Ulu Ata
Ulu Ata (Yakutça: Улу Тойон, "Ulu Toyon") - Türk ve Altay mitolojisinde Yaratıcı Tanrı. Uluğ (Olı, Olu, Olo, Ulı) Ede olarak da bilinir. Ulu Toyun veya Ulu Tüyer olarak da anılır.
Mahiyeti
Büyük Yaratıcı gücü ifade eder. Yaratıcı gücün eril yönünü simgeler. Soyut bir varlıktır. Ancak zaman zaman Ak Ata yerine kullanıldığı gibi, bazen de Ak Ana, Od Ana, Kün Ana, Toprak Ana, Gök Ana (veya Yel Ana) gibi yaratıcı güçlerin tamamını da ifade eder.[1] Sür olarak bilinen ruhu ve şamanları yeryüzüne o göndermiştir. Ulu sözcüğü Sümerce de benzer anlamlar taşımaktadır.
Yakutlann inanışlarındaki en karışık yapılı motiflerden biridir. Bir görüşe göre, Ürüng Ay Toyon'un kardeşidir. Diğer bir görüşe göre ise kayıp ve bilinmez gök ruhlarının lideridir. G. Ergis, Ulu Toyon'un şamanların koruyucusu olduğunu belirtir. Kulakovski ise, çok eski zamanlardan beri "Ayıhı" olarak bilinen iyi ruhların başı olarak tanımlar.[1] "Sür" olarak bilinen ruhu, ateşi ve şamanları insanlara gönderen odur. İstediğinde Abası ruhlarının kılığına bürünebilir. Gökyüzünün yedinci katında yaşayan Ulu Toyon, birçok Yakut boyunun şamanlarının da koruyucu ruhudur. Onun pek çok oğlu olduğu, bu oğlanların adlarının hayvan adlarına benzediği[2] ve onların beyaz veya boz atlarla gökyüzünden yere indikleri söylenir.
Etimoloji
(Ul) kökünden türemiştir. Yüce, büyük, aşkın, görkemli demektir. Ululamak, saygıyla anmak demektir. Ayrıca ulumak sözcüğü de kurdun kutsallığı ile alakalıdır. Moğolcada Olon çokluk ve fazlalık bildirir[3]. Tunguz dillerinde Ülen ise iyilik manası taşır.
Kaynakça
- Türk Söylence Sözlüğü, Deniz Karakurt, Türkiye, 2011, (OTRS: CC BY-SA 3.0)
Dipnotlar
- 1 2 Türk Mitolojisi Ansiklopedik Sözlük, Celal Beydili, Yurt Yayınevi (Sayfa - 578)
- ↑ Türk Mitolojisi Ansiklopedik Sözlük, Celal Beydili, Yurt Yayınevi (Sayfa - 579)
- ↑ Mongolian Dictionary, Andras Rajki ("olon") (İngilizce)
Dış bağlantılar
- Türk Mitoloji Sözlüğü, Pınar Karaca (Uluu Toyon)
- Shamanism: Critical Concepts, Andrei Znamenski (İngilizce)