Ural Han

Ural Han (Başkurtça: Урал батыр, Tatarca: Урал-батыр, Osmanlıca: اورال خان), Ural Batur veya Ural Batır, Türk, Başkurt ve Altay mitolojisinde söylencesel hakan. Başkurtların söylencelerinde adı geçer. Annesinin adı Yanbike (Yenbike) ve babasının adı da Yanbirde (Yenbirze) olarak geçer. "Yan" eski Başkurt dilinde ruh manası taşır. Yanbirde Ruh-veren demektir. Yanbike ise Ruh-kadın anlamına gelir. “Birze/Birde” (Kral/Prens) ve “Bike/Büke” (Kraliçe/Prenses) sözcükleri ikinci kısımlarını oluşturur. Ural Batır destanda Akbut (Akbuz)[1] (Tatarca: Акбүзат) adlı uçan ata biner. Karısı Humay Hanım kuş kılığına girebilir. Ecel’i yenip Bengüsu’yu bulmak için mücadele eder. Bir anlamda Sümerlerden beri var olan Gılgamışın ölümsüzlük arayışının bir uzantısıdır bu yolculuklar.[2] Ural'ın oğlu İzil ise bir dağı ikiye bölerek içinden bir ırmak çıkartır.[3] Üç kısımdan oluşan destanın ilk bölümünde Dünyâ’nın yaratılışı anlatılır. Çevresi sularla kaplı bir adada (veyâ kıtada) ilk insanlar olan “Yanbirde” ve “Yanbike” ortaya çıkarlar. Daha sonra Ural’ın doğumundan bahsedilir. İkinci bölümde ölümsüzlük arayışı ve kötü varlıklarla yapılan mücâdeleler yer alır. Örneğin Gılgamış Destanı’nda anlatılanlara benzer biçimde bir boğa ile yaptığı dövüşte (tıpkı Boğaç Han öyküsünde olduğu gibi) hayvanın alnının ortasına yumruk vurarak, boynuzlarından tutup yere devirir. Şülgen seller oluşturup her yanı sularla kapladığında ise Ural Han halkını kayıklarla kurtarır. Üçüncü bölümde ise Ural’ın ve Şülgen’in oğullarının serüvenleri anlatılır. Destan Ural’ın ölümüyle sona erer ve onun bedeninin Ural Tav (Ural Dağ)’a dönüştüğü söylenir.

Öykü, pek çok metinle kıyaslandığında oldukça eski görünmektedir. Kökeni kutsal kitaplarda anlatılan kıssalar kadar hatta belki de daha eski tarihlere uzanmaktadır. Örneğin, Ural Batır'un kardeşi ile olan çekişmesi Habil ile Kabil hikayesini akla getirir.

Etimoloji

(Ur/Vur) kökünden türemiştir. Yiğitlik ve savaşçılık anlamları vardır. Ayrıca Ural dağlarıyla da bağlantılı görünmektedir.

Kaynakça

  1. ↑ Kafkas Nart Destanlarında At Motifi, Ufuk Tavkul
  2. ↑ Türk Söylence Sözlüğü, Deniz Karakurt, Türkiye, 2011, (OTRS: CC BY-SA 3.0)
  3. ↑ Ural Batır Destanı Üzerine Bir Araştırma, Gülhan Atnur

Dış bağlantılar

This article is issued from Vikipedi - version of the 7/15/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.