesi'ne benzer.	„

Gizli geçitler

Kalede kanıtlanamayan iddialara göre civardaki diğer kalelere bağlanan bazı gizli geçitler mevcuttur.^[3] Bu geçitlerin ise kalenin, Turhal Kalesi ve Niksar Kalesi ile bağlantı yolları olduğu iddia edilmektedir. 2010 yılında kalede yapılan son restorasyon çalışmaları sırasında bu geçitler araştırılmış fakat hiçbir bulguya rastlanamamıştır.^[4]

Galeri

• 
  Şehir merkezinden kalenin görünümü.
• 
  Cumhuriyet Meydanı'ndan kalenin görünümü.
• 
  Kalenin içinden görünüm.

Kaynakça

Özel

1. "Tokat Kalesi" (Türkçe). Tokat: kenthaber.com. 23 Aralık 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20111223235757/http://www.kenthaber.com:80/karadeniz/tokat/merkez/Rehber/kaleler/tokat-kalesi. Erişim tarihi: 22 Ocak 2012. 
2. "Bunları Biliyor musunuz?" (Türkçe). tokatturizm.gov.tr. 9 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20130109062905/http://www.tokatturizm.gov.tr:80/belge/1-90373/bunlari-biliyor-musunuz.html. Erişim tarihi: 22 Ocak 2012. 
3. "Tokat Kalesi'nde restorasyon sürüyor" (Türkçe). Tokat: internethaber.com. 5 Ekim 2010. 22 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20151122113636/http://www.internethaber.com/tokat/tokat-kalesinde-restorasyon-suruyor-298889h.htm. Erişim tarihi: 22 Ocak 2012. 
4. "Tokat Kalesi Restorasyon Çalışmaları" (Türkçe). Tokat: tokatturizm.gov.tr. 4 Ekim 2010. http://www.tokatturizm.gov.tr/belge/1-90168/tokat-kalesi-restorasyon-calismalari.html. Erişim tarihi: 22 Ocak 2012. 

Genel

• "Tokat Kalesi" (Türkçe). Tokat: tokat.gov.tr. 30 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150330035538/http://www.tokat.gov.tr:80/default_b0.aspx?content=1020. Erişim tarihi: 22 Ocak 2012. 

Koordinatlar: 40°19′3″K 36°32′53″D / 40.3175°K 36.54806°D